میزگرد دیپلماسی گردشگری زیارت و سلامت در شمال شرق کشور

میزگرد دیپلماسی گردشگری زیارت و سلامت دومین نشست منطقه ای دیپلماسی استانی حوزه شمال شرق کشور، با حضور سید عباس صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، انوشیروان محسنی بندپی، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، چهار سفیر ایران در عراق، تاجیکستان، هند و سرپرست سفارت در کابل، به همراه جمعی از مسئولان، بخش خصوصی و فعالان حوزه گردشگری برگزار شد. 

این نشست فرصتی برای بررسی ظرفیت‌ها، مشکلات و راهکارهای توسعه گردشگری در استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی بود.

همچنین محور اصلی این نشست، بررسی ظرفیت‌های گردشگری زیارت و سلامت، رفع موانع قانونی و اداری، و توسعه همکاری‌های بین‌المللی از طریق دیپلماسی اقتصادی و فرهنگی بود.

حاضران در این میزگرد با تمرکز بر بخش خصوصی، نقش آن در توسعه دیپلماسی اقتصادی و گردشگری، و همچنین بهبود زیرساخت‌ها و خدمات ارائه شده به زائران و گردشگران سلامت را مورد بحث قرار دادند. 

در این نشست، تجربه‌ها و مطالبه‌های فعالان مختلف حوزه گردشگری از هتلداران تا دفاتر خدمات مسافرتی و صنایع‌دستی به تفصیل بررسی شد.

گردشگری سلامت؛ بازار میلیارد دلاری نیمه‌استفاده

حسین نکونام، رئیس جامعه گردشگری سلامت ایران، با تأکید بر ظرفیت‌های بالای بازار گردشگری سلامت در این نشست، گفت: سال‌هاست بازار افغانستان حدود یک میلیارد دلار گردشگری سلامت دارد، اما متأسفانه به دلیل کم‌توجهی، این ظرفیت به نحو کامل استفاده نشده است. مشکلاتی مانند طولانی بودن زمان صدور ویزای درمانی، هزینه‌های غیرضروری برای بیماران و دخالت گروه‌های رانتی، مسیر ورود بیماران واقعی به مراکز درمانی ایران را با مشکل مواجه کرده است.

وی با اشاره به نقش سامانه‌های جدید در شفاف‌سازی فعالیت‌ها افزود: سامانه بسیار خوب است و گروه‌هایی که در فضای کسب‌وکار بخش خصوصی دخالت می‌کنند را شناسایی می‌کند، اما اگر زیرساخت‌ها درست نباشد، سامانه به تنهایی کافی نیست. برای مثال، در حالی که تایید ویزای درمانی ظرف یک تا دو روز انجام می‌شود، برخی مراجعات ۲۰ تا ۴۰ روز طول می‌کشد و بیماران به کشورهای رقیب مانند ترکیه، پاکستان و هندوستان مراجعه می‌کنند.

رئیس جامعه گردشگری سلامت ایران در پایان بر ضرورت برخورد با تخلفات و رانت‌ها در حوزه گردشگری سلامت تأکید کرد و گفت: باید با شرکت‌ها و آژانس‌هایی که مجوز ندارند برخورد شود و تمام تلاش‌ها برای حمایت از بخش خصوصی شفاف و قانونی صورت گیرد.

صنایع‌دستی؛ استمرار حیات و ضرورت حمایت عملی

عبدالله احراری، نیز در ادامه به نقش صنایع‌دستی در تثبیت جمعیت روستایی و رونق گردشگری اشاره کرد و گفت: صنایع‌دستی تاریخ شفاهی ملل جهان است و با فعالیت هنرمندان، بیش از ۳۰۰ هزار نفر در حوزه فرش و صنایع‌دستی مشغول به کار هستند.

مدیر عامل توسعه شبکه ملی دستبافت‌ها و دوخته‌های سنتی کشور افزود: این فعالان با کار خود به تثبیت جمعیت روستایی، پویایی کشاورزی و دامداری و رونق گردشگری کمک می‌کنند.

احراری به مشکلات صادرات و هزینه‌های بالای ارسال آثار هنری اشاره کرد و گفت: هنرمندی که می‌خواهد گلیم خود را به کشورهایی مانند عراق یا ترکیه بفرستد، باید سه تا چهار برابر هزینه پرداخت کند و تنها برای ارسال اثر از طریق پست و بیمه تأمین اجتماعی تا ۵۵۰ هزار تومان هزینه می‌پردازد.

مدیر عامل توسعه شبکه ملی دستبافت‌ها و دوخته‌های سنتی کشور، بیان کرد: صنایع‌دستی علی‌رغم همه مشکلات، همچنان زنده و فعال است و در مسیر برندسازی و شبکه‌سازی حرکت می‌کند.

وی در پایان بر نقش سفرا و نمایندگی‌های ایران در کشورهای منطقه در توسعه صادرات و برگزاری جشنواره‌های مشترک تأکید کرد و گفت: سفیر افغانستان چندین بار با مراجعه به دفتر و فروشگاه مرکزی شبکه، از محصولات هنرمندان خرید کردند و این نمونه‌ای ارزشمند از حمایت واقعی است. شما سفرا دروازه‌های صنایع‌دستی ایران را به روی بازارهای جدید باز می‌کنید.

گردشگری اقامتی؛ هماهنگی استانی و تسهیلات سرمایه‌گذاری

محمود مادرشاهیان  نیز در این نشست، با بیان اهمیت حضور چهره‌های اثرگذار حوزه دیپلماسی اقتصادی گفت: جامعه هتلداران بخشی از بدنه اجرایی و میدانی سند گردشگری کشور هستند و سال‌هاست با واقعیت‌ها و مشکلات این حوزه روبرو شده‌اند.

رئیس جامعه هتلداران خراسان رضوی افزود: چنین نشست‌هایی اگر با هدف‌گذاری مشخص و پیگیری اجرایی همراه شود، می‌تواند مشکلات صنعتی گردشگری در حوزه اقامتی و دیگر بخش‌ها کاهش دهد.

مادرشاهیان بر هماهنگی میان سه استان خراسان تأکید کرد و گفت: بخش زیارتی خراسان رضوی مهمان بیشتری دارد، خراسان شمالی و جنوبی نیز گردشگری دارند و اگر سه استان بتوانند هماهنگ باشند، توسعه زیارتی و گردشگری گام‌های مهمی خواهد برداشت.

رئیس جامعه هتلداران خراسان رضوی در ادامه بر ساماندهی و شناسایی لیدرهای غیرمجاز گردشگری و غیرمجاز تأکید کرد و ادامه داد: فعالیت لیدرهای غیرمجاز ضربه زیادی به گردشگری سلامت می‌زند. این افراد باید شناسایی و الزام به اخذ مجوز رسمی از مراجع مربوطه شوند.

وی درباره مشکلات تجهیزات و ناوگان گردشگری گفت: کمبود تجهیزات و خودروهای هوشمند هتل‌داری و عدم هماهنگی میان وزارت میراث فرهنگی، صندوق توسعه ملی و بانک مرکزی، مانع استفاده بهینه از منابع ارزی برای واردات تجهیزات و ناوگان گردشگری می‌شود.

مادرشاهیان در پایان خواستار نظارت دقیق بر تخصیص وام‌ها و حمایت واقعی از سرمایه‌گذاران شد.

دفاتر خدمات مسافرتی؛ پویایی و تسهیل خدمات

محمدسعید ولی‌زاده  نیز، با اشاره به بیش از ۷۰۰ آژانس فعال و اشتغال مستقیم بیش از ۱۰ هزار نفر گفت: وجود بیشترین حجم جابه‌جایی کشور به مقصد مشهد همراه با بیش از ۲۵ مسیر پروازی بین‌المللی، جایگاه ممتاز مشهد در جذب گردشگر را تثبیت کرده است.

رئیس اتحادیه دفاتر خدمات مسافرتی استان خراسان رضوی افزود: دفاتر ما امکان دریافت ارز برای زائران و مسافران خارجی را ندارند و این محدودیت باعث مراجعه مسافران به دلال‌ها و کاهش امنیت دفاتر می‌شود.

وی بر لزوم ارتقای کیفیت خدمات و حمایت از بخش خصوصی فعال تأکید کرد و گفت: تسهیلاتی برای تامین ناوگان حمل و نقل و هتل‌ها لازم است تا فعالیت ۷۰۰ آژانس استان به نحو بهتری پیش برود و سطح اشتغال پایدار افزایش یابد.

وی در پایان به مسائل اداری و مالی اشاره کرد و خواستار پیگیری موارد مربوط به تمدید مجوزها و واریز وجوه قانونی شد.

پیوند زنجیره ارزش گردشگری؛ توسعه همکاری و مدیریت ریس

جواد براتی، نیز در این نشست، با اشاره به اهمیت پیوند میان زنجیره ارزش گردشگری گفت: زنجیره ارزش گردشگری از آژانس‌های فعال در مبدا شروع و تا مقصد ادامه دارد و هرگونه اختلال در هر حلقه‌ای می‌تواند کل صنعت را تحت تأثیر قرار دهد. متأسفانه دفاتر خدمات مسافرتی در مبدا و تورگردان‌های ما در مقصد ارتباط نزدیک و مستمری ندارند و بسیاری از آژانس‌ها مجبورند شخصاً در مبدا فعالیت کنند.

رئیس پژوهشکده گردشگری سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی در خصوص تنوع بازارهای گردشگری ایران افزود: بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد گردشگری خارجی ما در چهار یا پنج کشور متمرکز است؛ افغانستان، ترکیه، پاکستان و آذربایجان بازارهای اصلی ما هستند و در شرایط تحریم به شدت آسیب‌پذیرند. برای کاهش ریسک، بازارهای بالقوه‌ای مانند ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان، قزاقستان، مصر و اندونزی اولویت‌بندی شده‌اند که در شرایط تحریمی نیز پایداری بیشتری دارند.

وی نیز درباره موانع مالی و ارزی گردشگری گفت: برای جابه‌جایی گردشگران از مبدا تا مقصد، نیاز به تسهیل در نقل و انتقال ارز داریم. بسیاری از خریدها در مبدا امکان‌پذیر است اما محدودیت‌های سامانه‌ای و بین‌المللی مانع اجرای این فرآیندها می‌شود و تجربه گردشگران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

اقامتگاه‌های بوم‌گردی؛ استانداردسازی، آموزش و حمایت مالی

محمدحسن حسین‌پور،  نیز گفت: اقامتگاه‌های بوم‌گردی توانسته‌اند با اتکا به فرهنگ مهمان‌نوازی و خلاقیت مردمان روستا، ایران را به یکی از مقاصد نوظهور گردشگری فرهنگی تبدیل کنند، اما برای گسترش این مسیر چند نکته کلیدی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. 

رییس جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی خراسان رضوی افزود: نخست، استانداردسازی و ارتقای کیفیت خدمات است که باید با طراحی اصول ایمنی، حفظ هویت و تعریف مأموریت روشن برای اقامتگاه‌ها انجام شود تا این مجموعه‌ها از حالت سردرگمی بین خانه و اقامتگاه خارج شده و به شبکه‌ای منسجم در سطح ملی تبدیل شوند.

حسین پور با اشاره به لزوم توانمندسازی فعالان بوم‌گردی بیان کرد: ما نیازمند آموزش در حوزه مهارت‌های میزبانی، آداب و اتیکت ویژه اقامتگاه‌های بوم‌گردی، بازاریابی دیجیتال و زبان‌های خارجی هستیم. 

رییس جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی خراسان رضوی ادامه داد: پیشنهاد من ایجاد مراکز منطقه‌ای آموزش بوم‌گردی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان فنی و حرفه‌ای و دانشگاه‌هاست. 

وی در پایان تشکیل نظام حمایتی مالی و بیمه‌ای را از ضرورت‌های این بخش دانست و گفت: تشکیل صندوق ویژه بوم‌گردی می‌تواند راه‌حلی مؤثر برای تأمین منابع مالی و بیمه اقامتگاه‌ها باشد، چرا که بسیاری از فعالان این حوزه بدون هیچ پشتوانه مالی، در آبادانی روستاها و ایجاد اشتغال نقش‌آفرینی می‌کنند.

گردشگری زیارتی؛ تسهیل حضور زائران و نقش بخش خصوصی

ناصر غفران،  با تأکید بر اهمیت استفاده از فرصت‌های موجود در حوزه زیارت نیز گفت: ما خراسانی‌ها به میزبانی زائران علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) افتخار می‌کنیم و لازم است مسیر حضور زائران خارجی در ایران تسهیل شود تا نیت زیارت آنان به‌طور عملی محقق شود.

نایب‌رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع‌دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی   افزود: یکی از چالش‌های اصلی، نبود ارتباط ساختارمند با کشورهای هدف است. ضروری است سفیران ما در کشورهای مختلف، فعالانه زائران را به سفر زیارتی ایران دعوت کنند. همچنین ارائه خدمات به زائران باید از مسیر شرکت‌های مجوزدار و رسمی زیر نظر وزارت میراث فرهنگی و گردشگری انجام گیرد تا از بروز مشکلات جلوگیری شود.

غفران با اشاره به تجربه ارائه پکیج‌های زیارتی در مشهد اظهار کرد: ما پکیج‌های جامع و مقرون‌به‌صرفه‌ای طراحی کردیم که دو سوم ارزان‌تر از نمونه‌های خارجی بود، اما برخی کارگزاران خارجی ترجیح دادند از مسیرهای غیررسمی اقدام کنند و این موضوع برای زائران مشکلاتی ایجاد کرد. اگر کار به افراد متخصص و مجاز سپرده شود، بهترین خدمات ممکن ارائه خواهد شد.

او ادامه داد: تجربه موفق میزبانی از زائران افغانستانی در مشهد نشان داد که با همکاری بخش خصوصی، به‌ویژه انجمن گردشگری استان، می‌توان این مسیر را به‌صورت ساختارمند ادامه داد. از وزارت گردشگری انتظار داریم این مسیر را تسهیل کند تا خدمات‌رسانی به زائران در چارچوب قانونی و حرفه‌ای گسترش یابد.

نایب‌رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع‌دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی در پایان تصریح کرد: بخش خصوصی در کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی با هماهنگی کامل میان فعالان این حوزه، محتوای تخصصی و پیشنهادهای اجرایی را آماده و در مجامع رسمی ارائه می‌کند. انتظار ما این است که در تصمیم‌گیری‌های ملی، نمایندگان واقعی بخش خصوصی نقش تعیین‌کننده داشته باشند.

خراسان شمالی؛ تفویض اختیار، توسعه گردشگری و نقش بخش خصوصی

طاهر رستمی، نیز در این نشست گفت: استان خراسان شمالی همچون دیگر استان‌های خراسان، بخشی از هویت فرهنگی و معنوی ایران است و هدف همه ما هم‌افزایی و تقویت مسیر توسعه در چارچوب سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی است.

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری خراسان شمالی در ادامه با تأکید بر لزوم تفویض اختیار به استان‌ها افزود: یکی از موانع توسعه، تمرکزگرایی است. ریاست‌جمهوری و وزارتخانه‌های مرتبط، از جمله میراث فرهنگی، باید اختیارات بیشتری را به استان‌ها واگذار کنند تا روند توسعه در حوزه‌هایی چون گردشگری و دیپلماسی منطقه‌ای تسهیل شود. در تخصیص تسهیلات نیز باید استان‌های کمتر برخوردار، مانند خراسان شمالی و جنوبی، به شکل ویژه‌تری دیده شوند.

رستمی همچنین بر نقش بخش خصوصی در دیپلماسی اقتصادی تأکید کرد و ادامه داد: دولت در جایگاه تاجر یا تولیدکننده موفق نیست، اما می‌تواند با حمایت از بخش خصوصی، زمینه تصویرسازی مثبت از ایران و جذب سرمایه و گردشگر را فراهم کند.

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری خراسان شمالی در پایان خواستار توجه ویژه به پایگاه‌های ملی گردشگری شد و خاطرنشان کرد: بسیاری از این پایگاه‌ها تنها با یک مدیر و یک کارمند اداره می‌شوند. تقویت این پایگاه‌ها می‌تواند موجب توسعه پایدار مناطق گردشگری و تربیت نیروهای متخصص در این حوزه شود.