یک سال با دولت پزشکیان؛ از تمرکز بر نظام آموزش و پرورش تا اتخاذ رویکردهای جدید به مسائل اجتماعی

یکسال از آغاز به کار دولت مسعود پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهور ایران می‌گذرد؛ سالی پرچالش که با ترور میهمان مراسم تحلیف او (شهید اسماعیل هنیه) آغاز شد و با جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه ایران به پایان رسید. مسعود پزشکیان در شرایطی سکان هدایت قوه مجریه را به دست گرفت که ایران با چالش‌های متعددی در عرصه داخلی و بین‌المللی مواجه بود. از بحران اقتصادی ناشی از تحریم‌ها تا تنش‌های منطقه‌ای و شکاف‌های اجتماعی، همگی آزمونی سخت برای دولتی بودند که شعار محوری خود را «وفاق ملی» قرار داده بود. 

وفاق ملی به مثابه گفتمان مسلط دولت چهاردهم

مفهوم «وفاق ملی» به عنوان «شعار مرکزی» دولت پزشکیان در این یکسال نمود عینی یافته است. اقداماتی مانند انتصاب مدیران فراجناحی، استفاده از افراد متخصص از اقوام و مذاهب مختلف به ایجاد حس «دیده و شنیده شدن» در میان گروه‌های مختلف اجتماعی انجامیده است . 

نگاه ویژه دولت وفاق به نظام آموزش و پرورش و معلمان

مسعود پزشکیان در اظهارات مختلف خود، بارها بر نقش حیاتی معلمان در شکل‌گیری آینده کشور تاکید کرده و بیان کرده است: «ما محصول معلمان هستیم و اگر آنان نبودند ما به اینجاها نمی‌رسیدیم». این سخن، نشان‌دهنده قدردانی او از جایگاه و اهمیت حرفه معلمی است. همچنین، با تاکید بر این اصل که «قابل قبول نیست کسی که در کشور پول ندارد در مدرسه ای خوب آموزش نبیند» ، بر تعهد خود به ایجاد فرصت‌های آموزشی برابر برای تمامی شهروندان تاکید کرده‌است. پزشکیان ضمن اشاره به اولویت توجه به آموزش و پرورش و ارتقای شان و جایگاه معلمان در دولت چهاردهم ، به کارگروه کیفیت‌بخشی به آموزش و توسعه عدالت آموزشی ماموریت داده‌است تا بر ارتقای کیفیت آموزش و توانمندسازی نوجوانان و جوانان تمرکز کنند.

تاکید پزشکیان بر عدالت آموزشی نشان می‌دهد که هدف او کاهش نابرابری‌ها در فرصت‌های آموزشی در بین گروه‌های مختلف اجتماعی-اقتصادی و مناطق کشور است. اظهارات او در مورد غیرقابل قبول بودن نابرابری‌ها و لزوم ارائه خدمات تعریف‌شده به همه شهروندان، صرف‌نظر از پیشینه آن‌ها، به تمرکز بر تخصیص منابع مبتنی بر نیاز و مداخلات هدفمند برای مناطق محروم اشاره دارد.

دولت پزشکیان بر اهمیت توسعه فضاهای آموزشی و تجهیزات مدارس تأکید دارد و وعده داده است که با کمک مردم و نهادهای مختلف، مشکل کمبود مدرسه در مناطق محروم را حل کند. او همچنین به استفاده از ظرفیت گروه‌های جهادی و مردمی در ساخت مدارس اشاره کرده و خواستار ایجاد یک مرکز رصد برای پیگیری پیشرفت در ساخت مدارس در هر استان شده است. همچنین طبق اعلام رئیس امور آموزش و پرورش عمومی و مهارتی سازمان برنامه و بودجه کشور در قانون بودجه ۱۴۰۴، اعتبارات زیرساختی حوزه آموزش و پرورش نزدیک به ۲ برابر افزایش یافته و از ۱۷ هزار میلیارد تومان در سال قبل، به حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.

 رویکرد جدید به مسائل  اجتماعی

پزشکیان به‌طور مداوم بر انسجام و وحدت داخلی به‌عنوان اولین گام برای مقابله با توطئه‌های دشمن تأکید دارد. شعار او ایجاد وحدت در داخل و برقراری صلح و آرامش با همسایگان و جهان است. او بر جلب مشارکت مردم و در نظر گرفتن مشکلات آن‌ها به‌عنوان مشکلات دولت، همراه با ارائه راه‌حل، تأکید دارد. او همچنین بر ترویج خوش‌بینی و امید در جامعه پافشاری می‌کند و معتقد است که خدمات صادقانه مسئولان، مردم را از روی آوردن به بیگانگان باز می‌دارد. رویکرد او به‌عنوان مدیریت مشارکت‌گرا توصیف شده است که به نظرات عمومی و مشورت با نخبگان و اقشار مختلف جامعه اهمیت می‌دهد. تأکید پزشکیان بر وحدت، انسجام و مشارکت عمومی صرفاً یک شعار نیست، بلکه یک ضرورت استراتژیک است. تمرکز او بر وفاق ملی نشان‌دهنده درک او از مسائل و چالش‌های جامعه است.

پزشکیان در موضوعات حساسی مانند قانون عفاف و حجاب رویکردی متفاوت اتخاذ کرده است از نظر او باید کاری کنیم که هم اصول و ارزش‌های اعتقادی حفظ شود و هم کاری کنیم که وفاق را بهم نزنیم این موضعگیری متعادل توانسته از تشدید تنش‌های اجتماعی جلوگیری کند.

مدیریت بحران‌های داخلی

جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و آمریکا علیه ایران آزمونی بزرگ برای انسجام اجتماعی بود. برخلاف تصور دشمن که گمان می‌کرد جامعه ایران دچار شکاف عمیق است، این حمله به جای ایجاد گسست، به تقویت وحدت ملی انجامید. پزشکیان در این زمینه موفق شد با تکیه بر گفتمان وفاق، فضایی ایجاد کند که «همان دلخوری‌های معمول و روزمره هم به کنار رفت و صدای واحدی در دفاع از وطن شنیده شد.

دیپلماسی فعال دولت چهاردهم

مسعود پزشکیان از ابتدای آغاز به کار دولت خود بر ایجاد توازن در سیاست خارجی از طریق تعامل با قدرت‌های غیرغربی مانند روسیه و چین تأکید داشته است. دولت پزشکیان توانست روابط با عربستان سعودی را پس از برقراری مجدد روابط دیپلماتیک در دولت قبل، تقویت کند. همچنین او تمایل خود را برای مذاکره و بهبود روابط با غرب ابراز ‌می‌کند. با این حال، او به‌صراحت بیان می‌کند که برای مذاکره «اعتماد» لازم است و به «خیانت‌های» گذشته و اقدامات اسرائیل و آمریکا اشاره می‌کند. 

در یک نگاه کلی می‌توان گفت تلاش دولت مسعود پزشکیان برای ایجاد وفاق ملی و کاهش شکاف‌های اجتماعی تا حدی موفقیت‌آمیز بوده است، نگاه ویژه او به نظام تعلیم و تربیت نیز مورد توجه و ستایش متخصصان و رهبری معظم انقلاب قرار گرفته است. رهبر انقلاب در دیدار با جمعی از معلمان و فرهنگیان سراسر کشور در این خصوص بیان کردند: «باید شکرگزار باشیم که در این دوره، به‌خصوص رئیس جمهور محترم به مسائل آموزش و پرورش اهتمام ویژه‌ای ابراز می‌کنند. بنده بارها تکرار کردم که ما هرچه برای آموزش و پرورش سرمایه‌گذاری کنیم این در واقع سرمایه‌گذاری است، هزینه نیست؛ مثل ایجاد یک زمینه برای سودِ چندبرابر است.»

در حوزه اقتصادی، دولت او با چالش‌های متعددی مواجه است که حل آن‌ها نیازمند زمان و اصلاحات ساختاری است در عرصه بین‌المللی نیز رویکرد تعاملی پزشکیان با موانع داخلی و خارجی متعددی مواجه است.