دیپلماسی پس از طوفان؛ اقدامات وزارت امور خارجه در جنگ ۱۲ روزه و پیامدهای آن

جنگ ۱۲ روزه بین ایران و رژیم صهیونیستی که در خرداد ۱۴۰۴ آغاز شد، نه تنها یک آزمون بزرگ برای توان دفاعی کشور بود، بلکه صحنه‌ای برای نمایش قدرت دیپلماسی ایران نیز محسوب می‌شد. در این دوره کوتاه اما پرتنش، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به همراه تیم دیپلماتیک کشور، نقش محوری در همراهی میدان نبرد با میدان دیپلماسی ایفا کردند. 

 هماهنگی بی‌نظیر میدان و دیپلماسی

وزیر امور خارجه کشورمان بارها تأکید کرده که جنگ ۱۲ روزه نمونه‌ای بارز از هماهنگی میدان نبرد با دیپلماسی بود. به گفته عراقچی، مدیران وزارت خارجه از ساعات اولیه حمله در ۲۳ خردادماه در محل کار حاضر شدند و برخی حتی شب‌ها را نیز در وزارتخانه گذراندند تا پاسخگوی تحولات باشند . این هماهنگی به حدی بود که مسعود پزشکیان نیز در بازدید از وزارت خارجه، آن را از مشخصه‌های بارز این جنگ دانست .

تلاش‌های دیپلماتیک در طول جنگ

در طول ۱۲ روز جنگ، دستگاه دیپلماسی ایران به رهبری عراقچی اقدامات گسترده‌ای انجام داد در نتیجه تماس‌های تلفنی و اقدامات سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور بیش از ۱۲۰ کشور جهان حملات به ایران را محکوم کردند و سازمان‌هایی مانند شانگهای، جنبش عدم‌تعهد، شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب و اتحادیه آفریقا از حقانیت ایران دفاع کردند .

مستندسازی جنایات و پیگیری حقوقی

پس از جنگ، وزارت خارجه به همراه معاونت حقوقی ریاست جمهوری، مشغول مستندسازی جنایات صورت گرفته علیه ایران شده است. عراقچی تأکید کرده که این اقدامات برای پیگیری حقوقی تجاوزات در مجامع بین‌المللی ادامه خواهد داشت . وی همچنین به موضوع غزه اشاره کرده و از تلاش‌های دیپلماتیک برای توقف جنایات صهیونیست‌ها در این منطقه خبر داده است .

 رایزنی‌های پساجنگ 

پس از پایان جنگ، دیپلماسی ایران وارد فاز جدیدی از تعاملات بین‌المللی شده است:

تماس با اروپایی‌ها: دیپلمات‌های ارشد سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان و انگلیس) به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای اولین بار پس از جنگ با عراقچی تماس گرفتند. در این مذاکرات، اروپایی‌ها تهدید کردند که در صورت عدم پیشرفت در توافق هسته‌ای تا پایان تابستان، تحریم‌های سازمان ملل را بازمی‌گردانند .

- موضع قاطع ایران: عراقچی در پاسخ به این تهدیدات تأکید کرد که توسل اروپا به مکانیسم ماشه (snapback) فاقد وجاهت قانونی است و تهران به چنین اقدامی پاسخ متناسب خواهد داد .

- شرایط بازگشت به مذاکرات: وزیر خارجه ایران شرط بازگشت به مذاکرات را "اطمینان از عدم تکرار خیانت آمریکا" عنوان کرده است .

 استراتژی دیپلماسی ایران

۱. ترکیب قدرت نظامی و دیپلماسی: ایران نشان داد که از یک سو آماده پاسخ نظامی قاطع به تجاوزات است و از سوی دیگر، راه دیپلماسی را برای حل بحران‌ها ترجیح می‌دهد .

۲. افشای چهره واقعی دشمن: دیپلماسی ایران موفق شد در مجامع بین‌المللی ثابت کند که ایران قربانی تجاوز بوده و طرف مقابل به دنبال زورگویی و سلطه‌طلبی است .

۳. تقویت اتحاد منطقه‌ای: سفرهای متعدد عراقچی به کشورهای منطقه نشان‌دهنده تلاش ایران برای ایجاد جبهه متحد در برابر تهدیدات صهیونیستی است .

۴. پیگیری حقوقی تجاوزات: مستندسازی جنایات جنگی دشمن و پیگیری آن در مجامع بین‌المللی بخشی از استراتژی بلندمدت ایران برای جلوگیری از تکرار چنین تجاوزاتی است .

دیپلماسی تهاجمی در خدمت امنیت ملی

دیپلماسی ایران در دوره پس از جنگ ۱۲ روزه نشان داد که می‌تواند همزمان چندین مأموریت مهم را پیش ببرد: از دفاع از حقانیت کشور در مجامع بین‌المللی گرفته تا پیگیری حقوقی تجاوزات و مدیریت بحران‌های منطقه‌ای.

سید عباس عراقچی، نقش محوری در هدایت این دیپلماسی فعال و تهاجمی داشته است. هرچند چالش‌های پیش رو جدی هستند، اما تجربه موفق هماهنگی میدان و دیپلماسی در جنگ اخیر، می‌تواند الگویی برای مدیریت بحران‌های آینده باشد.

به نظر می‌رسد دیپلماسی ایران در دوره جدید، با ترکیب هوشمندانه قدرت نظامی و نرم، به دنبال تثبیت جایگاه ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای است که هم می‌تواند در میدان نبرد بدرخشد و هم در میز مذاکرات بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشد. موفقیت این استراتژی تا حد زیادی به توانایی ایران در حفظ و گسترش اتحادهای منطقه‌ای و بین‌المللی بستگی خواهد داشت.