۷ خرداد ، تولد قانونگذاری نوین در جمهوری اسلامی ایران
مشهد(پانا)- ۷ خرداد ۱۳۵۹، نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران است؛ روزی که اولین دوره مجلس شورای اسلامی رسماً آغاز به کار کرد و سرآغازی شد بر نهادینه‌سازی قانونگذاری در چارچوب جمهوری اسلامی. این روز، نه‌تنها یادآور شروع فعالیت یک نهاد قانون‌گذار است، بلکه نماد تحقق جمهوریت و اسلامیت در ساختار سیاسی کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ محسوب می‌شود.
در پی استقرار نظام جمهوری اسلامی، تدوین قانون اساسی در سال ۱۳۵۸ و تصویب آن از طریق همه‌پرسی، زمینه برای بازطراحی نهادهای حکومتی فراهم شد و انتخابات اولین دوره مجلس در دو مرحله (اسفند ۱۳۵۸ و اردیبهشت ۱۳۵۹) برگزار شد. نهایتاً در ۷ خرداد ۱۳۵۹، نخستین جلسه علنی مجلس شورای اسلامی با پیام تاریخی امام خمینی (ره) آغاز به کار کرد.
مجلس اول با ۲۷۰ نماینده، شامل طیف گسترده‌ای از گروه‌های سیاسی و شخصیت‌های انقلابی، نقش تعیین‌کننده‌ای در تثبیت ساختار حکمرانی نوین، تصویب قوانین بنیادین و چالش با بقایای نظام پیشین ایفا کرد.
ابعاد حقوقی و جایگاه مجلس در ساختار سیاسی ایران
طبق اصل ۷۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجلس اختیار قانونگذاری در تمام مسائل را دارد. این نهاد، تجلی اراده ملی است و با در اختیار داشتن ابزارهای نظارتی مانند سؤال، استیضاح، تحقیق و تفحص و رأی اعتماد یا عدم اعتماد به وزرا، یکی از ارکان اصلی تفکیک قوا به‌شمار می‌رود.
همچنین شورای نگهبان به عنوان نهاد ناظر بر مصوبات مجلس، با تأکید بر تطابق با شرع و قانون اساسی، فرآیند قانونگذاری را در چارچوب اصول اسلامی نگه می‌دارد. این تعامل، ساختار حقوقی جمهوری اسلامی را منحصربه‌فرد کرده است.
مجلس، آینه تحولات جامعه
مرور هشت دوره گذشته مجلس، بیانگر آن است که این نهاد همواره تحت تأثیر تغییرات اجتماعی، فضای سیاسی، و سیاست‌های کلان نظام بوده است و مجلس اول تا سوم با غالبیت نیروهای انقلابی و خط امامی، در سال‌های جنگ تحمیلی و تثبیت نظام، نقش‌آفرینی کرد لذا در دهه ۷۰ و ۸۰، با ظهور جریان‌های مختلف اصلاح‌طلب و اصول‌گرا، مجلس به میدانی برای رقابت گفتمانی و خط‌مشی‌های کلان تبدیل شد.
از منظر تحلیل سیاسی، مجلس هم بازتاب افکار عمومی و هم بازوی قدرت‌ساز در ساختار قدرت بوده است؛ نهادی که هم توانسته نقش بازدارنده در برابر تصمیمات دولت‌ها ایفا کند و هم در مقاطعی، به حاشیه رانده شده است.
چرا ۷ خرداد مهم است؟
۷ خرداد فقط سالروز شروع به کار یک نهاد رسمی نیست؛ بلکه روز شکل‌گیری نهاد عقلانیت حقوقی و گفتمان مردم‌سالاری در دل یک نظام دینی است که با گذشت بیش از چهار دهه، هنوز مجلس شورای اسلامی یکی از مهم‌ترین نهادهای سیاست‌گذاری و مطالبه‌گری در جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود.
در دورانی که چالش‌های حکمرانی، مشارکت سیاسی، شفافیت و کارآمدی بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته، بازخوانی فلسفه و عملکرد مجلس از ۷ خرداد ۱۳۵۹ تاکنون، می‌تواند راه‌گشای آینده‌ای مبتنی بر مردم‌سالاری مسئولانه و قانون‌مدار باشد.
ارسال دیدگاه