یک حقوقدان در گفت‌وگو با پانا مطرح کرد؛
راهکارهایی برای پیشگیری از جرایم سایبری در میان نوجوانان
تهران (پانا) - یک حقوقدان با اشاره به گسترش جرایم سایبری در میان نوجوانان از جمله آزار اینترنتی، اخاذی، فیشینگ، هک و چالش‌های آنلاین خطرناک، گفت: نبود سواد رسانه‌ای، نظارت ناکافی خانواده‌ها، فشار همسالان و عدم آگاهی حقوقی از دلایل اصلی گرایش نوجوانان به این آسیب‌هاست.
علیرضا طباطبایی در گفت‌وگو با پانا درباره جرایم سایبری شایع میان نسل جوان و نوجوان اظهار کرد: «با گسترش استفاده نسل جوان از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، متأسفانه جرایم مختلفی در این فضا رایج شده است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از آزار و مزاحمت اینترنتی، تهدید و اخاذی سایبری، فیشینگ و کلاهبرداری اینترنتی، دسترسی غیرمجاز (هک)، انتشار تصاویر یا اطلاعات خصوصی بدون رضایت، انتشار اطلاعات نادرست (شایعه‌پراکنی) و شرکت در بازی‌ها و چالش‌های آنلاین خطرناک.»
این حقوقدان افزود: «آزار و مزاحمت اینترنتی شامل ارسال پیام‌های تهدیدآمیز یا توهین‌آمیز در شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌ها است که باعث ترس و اضطراب قربانی می‌شود. همچنین تهدید و اخاذی سایبری به معنای تهدید به انتشار عکس یا اطلاعات خصوصی افراد برای اخاذی پول یا گرفتن امتیاز از آنها است.»
وی ادامه داد: «فیشینگ و کلاهبرداری اینترنتی تلاشی برای فریب نوجوانان با وعده‌های دروغین یا سایت‌های جعلی به منظور سرقت اطلاعات شخصی و مالی مانند مشخصات کارت بانکی است. دسترسی غیرمجاز یا هک نیز به نفوذ به حساب‌های کاربری دیگران یا دستگاه‌هایشان بدون اجازه گفته می‌شود که با هدف سرقت اطلاعات یا تخریب انجام می‌گیرد.»
طباطبایی بیان کرد: «یکی دیگر از جرایم رایج، انتشار تصاویر یا اطلاعات خصوصی افراد بدون رضایت آنها است که می‌تواند به آبرو و اعتبار شخص آسیب برساند. همچنین انتشار اطلاعات نادرست یا شایعه‌پراکنی، درج اخبار و شایعات دروغین در شبکه‌های اجتماعی با هدف گمراه کردن یا تخریب شخصیت افراد و جوامع است.»
وی تأکید کرد: «شرکت نوجوانان در بازی‌ها و چالش‌های آنلاین خطرناک نیز یکی دیگر از نگرانی‌های جدی است که آنها را به انجام رفتارهای پرخطر مانند خودآزاری یا کارهای مخاطره‌آمیز تشویق می‌کند.»
طباطبایی در پاسخ به این پرسش که چه عواملی نوجوانان را به سمت این جرایم می‌کشاند، گفت: «گرایش نوجوانان به‌طور معمول، معلول چندین عامل است. از جمله سواد رسانه‌ای پایین که بسیاری از نوجوانان مهارت کافی در تشخیص محتوای فریبنده یا خطرناک ندارند و نمی‌دانند چگونه خود را محافظت کنند.»
وی افزود: «نظارت ناکافی والدین نیز نقش مهمی دارد؛ وقتی کنترل مناسبی بر استفاده فرزندان از اینترنت و بازی‌های آنلاین وجود نداشته باشد، نوجوانان در معرض ارتباط با افراد ناشناس یا محتوای ناسالم قرار می‌گیرند. تأثیرپذیری از همسالان و فشار گروهی نیز باعث می‌شود نوجوانان برای پذیرفته شدن در جمع حتی بدون آگاهی کامل از عواقب آن به اعمال پرخطر تن دهند. عدم آگاهی حقوقی یکی دیگر از عوامل مهم است. بسیاری از نوجوانان نمی‌دانند چه رفتارهایی در فضای مجازی جرم محسوب می‌شود و ممکن است عواقب سنگینی داشته باشد؛ این ناآگاهی ممکن است باعث جسارت بیشتر آنها شود. علاوه بر این، عوامل روانی و شخصیتی مانند هیجان‌طلبی، کنجکاوی و تمایل به دیده شدن در فضای ناشناس مجازی آنها را به سمت ریسک‌پذیری سوق می‌دهد.»
این حقوقدان ادامه داد: «دسترسی آسان به ابزارهای دیجیتال مانند اینترنت بدون محدودیت، تلفن‌های هوشمند و نرم‌افزارهای ارتباطی نیز شرایط ارتکاب جرم را ساده کرده است.»
طباطبایی درباره راهکارهای پیشگیری از این جرایم، گفت: «پیشگیری نیازمند اقدامات چندجانبه است که شامل آموزش سایبری و سواد رسانه‌ای در مدارس و خانواده‌ها برای آشنایی نوجوانان با خطرات فضای مجازی و روش‌های حفاظت از خود می‌شود. همچنین گفتگوی صمیمانه خانوادگی درباره تجربیات آنلاین و مشکلات پیش‌آمده بدون قضاوت یا سرزنش، نقش مهمی در اعتمادسازی دارد.»
وی افزود: «نظارت حمایتی والدین که با استفاده منطقی از ابزارهای کنترلی همراه باشد و در عین حال اختیار و اعتماد نوجوان حفظ شود، بسیار موثر است. آموزش حقوقی و آشنایی با قوانین مربوط به جرایم سایبری نیز به نوجوانان و والدین کمک می‌کند تا عواقب قانونی رفتارهای مجرمانه یا قربانی شدن را بهتر درک کنند. ترویج فعالیت‌های جایگزین سالم مانند ورزش، هنر و فعالیت‌های فرهنگی نیز می‌تواند نوجوانان را از وقت‌گذرانی بی‌هدف در فضای مجازی دور کند.»
این حقوقدان درخصوص برخورد با نوجوانان قربانی جرایم سایبری، اظهار کرد: «برخورد با قربانیان باید کاملاً حمایت‌گرانه باشد. به نوجوان باید اطمینان داده شود که مقصر اتفاقات نیست و از خانواده یا اطرافیان سرزنش نمی‌شود. ارائه حمایت روان‌شناختی و امکان گفت‌وگوی آزاد، حتی مشاوره حرفه‌ای، به کاهش استرس و آسیب‌های عاطفی کمک می‌کند.»
طباطبایی افزود: «حمایت اجتماعی نیز اهمیت دارد. خانواده و مدرسه باید با همدلی از قربانی حمایت کنند و از قضاوت یا تمسخر او جلوگیری شود. همچنین حفظ ارتباط اجتماعی و دوستانه نوجوان، از احساس طردشدگی او می‌کاهد. از نظر حمایت حقوقی، والدین یا نمایندگان قانونی نوجوان باید سریعاً به مقامات قضایی مانند پلیس فتا اطلاع دهند و مدارک لازم مانند پیام‌ها و عکس‌ها را جمع‌آوری کنند. مراجعه به وکیل و شکایت رسمی به مقامات ذی‌صلاح نیز حق قانونی قربانی است و باعث احساس امنیت می‌شود.»
وی درباره فرآیند قانونی پیگیری این جرایم، گفت: «ابتدا باید مدارک و شواهد لازم جمع‌آوری شود؛ مانند پیام‌ها و اسکرین‌شات‌ها. سپس شکایت به پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (پلیس فتا) ارائه می‌شود که تحقیقات فنی را انجام می‌دهد. پس از آن پرونده به دادسرا ارسال می‌شود تا بررسی نهایی صورت گیرد و در نهایت در دادگاه کیفری مربوط به جرایم رایانه‌ای، شواهد مطرح و حکم صادر می‌شود. نقش پلیس فتا در شناسایی مجرم و جمع‌آوری شواهد فنی است و دادسرا و دادگاه وظیفه رسیدگی و اجرای مجازات قانونی را دارند. در صورت نوجوان بودن مجنی‌علیه، ممکن است حکم‌های ویژه یا تعلیقی صادر شود.»
این حقوقدان درخصوص نقش خانواده‌ها و مدارس در پیشگیری گفت: «والدین باید رابطه صمیمانه با فرزندان داشته باشند و فرصت صحبت درباره فعالیت‌های آنلاین را فراهم کنند. آگاهی از دوستان و علایق نوجوان به شناسایی خطرات احتمالی کمک می‌کند. آموزش استفاده صحیح از ابزارهای دیجیتال و حفظ حریم خصوصی نیز ضروری است. در مواجهه با مشکلات، والدین باید آرامش خود را حفظ کنند، نوجوان را سرزنش نکنند و در صورت نیاز از مشاور یا روان‌شناس کمک بگیرند. مدارس و معلمان نیز با برگزاری کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی درباره خطرات فضای مجازی می‌توانند دانش‌آموزان را آگاه کنند و محیطی امن برای گزارش مسائل آنلاین فراهم کنند.»
طباطبایی گفت: «همچنین دعوت از کارشناسان سایبری و برگزاری جلسات آموزشی برای والدین، آگاهی جامعه آموزشی را افزایش می‌دهد. معلمان باید هرگونه نشانه آزار یا قلدری در فضای مجازی را جدی گرفته و با همکاری خانواده و مسئولان اقدام کنند. والدین درباره فعالیت‌های آنلاین با فرزندشان گفت‌وگو کنند و قوانینی مشارکتی برای استفاده از اینترنت تعیین کنند. ابزارهای کنترلی را منطقی به کار ببرند و نوجوان را آموزش و حمایت کنند. مسئولان مدرسه نیز باید آموزش‌های مربوط به خطرات سایبری را در برنامه‌های درسی بگنجانند و محیطی امن برای طرح مشکلات فراهم کنند.»
وی اضافه کرد: «نوجوانان باید حریم خصوصی خود و دیگران را رعایت کنند، قبل از هر اقدام آنلاین عواقب آن را بسنجند، از اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس خودداری کنند و در مواجهه با تهدیدها سریعاً به بزرگ‌ترهای مطمئن اطلاع دهند.»
ارسال دیدگاه