نقد فیلم «زن و بچه» ساخته سعید روستایی: تردیدی در میانه راه

 این فیلم که در بخش مسابقه جشنواره کن ۲۰۲۵ حضور داشت، داستان مهناز (با بازی پریناز ایزدیار)، پرستاری بیوه را روایت می‌کند که در تلاش برای بهبود زندگی خود و دو فرزندش، با چالش‌های پیچیده اجتماعی و خانوادگی مواجه می‌شود. اما به راستی «زن و بچه» در مقایسه با آثار پیشین روستایی چه جایگاهی دارد؟ این نقد به بررسی دقیق این اثر می‌پردازد.

 تحلیل فیلمنامه: سردرگمی در روایت  ؛  ضعف در ساختار روایی 

فیلمنامه «زن و بچه» به نظر می‌رسد از انسجام لازم برخوردار نیست. فیلم "نه روایت دارد، نه تمرکز، و نه حتی موضع" و بیشتر شبیه "تکه‌ پاره‌ای از ایده‌ها و اعتراض‌هاست". این آشفتگی به‌ویژه در میانه فیلم آشکار می‌شود، زمانی که فیلم از مسیر اصلی خود منحرف شده و به حواشی غیرضروری می‌پردازد.

 شخصیت پردازی ناقص یکی از ضعف‌های عمده فیلمنامه، شخصیت پردازی سطحی و نامنسجم است. به ویژه شخصیت حمید (با بازی پیمان معادی) به عنوان یکی از شخصیت‌های کلیدی، به اندازه کافی توسعه نیافته است. رفتارها و انگیزه‌های او برای تماشاگر نامشخص باقی می‌ماند و این امر از باورپذیری فیلم می‌کاهد. همچنین، تغییر حالت بین وضعیت‌های مختلف شخصیت‌ها اغلب ناگهانی و غیرمنطقی است.

 بازی‌ها: نقطه قوت و ضعف ؛  بازی درخشان پریناز ایزدیار

 بدون شک بازی پریناز ایزدیار نقطه قوت اصلی فیلم است. او توانسته است عمق شخصیت مهناز را با ظرافت و مهارت قابل توجهی به تصویر بکشد. صحنه‌هایی که او با پسرش در ماشین گفتگو می‌کند، از لحظات برجسته فیلم هستند که ایزدیار در آنها درخشیده است. صحنه از دست دادن علیار نیز از بازی‌های چشمگیر این بازیگر در این نقش بوده است.

 بازی‌های نامتعادل 

اما متأسفانه دیگر بازیگران فرصت مشابهی برای نمایش توانایی‌های خود نیافته‌اند. پیمان معادی با وجود توانایی‌های شناخته شده‌اش، در نقش حمید فرصتی برای ارائه بازی به یادماندنی پیدا نکرده است. این امر بیشتر ناشی از ضعف فیلمنامه در پرورش این شخصیت است تا توانایی‌های بازیگر. 

 مقایسه با آثار پیشین روستایی؛ فاصله از اصالت آثار گذشته 

«زن و بچه» به وضوح از کیفیت آثار قبلی روستایی فاصله گرفته است. این فیلم بیش از آنکه فیلمی مستقل باشد، شبیه سایه‌ای کم رنگ از «ابد و یک روز» است. در حالی که فیلم‌های قبلی روستایی از اصالت و تاثیرگذاری بالایی برخوردار بودند، «زن و بچه» فاقد این ویژگی‌هاست.

 تکرار فرمول‌های گذشته 

به نظر می‌رسد روستایی تلاش کرده فرمول موفق آثار قبلی خود را در این فیلم تکرار کند، اما این تلاش چندان موفق نبوده است. فیلم همچون آثار پیشین او فضایی تیره و شخصیت‌های عصبی دارد، اما بر خلاف آنها، از اصالت لازم برخوردار نیست.

 نقد اجتماعی:  ظاهری عمیق، اما سطحی ؛ شعارزدگی به جای تحلیل 

یکی از مشکلات اصلی فیلم، رویکردش به مسائل اجتماعی است. به جای ارائه تحلیل عمیق از مشکلات جامعه، فیلم به ارائه شعارهای سطحی می‌پردازد. مسائلی مانند نابرابری جنسیتی، فروپاشی نهاد خانواده و بحران‌های طبقه متوسط مطرح می‌شوند، اما هیچ‌یک به صورت جدی بررسی نمی‌شوند.

 اغراق در نمایش بحران‌ها 

فیلم با انباشتن بحران‌های پیاپی بر سر شخصیت اصلی، سعی در ایجاد حس تراژدی دارد، اما این بحران‌ها آنقدر اغراق‌آمیز و غیرواقعی هستند که به جای همذات‌پنداری، باعث دوری تماشاگر می‌شوند. این حجم از مصیبت که پشت سر هم بر سر یک شخصیت خراب می‌شود، بیشتر به ملودرام‌های تلویزیونی شبیه است تا یک اثر سینمایی جدی. 

عناصر فنی: درخشان اما ناهمگون ؛   فیلمبرداری و کارگردانی 

از لحاظ فنی، فیلم در برخی بخش‌ها درخشان است. فیلمبرداری ادیب سبحانی و تدوین بهرام دهقانی قابل تحسین است. صحنه‌های مدرسه که در آن علیار نشان داده می‌شود، از نظر بصری و ریتمیک از بهترین بخش‌های فیلم هستند.

 عدم هماهنگی بین عناصر 

اما مشکل اصلی عدم هماهنگی بین این عناصر فنی با محتوای فیلم است. گاهی اوقات زیبایی‌های بصری فیلم در تضاد با بی‌ثباتی روایی آن قرار می‌گیرند و این عدم هماهنگی به تجربه تماشای فیلم آسیب می‌زند. 

اثری ضعیف در کارنامه روستایی 

در کل باید گفت «زن و بچه» بدون شک ضعیف‌ترین اثر سعید روستایی تا به امروز است. این فیلم با وجود لحظات درخشان و بازی خوب پریناز ایزدیار، از نظر روایی آشفته و از نظر محتوایی سطحی است. فیلم در ارائه نقد اجتماعی خود ناکام می‌ماند و به جای تحلیل عمیق مسائل، به شعارزدگی و نمایش اغراق‌آمیز مصیبت‌ها روی می‌آورد.

شاید بزرگترین درس این فیلم برای روستایی و تماشاگرانش این باشد که موفقیت‌های گذشته ضمانتی برای آینده نیستند و حتی کارگردانان موفق نیز ممکن است گاهی دچار لغزش شوند. «زن و بچه» اگرچه اثری فراموش شدنی در فهرست آثار روستایی است، اما امیدواریم که تجربه‌ای باشد برای یادگیری و رشد او به عنوان یک فیلمساز.

روزنامه‌نگار