دکتر سید عبدا... علوی، روشنفکر توسعه گرا

 علوی هم در همه این هزار شده ها تکثیر شد که این خصوصیتِ « صدقه جاریه» است. دکتر علوی تحصیل‌کرده جامعه‌شناسی از دانشگاه گوته فرانکفورت آلمان بود؛ اما برخلاف بسیاری از نخبگانی که راه رفتن به غرب را پیش گرفتند، او مسیر بازگشت را انتخاب کرد. بازگشتی نه از سر دلتنگی، که از سر مسئولیت. او به زادگاه خود بازگشت تا سهمی در ساختن آینده این دیار داشته باشد؛ آینده‌ای که به باور او، از دل کلاس‌های درس می‌گذشت. کلاس هایی که فقط درس نمی دادند بلکه رسمِ زندگی را هم به سوی بهتر شدن اصلاح می کردند.

با تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی در بیرجند، دکتر علوی گامی بلند در جهت توسعه متوازن خراسان جنوبی برداشت. در دهه‌هایی که رفتن برای تحصیل، آرزویی دور و پرهزینه برای جوانان این دیار بود، دانشگاه آزاد بیرجند فرصتی شد برای ماندن، آموختن و ماندگار شدن. او دانشگاه را نه صرفاً نهادی آموزشی، بلکه موتور محرک تحول اجتماعی می‌دانست؛ نهادی برای پرورش اندیشه، ساختن اعتماد به نفس جمعی و کاهش نابرابری‌های تاریخی در منطقه.

دکتر علوی، در تمام سال‌های حضور فعال خود در بیرجند و همه شهرهای دیگر که خدمت کرد، نماد تعهد روشنفکرانه به مردم ماند. ساده‌زیستی، رفتار بی‌تکلف و باور عمیقش به آموزش به‌مثابه ابزار توانمندسازی اجتماعی، از او چهره‌ای ساخته بود که هم در میان نخبگان و هم در میان مردم کوچه و بازار، مورد احترام بود. به جرات می توان گفت او در شمار سرمایه هایی بود که حتی اگر در شهرهای دور هم بود باز برای خراسان جنوبی و بیرجند ارزش افزوده تولید می کرد.

او بزرگمردی بود که با سنگ اندازی برخی ها نه از راه به در می شد و نه سنگ را با سنگ پاسخ می داد. عرق او به زادبوم خراسان جنوبی چنان بود که به نوشته وی کی پدیا، وی تا آخرین روزهای حیات خود مدیرعامل انجمن خیریه بیرجندی‌های مقیم تهران نیز بود. او یک بیرجندی نمونه بود در هر جا که در به رویش باز می شد، کار نمایان می کرد. دریغا که در رقم زدن نقش برجسته در جایگاه نمایندگی مردم ناکام ماند تا منطقه کامروا نشود؛ صلاحیت علوی علی‌رغم محبوبیت بالای مردمی در دو انتخابات مجلس ششم و مجلس هفتم در حوزه انتخابیه بیرجند از سوی شورای نگهبان رد شد و وی نتوانست در کرسی نمایندگی مجلس به خدمت شهرش بپردازد.

سیدعبدا...علوی سرانجام در ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ در شهرستان رامسر درگذشت و در زادگاهش در روستای نوزاد به خاک سپرده شد. اما خاک هم به این مرد خداباور احترامی تمام خواهد داشت چون تا بود برای آبادی و آبادانی این خاک کوشید. به نوشته وی کی پدیا، شاید آخرین قدم او در راه گسترش آموزش عالی، ایده تأسیس دانشگاه کاربردی بین‌المللی زنان روستایی در شهر اسدیه شهرستان درمیان، برای پذیرش دانشجویانی از ایران، افغانستان و آسیای میانه بود. به هر روی نام او در زمره آنان ثبت خواهد شد که نه تنها «فکر کردند»، بلکه «عمل کردند». مردانی که دانشگاه را ساختند، تا جامعه را بسازند.

مرحوم دکتر سید عبدا... علوی در ۲۷ خردادماه ۱۳۲۰ هجری شمسی در روستای نوزاد از توابع شهرستان درمیان در استان خراسان جنوبی متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در بیرجند سپری نمود و پس از اتمام خدمت نظام وظیفه در سال ۱۳۴۴ جهت ادامه تحصیل عازم کشور آلمان گردید. علوی در آلمان تحصیلات خود را در رشته علوم انسانی آغاز نمود و با طی مراحل مختلف کارشناسی و کارشناسی ارشد سرانجام در سال ۱۳۵۷ در رشته علوم سیاسی و جامعه‌شناسی گرایش تاریخ نوین اروپا با درجه دکتری از دانشگاه گوته فرانکفورت فارغ التحصیل شد. آن مرحوم مجموعا به مدت ۲۳ سال همکار آموزشی و پژوهشی دانشگاه های شهرهای کسل و ویتسن هاوزن آلمان و دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی بیرجند، گرمسار، شهرکرد و تهران بود. وی هم چنین بنیان گذار و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند و یکی از بانیان و طراحان تأسیس دانشکده علوم پزشکی بیرجند، دانشگاه پیام‌نور بیرجند، دانشکده های فنی و علوم انسانی دانشگاه بیرجند، پژوهشکده کاربردی جنوب خراسان در بیرجند و... بوده است.

دکتر علوی در مدت اقامت در آلمان، ریاست جامعه علمی دانشگاهیان آسیایی و آفریقایی دانشگاه گوتینگن و مدیریت فصل نامه علمی آن را بر عهده داشت و همچنین به فعالیت در زمینه همکاری علمی و پژوهشی و فرهنگی برای معرفی فرهنگ آسیا و آفریقا و آمریکای لاتین در جامعه دانشگاهی و پژوهشی آسیا و آفریقا در شهر گوتینگن، نشر مجله علمی دیدگاه های فرهنگی آسیا و آفریقا و سرپرستی سمینارهای علمی و فرهنگی در شهر گوتینگن، تأسیس انستیتوی فرهنگی- پژوهشی آسیا و آفریقا و آمریکای لاتین در مونیخ پرداخت. وی هم چنین در آلمان با بانویی آلمانی ازدواج نمود که ثمره این ازدواج سه فرزند به نام های سوسن، رویا و مازیار است. اما سید عبدا...علوی عاشق کشور و شهر و روستایش بود. همین شد که علی رغم موقعیت خوب و شرایط مناسب همسر و فرزندانش را در آلمان رها کرد و به عشق خدمت به زادگاهش در سال ۱۳۶۳ به ایران بازگشت. او در بدو ورود به بیرجند در مجتمع آموزش عالی وقت این شهر که بعدها با همت وی به دانشگاه بیرجند تبدیل شد سمت عضو هیئت علمی و معاونت اداری و مالی را بر عهده گرفت. در همین مدت با تلاش و همت وی مجوز تاسیس دو دانشکده و تعداد زیادی رشته جدید در دانشگاه بیرجند صادر شد و این دانشگاه با توسعه کمی و کیفی خود به عنوان قطب علمی و آموزشی منطقه شرق ایران مطرح گردید. در سال های میانی دهه شصت با ابتکار و پیگیری های مجدانه دکتر علوی که گویی خود را وقف توسعه آموزشی و علمی دیارش کرده بود مجوز تاسیس دانشگاه های علوم پزشکی و پیام نور بیرجند نیز صادر و در مدت کوتاهی این دو مرکز آموزش عالی نیز در این شهر دایر گردیدند. دکتر علوی پس از به وجود آمدن مشکلاتی که سبب خروج او از دانشگاه بیرجند شد پیگیر تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی این شهر گردید. علوی سرانجام با تلاش های خستگی ناپذیرش موفق شد مجوز تاسیس و نیز حدود ۶۰ هکتار زمین مرغوب در بهترین نقطه شهر بیرجند را برای احداث پردیس این داشگاه از بنیاد مستضعفان به مالکیت بگیرد و با ایجاد دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند در سمت نخستین رئیس این مجموعه به ادامه خدت رسانی به مردمش مشغول گشت. وی پس از سالها کار و تلاش در بیرجند و فعالیت های مردمی، همکاری با روستاهای شهرستان درمیان به عنوان معتمد منطقه درمیان بیرجند، ساخت مدرسه، دبیرستان، مخابرات، توسعه قنوات و اردوگاه های تفریحی در روستای نوزاد بیرجند و تاسیس مرکز مشاوره ‌ای شهرستان بیرجند در مورد حفظ بهداشت روانی، در مرداد ماه ۱۳۷۴ در میان غم و اندوه مردم بیرجند از ریاست دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند برکنار شد. دانشگاهی که هنوز هم خشت خشت دیوارهای آن حکایت از بزرگ منشی و همت بلند مردی دارد که جز به اعتلای علمی و فرهنگی دیارش به چیزی نمی اندیشید. دکتر علوی مدتی بعد به گرمسار منتقل و به عنوان رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گرمسار به ادامه خدمت مشغول شد. در آن جا نیز به تاسیس شورای زنان برای توسعه پایدار در دانشگاه آزاد اسلامی گرمسار و انتشار مجله علمی امید کویر در گرمسار پرداخت و طرح توسعه محلی دانشگاه های شهرستان بیرجند و دانشگاه گرمسار و ایجاد فضاهای آموزشی، حفر چاه، تأسیس مزارع نمونه کشاورزی و شوراهای جوانان، زنان، آموزشی و فرهنگی دانشگاهی در گرمسار را در دستور کار خود قرار داد. مردم گرمسار هنوز هم خاطره زحمات و تلاش های مجدانه آن مرحوم را به یاد دارند. آخرین سمت دکتر علوی معاونت آموزشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی و معاونت اداری و مالی دانشکده علوم سیاسی بود. وی تا آخرین روزهای حیات خود مدیرعامل انجمن خیریه بیرجندی های مقیم تهران نیز بود. سرانجام سید عبدا...علوی در ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ بر اثر عارضه قلبی در ویلای شخصی اش در رامسر درگذشت و در میان حزن و اندوه بی پایان مردم بیرجند در زادگاهش در روستای نوزاد به خاک سپرده شد. مراسم تشییع جنازه او را یکی از سه تشییع جنازه باشکوه تاریخ شهر بیرجند دانسته اند.