پانا همزمان با روز جهانی حقوق بشر گزارش میدهد؛
نسل جوان و احیای حقوق بشر؛ مدارس کانون تربیت شهروندان آگاه و پرسشگر
تهران (پانا) - همزمان با روز جهانی حقوق بشر، نهادهای رسمی کشور بر اهمیت تقویت سازوکارهای ملی و آموزش حقوق انسانی بهویژه در مدارس تأکید کردند. کارشناسان میگویند آگاهی نسل نوجوان از حقوق پایه انسانی میتواند زمینهساز شکلگیری مطالبهگری مؤثر و ارتقای فرهنگ گفتوگو در جامعه باشد.
همزمان با فرا رسیدن روز جهانی حقوق بشر نهادهای رسمی کشور بر اهمیت حفظ کرامت انسانی و توجه به اصول حقوق بشر بهعنوان پایه عدالت و صلح اجتماعی تأکید کردند. اعلامیه جهانی حقوق بشر که در سال ۱۹۴۸ توسط مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد، مجموعهای از حقوق بنیادین را برای همه انسانها فارغ از تفاوتهای جنسیتی، قومی، مذهبی و سیاسی، برمیشمارد و کشورهای عضو را به تلاش، برنامهریزی و نظارت مستمر در جهت تحقق آن ملزم میداند.
در ایران نیز مسئولان و نهادهای مرتبط با حقوق بشر هر سال در چنین روزی با انتشار بیانیه و گزارش، بر ضرورت تقویت سازوکارهای ملی و منطقهای برای ارتقای وضعیت حقوق انسانی تأکید میکنند. در بیانیههای منتشرشده سالهای اخیر که توسط خبرگزاریهای رسمی کشور بازتاب یافته، «کرامت انسانی» مهمترین اصل در حوزه حقوق بشر دانسته شده است؛ اصلی که به گفته کارشناسان باید مبنای قانونگذاری، سیاستگذاری اجتماعی و عملکرد دستگاهها قرار گیرد.
با این حال، همانگونه که در گزارشها و تحلیلهای رسانهای نیز اشاره میشود، اجرای کامل و پایدار حقوق بشر نیازمند توسعه زیرساختهای حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. خبرگزاریهای رسمی کشور در سالهای گذشته بارها بر ضرورت تقویت آموزشهای حقوقی در جامعه، بهویژه برای نسل جدید تأکید کردهاند؛ زیرا آگاهی عمومی از حقوق و مسئولیتهای شهروندی شرط لازم برای پیشگیری از نقض حقوق و کاهش تنشهای اجتماعی دانسته میشود. در این چارچوب، موضوع گنجاندن مباحث حقوق بشر و آموزش کرامت انسانی در برنامههای درسی مدارس نیز مورد توجه قرار گرفته و برخی کارشناسان بر لزوم بهروزرسانی محتوای آموزشی در این حوزه تأکید کردهاند.
مطالبهگری دانشآموزان برای احیای حقوق بشر یعنی اینکه نوجوانان و جوانان آگاه، با صدای آرام اما محکم، خواستههای عادلانه خود را بیان کنند. دانشآموزان با یادگیری حقوق اساسی انسان، میتوانند بیاموزند چگونه از کرامت، آزادی و برابری دفاع کنند. مشارکت آنها در گفتوگوهای مدرسه، فعالیتهای فرهنگی و برنامههای آموزشی، نهتنها به رشد شخصیشان کمک میکند بلکه جامعه را نیز به سمت عدالت و احترام متقابل هدایت میکند. آینده بهتر زمانی ساخته میشود که نسل جوان بداند حق دارد بپرسد، مطالبه کند و برای ساختن جهانی انسانیتر قدم بردارد.
کارشناسان همچنین معتقدند که ارتقای وضعیت حقوق بشر بدون تقویت فرهنگ گفتوگو، آموزش مهارتهای اجتماعی به نسل نوجوان، و ایجاد فضای اعتماد میان مردم و نهادهای رسمی امکانپذیر نیست. در همین راستا، توجه به آموزش حقوق بشر در مدارس از طریق درسهای جامعهشناسی، مطالعات اجتماعی و فعالیتهای فوقبرنامه میتواند زمینهساز جامعهای آگاهتر و مشارکتجوتر باشد.
تأکید میشود که «روز جهانی حقوق بشر» صرفاً یک مناسبت نمادین نیست، بلکه فرصتی برای مرور دستاوردها، شناسایی کاستیها و برنامهریزی برای آینده است. توجه جدی به کرامت انسانی، ارتقای آگاهی عمومی، و توسعه سازوکارهای ملی حمایت از حقوق شهروندان میتواند مسیر تحقق کاملتر اصول حقوق بشر در ایران را هموار کند.
محمدرضا ذوالفقاری، جامعهشناس فرهنگی، به پانا گفت: « شناخت حقوق پایه انسانی میتواند سطح آسیبپذیری افراد را در جامعه کاهش دهد. این منشور قرار است تضمینکننده حقوق بنیادین همه انسانها در هر شرایطی باشد؛ حقی که هیچ جنگ یا بحرانی نباید آن را سلب کند.»
این جامعهشناس با انتقاد از عملکرد نهادهای بینالمللی مدعی حمایت از حقوق بشر افزود: «واقعیتهای امروز جهان با اصول حقوق بشر فاصله دارد. سازمانهایی مانند سازمان ملل قرار بود حافظ این حقوق باشند، اما امروز کارکرد اصلی خود را از دست دادهاند. نمونه روشن آن وضعیت غزه است؛ جایی که با وجود کشتار گسترده، واکنشها محدود به صدور بیانیه و قطعنامه مانده و کارکرد عملی دیده نمیشود.
ضرورت گنجاندن آموزش حقوق بشر در نظام آموزشی
ذوالفقاری آموزش حقوق بشر در مدارس را ضروری دانست و گفت: « باید نسل آینده را با فلسفه و اهمیت این مفاهیم آشنا کرد. در کنار آن باید واقعیتهای جهان را نیز توضیح داد؛ اینکه چرا برخی دولتهای قدرتمند یا حکومتهای استبدادی به این اصول پایبند نیستند.»
وی افزود: «آگاهی نوجوانان از حقوق بشر میتواند به الگویی برای سنجش عدالت و کیفیت زندگی تبدیل شود: «امروز بسیاری از اعتراضهای جهانی با همین معیار شکل میگیرد. حقوق بشر به یک متر سنجش شرایط زندگی تبدیل شده است.»
دانشآموزان، نیروی تازه برای مطالبهگری حقوق بشر
ذوالفقاری نقش نسل جوان را در احیای مطالبهگری حقوق بشر مهم دانست و تأکید کرد: «دانشآموزان سراسر جهان میتوانند با استفاده و مطالبه حقوق بشر، سازمانهای بینالمللی را وادار کنند تا به وظایف خود بازگردند. فعالیتهایی چون برگزاری نمایشگاههای هنری، نگارش نامه به نهادهای بینالمللی، اقدامهای نمادین و حتی تشکیل یک اتحادیه جهانی دانشآموزی بهعنوان ابزارهای مؤثر تأکید کرد.»
این جامعهشناس گفت: «امروز خودِ حقوق بشر نیز به نهادی برای حفاظت نیاز دارد و این مسیر میتواند از مدارس آغاز شود.»
آموزش حقوق بشر، پلی است میان آگاهی و عمل، پلی که میتواند در هر جامعهای مسیر احترام، گفتوگو و همزیستی را تقویت کند. بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران نشان میدهد که تقویت آموزش در این حوزه بهویژه برای نسلهای جوان میتواند نقش مهمی در رشد فرهنگی، ارتقای مسئولیتپذیری اجتماعی و افزایش درک مشترک از ارزشهای انسانی داشته باشد. توجه به این آموزشها نهتنها به آگاهی افراد کمک میکند، بلکه زمینهای برای ایجاد جامعهای عادلانهتر و انسانیتر فراهم میآورد. آیندهای پایدار و روشن زمانی شکل میگیرد که دانش، احترام و مشارکت مسئولانه در کنار یکدیگر قرار گیرند.
ارسال دیدگاه