همکاری‌های منطقه‌ای زمینه‌ساز ثبات و رفاه در افغانستان است

سید عباس عراقچی صبح روز یکشنبه در نشست نمایندگان ویژه کشورهای همسایه افغانستان که در تهران برگزار شد، اظهار کرد: از حضور شما در این نشست قدردانی می کنم. مایه افتخار است که امروز در جمع شما نمایندگان کشورهایی حضور دارم که نه تنها همسایه افغانستان هستید بلکه شریکان سرنوشت منطقه محسوب می‌شوید. 

وی افزود: شرکت شما در این نشست گواه روشن اراده مشترک ما برای پیشبرد صلح، ثبات و رفاه در منطقه است. افغانستان صاحب سرزمین و مردمی شریف و ظرفیت‌هایی بی‌بدیل است که در طول تاریخ نقش پلی میان مناطق پیرامونی را ایفا کرده و ظرفیت عظیمی در حوزه‌های اقتصادی، انسانی، ترانزیتی و طبیعی در خود جای داده است.

عراقچی گفت: جایگاه ژئوکونومیک افغانستان آن را در مرکز شبکه‌های ارتباطی آسیای مرکزی، غرب آسیا و جنوب آسیا قرار می‌دهد از همین رو ثبات و توسعه افغانستان نه تنها یک ضرورت انسانی بلکه یک الزام راهبردی برای کل منطقه است.

وزیر خارجه ایران تاکید کرد: تجربه چند دهه گذشته به روشنی نشان داده است که امنیت، توسعه و رفاه در افغانستان مستقیماً با منافع همه کشورهای همسایه گره خورده است؛ بنابراین گزافه نیست اگر مانند اقبال لاهوری شاعر فارسی زبان پاکستانی بگوییم آینده مشترک منطقه ما با آینده افغانستان پیوند خورده است.

عراقچی گفت: آینده ای که در آن افغانستان به عنوان کشوری فعال و متصل به منطقه به ثبات و توسعه  پایدار دست یابد و همه کشورهای همسایه  از این ثبات بهره مند شد. اما تحقیق این نیازمند تلاش مشترک کشورهای منطقه هست. ارتقاء شرایط در افغانستان میتواند آن را به حلقه اتصال آسیای مرکزی با آسیا جنوبی و غرب آسیا با آسیا پاسفیک تبدیل کنند و بستری برای ترانزیت انرژی و تجارت منطقه باشد.

متن کامل سخنرانی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در این نشست بدین شرح است: 

بسم‌الله الرحمن الرحیم

عالی‌جنابان؛

نمایندگان محترم ویژه در امور افغانستان؛

میهمانان ارجمند؛

خانم‌ها و آقایان؛

در آغاز، صمیمانه از حضور شما در این نشست قدردانی می‌کنم. مایه افتخار است که امروز در جمع شما، نمایندگان کشورهایی حضور دارم که نه تنها همسایه افغانستان‌ هستید، بلکه شریکان سرنوشت منطقه محسوب می‌شوید. شرکت شما در این نشست، گواه روشن اراده مشترک ما برای پیشبرد صلح، ثبات و رفاه در منطقه‌ است.

افغانستان، سرزمینی با پیشینه‌ای تمدنی و فرهنگی و مردمی شریف و ظرفیت‌هایی بی‌بدیل است که در طول تاریخ نقش پلی میان مناطق پیرامونی را ایفا کرده و ظرفیت‌های عظیمی در حوزه‌های اقتصادی، انسانی، ترانزیتی و طبیعی در خود جای داده است. جایگاه ژئواکونومیک افغانستان، این کشور را در مرکز شبکه‌های ارتباطی آسیای مرکزی، غرب آسیا و جنوب آسیا قرار می‌دهد. از همین رو، ثبات و توسعه افغانستان نه تنها یک ضرورت انسانی، بلکه یک الزام راهبردی برای کل منطقه است.

تجربه چند دهه گذشته به‌روشنی نشان داده است که امنیت، توسعه و رفاه در افغانستان، مستقیماً با منافع همه کشورهای همسایه گره خورده است. بنابراین گزافه نیست اگر مانند اقبال لاهوری، شاعر فارسی‌زبان پاکستانی، بگوییم آینده مشترک منطقه «ما» با آینده افغانستان پیوند خورده است.

خانم‌ها و آقایان،

جمهوری اسلامی ایران، به‌ عنوان همسایه دیرپای افغانستان و شریک نزدیک مردم این کشور، همواره بر ضرورت ادغام همه جانبه افغانستان در منطقه تأکید داشته است. ما به این اصل پایبندیم که تحولات و چالش‌های منطقه‌ای تنها از مسیر گفتگوی سازنده، مشارکت فعال تمامی کشورها، رعایت کامل اصول احترام متقابل و بهره‌ گیری از سازوکارهای بومی و همکاری‌های پایدار میان کشورهای منطقه قابل مدیریت و حل و فصل است. در این چارچوب، تقویت همگرایی منطقه‌ای نه تنها به ارتقای امنیت و ثبات جمعی کمک می‌کند، بلکه بستری فراهم می‌آورد که هرگونه مداخله یا اثرگذاری خارجی بیرون از اراده کشورهای منطقه محدود و کنترل شود.

تحولات چند سال اخیر در منطقه نشان داده رویکردهای بیرونی و نسخه‌های تحمیلی نه به ثبات می‌انجامد و نه توسعه پایدار را تضمین می‌کند. تجربه مداخله نظامی و حضور دو دهه‌ای ناتو در افغانستان در برابر ما قرار دارد. تمرکز بیش از حد بر راه‌ حل‌های امنیت ‌محور، نادیده گرفتن بافت اجتماعی و فرهنگی افغانستان، تضعیف نقش بازیگران منطقه‌ای و همسایگان، وابسته‌سازی و فاسد ساختن ساختارهای سیاسی و اقتصادی افغانستان، و در نهایت خروج شتاب‌زده در سال، ۲۰۲۱ نشانه‌های یک ناکامی بود.

درس مهم این تجربه روشن است: هیچ نسخه فرامنطقه‌ای نمی‌تواند مشکلات و بحران‌های منطقه‌ای را درمان کند و نسخه‌های وارداتی و تصمیم‌گیری‌های فرامنطقه‌ای بدون اجماع منطقه منجر به ثبات در هیچ کشوری نمی‌شود. در نقطه مقابل راه‌ حل‌های منطقه ‌محور از قابلیت و ظرفیت بیشتری برای تقویت همگرایی و دستیابی به توسعه و امنیت پایدار برخوردار می‌باشند. در این راستا و بر مبنای این تجربه همسایگان، طبیعی‌ترین و قابل‌اعتمادترین شرکای افغانستان می‌توانند باشند.

بر همین اساس، جمهوری اسلامی ایران همواره بر محوریت همسایگان در هر ابتکار مرتبط با افغانستان تأکید کرده و معتقد است کشورهای همسایه که پیوندهای تاریخی، فرهنگی، انسانی و اقتصادی عمیقی با افغانستان دارند باید نقشی بنیادین در تسهیل روندهای همکاری برعهده داشته باشند. لذا امروز بیش از هر زمان دیگر، منطقه ما نیازمند چارچوب هماهنگ و پایدار همکاری پیرامون افغانستان است؛ چارچوبی که از رقابت‌های مقطعی فاصله بگیرد و بر همگرایی، منافع جمعی و امنیت مشترک تکیه کند. در این مسیر بر گفتگو، احترام متقابل و همکاری عملی تأکید داریم و معتقدیم آینده منطقه ما در گرو انسجام، خرد جمعی و نگاه مسئولانه بوده و همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند موتور محرک ثبات و رفاه در افغانستان باشد.

از سوی دیگر، ادغام افغانستان در شبکه‌های اقتصادی، ترانزیتی و انرژی منطقه نه تنها به رشد و توسعه این کشور کمک می‌کند، بلکه مسیر همگرایی منطقه‌ای را نیز هموار می‌سازد. تقویت ارتباطات جاده‌ای و ریلی، تسهیل تجارت، همکاری‌های مرزی، و توسعه کریدورهای ترانزیتی می‌تواند افغانستان را به حلقه‌ای حیاتی در پیوند آسیای مرکزی، غرب آسیا و جنوب آسیا تبدیل کند.

در این زمینه، ایران آمادگی دارد همکاری‌های خود را با همه کشورهای همسایه افغانستان گسترش دهد. ما در حوزه حمل‌ و نقل، تجارت، خدمات کنسولی و انرژی تجربیات قابل‌توجهی اندوخته‌ ایم و معتقدیم که با همگرایی و هماهنگی می‌توانیم یک چارچوب پایدار همکاری منطقه‌ای پیرامون افغانستان ایجاد کنیم. این همکاری نه تنها برای افغانستان، بلکه برای کل منطقه سودمند خواهد بود.

البته باید توجه داشت در مرکز همه این تلاش‌ ها، مردم افغانستان قرار دارند؛ مردمی که شایسته برخورداری از آینده‌ای مطمئن هستند. کشورهای حاضر در این نشست بیش از هر طرف دیگری مسئولیت اخلاقی، انسانی و منطقه‌ای برای کمک به این مردم دارند و می‌توانند در یک مسیر هماهنگ با مقامات این کشور نقش مؤثری ایفا کنند.
 

عالی جنابان،

ایجاد سازوکارهای منظم گفتگو میان کشورهای همسایه افغانستان، ضرورتی راهبردی است. این نشست‌ها نه تنها از سوء تفاهم‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه امکان هماهنگی سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی، مرزی و انسانی و تقویت درک متقابل و نزدیکی دیدگاه‌ها میان کشورهای منطقه را فراهم آورده و بستری مناسب برای کاهش تنش‌ها و ارتقای همکاری‌های سازنده میان همسایگان ایجاد می‌کند. چنین فضایی، نه تنها امکان هم‌ افزایی و هماهنگی در زمینه‌های مختلف را فراهم می‌سازد، بلکه به ایجاد یک رویکرد منطقه‌ای منسجم و پایدار در مدیریت چالش‌ها و بحران‌های مشترک نیز کمک می‌کند.

از این منظر، تقویت تعامل و همگرایی میان کشورهای منطقه، به عنوان عاملی کلیدی در تحقق صلح پایدار و ثبات بلندمدت، اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند زمینه را برای ایجاد اعتماد متقابل، هماهنگی راهبردی و بهره‌ برداری مؤثر از ظرفیت‌های مشترک فراهم کند.

منطقه ما در آستانه تحولات اقتصادی مهمی است؛ از گسترش کریدورها تا شکل‌گیری محورهای جدید انرژی و تجارت. ما امروز در نقطه‌ای قرار داریم که می‌تواند آغاز مرحله‌ای جدید در همکاری‌های منطقه‌ای باشد؛ آینده‌ای که در آن افغانستان به ‌عنوان کشوری فعال و متصل به منطقه، به ثبات و توسعه پایدار دست یابد و همه کشورهای همسایه از این ثبات بهره‌مند شوند. اما تحقق این نقش نیازمند تلاش مشترک کشورهاست. ارتقای شرایط در افغانستان می‌تواند آن را به حلقه اتصال آسیای مرکزی با جنوبی، و غرب آسیا با آسیا ـ پاسیفیک تبدیل کند و بستری برای ترانزیت انرژی و تجارت منطقه باشد.

در پایان، ضمن قدردانی از تلاش‌های برگزارکنندگان این نشست، امیدوارم که گفتگوهای امروز ما بتواند زمینه‌ ساز گام‌های عملی ‌تر، هم‌ افزایی مؤثرتر و امید آفرینی بیشتر برای آینده افغانستان و منطقه باشد.

از توجه شما سپاسگزارم.»