یک وکیل دادگستری در گفت‌وگو با پانا مطرح کرد؛
آموزش حقوق به دانش‌آموزان؛ سرمایه‌گذاری برای پرورش نسل آگاه و مسئول
تهران (پانا) - یک وکیل دادگستری گفت: آموزش حقوق به دانش‌آموزان یکی از مهم‌ترین وظایف نظام‌های آموزشی و نهادهای فرهنگی در قرن بیست‌ویکم است. کودکان و نوجوانان به‌عنوان شهروندان امروز و آینده، باید بدانند چه حقوقی دارند، در برابر جامعه و دیگران چه مسئولیت‌هایی بر عهده‌شان است و چگونه می‌توانند از حقوق فردی و اجتماعی خود پاسداری کنند.
آتنا محمدی در گفت وگو با پانا درباره ضرورت آموزش حقوق به دانش‌آموزان، اظهار کرد: «اگر آموزش‌های مربوط به حقوق از سنین پایین آغاز شود، نسل آینده جامعه‌مدارتر، آگاه‌تر و مسئول‌تر خواهد بود. دانش‌آموزان با محیط پیچیده‌ای به نام مدرسه روبه‌رو هستند که هم یادگیری علمی در آن رخ می‌دهد و هم یادگیری اجتماعی. در این محیط تعامل با همسالان، معلمان و مدیران بخش بزرگی از زندگی روزانه آن‌ها است. اگر دانش‌آموزان حقوق خود نظیر حق برخورداری از آموزش متناسب، حق احترام، حق بیان نظر، حق امنیت روانی و جسمی را بشناسند، احساس امنیت و ارزشمندی بیشتری پیدا می‌کنند و اعتمادبه‌نفس و رضایت از مدرسه در آن‌ها افزایش می‌یابد.»
پیامدهای ناآگاهی از حقوق
محمدی گفت: «از سوی دیگر ناآگاهی از حقوق، زمینه‌ساز بروز آسیب‌هایی چون تبعیض، خشونت کلامی یا بدنی، نادیده گرفتن استعدادها و حتی ترک تحصیل می‌شود. پس آموزش حقوق، نه‌تنها اقدامی فرهنگی، بلکه ضرورتی اجتماعی برای ارتقای کیفیت آموزش و کاهش آسیب‌های نسل آینده است. باید گفت به تناسب با سن و درک ذهنی دانش‌آموزان باید به آن‌ها آموزش داده شود. گفتمان حقوقی خشک و تخصصی برای کودکان جذاب نیست. بیان ساده همراه با مثال‌های ملموس ضروری است. یک مورد دیگر ترکیب حقوق با مسئولیت است. آموزش حقوق نباید منجر به فردگرایی افراطی شود. باید در کنار آن وظایف و مسئولیت‌های دانش‌آموزان نیز آموزش داده شود.»
این وکیل دادگستری گفت: «روش‌های تعاملی مثل ارائه حقوق به شکل سخنرانی رسمی نتیجه‌ای اندک خواهد داشت. باید از روش‌های بازی، نمایش، داستان و گفت‌وگو استفاده کرد. یادگیری حقوق فرایندی مستمر است؛ یک جلسه آموزشی کافی نیست. این موضوع باید در برنامه درسی و فرهنگ مدرسه نهادینه شود. مدرسه اولین فضای اجتماعی رسمی پس از خانواده است. بنابراین طبیعی است که سهم اصلی آموزش حقوق به عهده آن باشد. مدارس می‌توانند با گنجاندن مفاهیم حقوق شهروندی در کتب درسی به‌ویژه در دروس علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی آموزش حقوق را به دانش‌آموزان به نحو عالی انجام دهند.»
وی گفت: «برگزاری کارگاه‌های کوتاه‌مدت از طریق حضور مشاوران حقوقی یا وکلای دعوت‌شده همچنین شوراهای دانش‌آموزی فرصتی برای تمرین دموکراسی، مشارکت و دفاع از حقوق است. کمیته‌های اخلاق و حقوق مدرسه یعنی گروهی متشکل از معلمان، اولیا و دانش‌آموزان برای رسیدگی به مسائل انضباطی با نگاهی حقوق‌محور نیز موثر است. کودک باید از والدین خود یاد بگیرد که انسان دارای حقوق است و همزمان مسئولیت‌هایی دارد. خانواده می‌تواند این امر را از طریق رعایت عدالت در رفتار و توضیح چرایی آن، احترام متقابل، آموزش مقابله بدون خشونت با اختلاف و تشویق به پرسیدن و گفت‌وگو در زندگی روزمره به اجرا بگذارد.»
شیوه‌های عملی آموزش حقوق به دانش‌آموزان برای کارآمدی و جذب دانش‌آموزان
محمدی بیان کرد: «داستان‌سرایی مثل بیان داستان‌هایی از زندگی روزمره که در آن حق یا حقیقی تضییع می‌شود و راه‌حل داده می‌شود یک روش عملی است. بازی با دانش‌آموزان مثلا در قالب قاضی، معلم، دانش‌آموز یا والدین ایفای نقش کنند و موقعیت‌های حقوقی را تجربه کنند. نمایشنامه‌هایی با موضوع عدالت، احترام و حقوق کودک اجرا شود نیز موثر است. حق دسترسی برابر به آموزش باکیفیت، حق امنیت جسمی و روانی در مدرسه، حق آزادی بیان و اظهارنظر در چارچوب اخلاقی، حق برخورد محترمانه و عاری از تبعیض، حق استفاده از فرصت‌های آموزشی متناسب با توانایی‌ها، حق مشارکت در فعالیت‌های مدرسه بیان ساده این حقوق در قالب مثال‌های روزانه به درک عمیق‌تر دانش‌آموز کمک فراوانی می‌کند.»
این وکیل دادگستری افزود: « یکی از مهم‌ترین نکات در آموزش حقوق جلوگیری از یک‌سویگی است. اگر به دانش‌آموزان تنها حقوقشان را بگوییم، ممکن است به مطالبه‌گری بی‌قیدوبند منجر شود. در کنار هر حق باید مسئولیتی بیان شود. مسئولیت یادگیری و تلاش، مسئولیت رعایت احترام و پرهیز از توهین، مسئولیت پرهیز از خشونت علیه دیگران، مسئولیت پذیرش تصمیم جمعی حتی اگر مطابق خواست فردی نباشد نیز باید به آن‌ها گفته شود.»
محمدی افزود: «برخی والدین و معلمان گمان می‌کنند آموزش حقوق منجر به بی‌انضباطی می‌شود. در بسیاری از مدارس، برنامه‌های درسی بسیار فشرده است و فرصتی برای موضوع‌های مکمل باقی نمی‌ماند. راه‌حل این مشکلات در تدوین منابع آموزشی استاندارد، تربیت معلمان مسلط به آموزش حقوق و هماهنگی خانواده و مدرسه برای ایجاد فرهنگ احترام به حقوق نهفته است. تجربه بین‌المللی در آموزش حقوق دانش‌آموزان بسیاری از کشورها موفق شده‌اند آموزش حقوق را به‌عنوان بخشی پایدار از آموزش عمومی وارد مدارس کنند. آموزش حقوق دانش‌آموزان اقدامی حیاتی برای پرورش نسل آگاه و مسئول است. این آموزش باید ساده، جذاب و همراه با تجربه عملی باشد و فقط به بیان حق بسنده نکند، بلکه همراه با وظیفه ارائه شود.»
وی گفت: «مدرسه، خانواده و رسانه‌ها باید هم‌افزا عمل کنند تا فرهنگ احترام به حقوق و مسئولیت‌ها از سنین کودکی نهادینه شود. دانش‌آموزی که حقوق خود را می‌شناسد، قادر خواهد بود در برابر آسیب‌ها ایستادگی کند، روابط انسانی سالم بسازد و در آینده شهروندی فعال و اثرگذار شود. از این‌رو، آموزش حقوق به دانش‌آموزان یک پروژه کوتاه‌مدت آموزشی نیست، بلکه یک سرمایه‌گذاری درازمدت برای جامعه‌ای منصفانه‌تر و انسانی‌تر به شمار می‌آید.»
الهه کلهری
ارسال دیدگاه