معرفی بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری استان زنجان

زنجان یکی از شهرهای شگفت‌انگیز و کمتر شناخته‌شده شمال‌غرب ایران‌زمین است. اگر به دنبال مناطق بکر و کمتر دیده شده در ایران می‌گردید، با ما همراه باشید تا شما را با برخی از دیدنی‌های این شهر جذاب آشنا کنیم.

گنبدسلطانیه

ساخت این گنبد در سال ۷۰۲ هجری قمری به دستور الجایتو در شهر سلطانیه، پایتخت آن زمان ایلخانیان آغاز شد و در سال ۷۱۲ هجری قمری به اتمام رسید. بعضی از تاریخ نویسان نوشته‌اند سلطان محمد خدابنده این گنبد و بنای عظیم را بنا کرد که اجساد ائمه اول و سوم شیعیان یعنی امام علی علیه السلام و امام حسین علیه السلام را از آرامگاهای خود به آنجا منتقل کند؛ ولی به علت خوابی که دید از این عمل منصرف شد.گنبد دارای ارتفاع ۴۸٫۵ متر و قطر دهانه ۲۵٫۵ متر می‌باشد.

این بنا شامل ۸ ایوان و ۸ مناره است که گفته می‌شود از ۸ در بهشت (ابواب البر یا درهای نیکی) الگو گرفته‌است. بنا دربرگیرنده دو دوره تزئینات می‌باشد. دور اول تزئینات آجر و کاشی بوده که به واسطه آجر و کاشی آیاتی از قرآن و نام الله و محمد و علی و نام سلطان نوشته شده‌است اما پس از مدتی به دلیلی ناشناخته سلطان محمد خدابنده دستور پوشانیدن تزئینات کاشی با اندود گچ را می‌دهد.

بازار بزرگ زنجان

ساخت بازار زنجان در سال ۱۲۰۵ هجری قمری در دوران حکومت آقامحمد خان قاجار آغاز و به سال ۱۲۱۳ هجری قمری مقارن حکومت فتحعلی شاه قاجار پایان گرفته‌است. در دوره‌های بعد به بنای بازار زنجان از جمله ساخت چندین سرا، مسجد، گرمابه اضافه شده‌است.

تکنیک‌های معماری و سبکها وشیوه‌های تزئینی دوران قاجار در راسته‌ها، حجره‌ها، چهار سوقها، مساجد، سراها و کاروانسراهای درون شهری، گرمابه‌ها به شکل زیبا اجرا شده‌است. این فنون عبارتند از: کاربرد انواع طاق و قوسهای هلالی، جناغی و ضربی، و گهواره‌ای خاصه در راسته‌های اصلی و فرعی، مزین به آجر چینیهایی با طرحهای مختلف هندسی خفته، راسته، و حصیری، و بکارگیری آجر و کاشی به سبک قدیمی، و کاشیکاری به رنگها و طرحهای قاجاری درسطوح خارجی و داخلی بناها، طاقنماها، طاق و قوسها و همچنین ستون نماهای گلدانی. اوج این سبک‌های معماری و شیوه‌ها و نو آوریهای تزئینی در اجزاء و ارکان مساجد تاریخی زنجان مخصوصاً مسجد جامع زنجان به ظهور رسیده‌است.

عمارت ذوالفقاری زنجان، موزه باستان شناسی زنجان

این بنای ارزشمند با سبکی متاثر از الگوهای معماری غربی و با حفظ سنت‌های معماری ایران قدیم به مساحت ۱۱۷۶ متر مربع، در ۲ طبقه ساخته شده و در گذشته شامل حصار، سر در ورودی، حیاط و بخش مسکونی و اداری بوده است. طبقه همکف بخش اداری و دفتری عمارت محسوب می‌شد و طبقه اول به بخش مسکونی اختصاص داشته است. مصالح به کار رفته در بنا خشت، آجر و سنگ و پوشش سقف خانه از نوع شیروانی است. این نوع پوشش در دوران پهلوی در خانه‌‌های زنجان بسیار رایج بوده و پوشش سقف عمارت ذوالفقاری یکی از اولین نمونه‌های پوشش شیروانی در زنجان است.

موزه مردان نمکی

یک معدن نمک در زنجان مردانی را با کوله بار سفری بی سرانجام به دنیای ما وارد کرد و ما را به دنیای گذشته برد. مردان نمکی زنجان که انواع آلات و ابزار و وسایل را با خود به همراه داشتند از گذشته ای نزدیک به ۱۷۰۰ تا ۲۸۰۰ سال پیش به دنیای ما آمدند تا ما را با بخشی از زندگی خود آشنا کنند و از این رهگذر با سبک پوشاک و لباس‌های آن دوره و پارچه ها، ابزار دفاعی و چیزهای دیگر دوره‌ی آنان آشنا شویم. در این بخش الی گشت از مردان نمکی زنجان برای شما می گوید.

مسجد خانم زنجان

ساختمان مسجد خانم در سال ۱۳۲۳ ه.ق. در دوره قاجارِ ساخته‌شده است.این مسجد در خیابان امام، کوچه فخیم الدوله واقع گردیده است.بنای این مسجد بنا بر کتیبه منقوش سر در آن در سال ۱۳۲۳ ه.ق.ساخته‌شده و مؤسس آن جمیله خانم فرزند سید یدالله ذوالمتار بن حسینقلی و همسر رضا قلی خان فخیم الدوله می‌باشد.بنا را به‌صورت یک مسجد - مدرسه به انضمام یک مدرسه در نزدیکی عمارت خود بنا نمود.به‌موجب وقف نامه موجود آن را در ۲۲ محرم سال ۱۳۲۶ وقف کرد و دختر خود قمر تاش خانم را مولی آن قرارداد.پس از وی پسر او احمدخان منبع الدوله تولیت آن را بر عهده گرفت والان تقی‌خان ذوالفقاری فرزند احمدخان متولی بنا می‌باشد.

پل میر بهاءالدین

پل میر بهاءالدین در شهرستان زنجان در محور جنوبی حومه شهر زنجان در مسیر زنجان به کردستان بر روی رودخانه زنجانرود قرار دارد. این پل توسط یکی از متمولین شهر به نام حاج میرزا بهاءالدین زنجانی که از تجار معروف ناحیه خمسه بود در سال ۱۳۱۲ هجری قمری (زمان حکومت ناصرالدین شاه) ساخته شده است. این پل حدود ۱۰۰ متر طول دارد و عرض آن با احتساب جان‌پناه‌ها، به ۶/۷۰ متر می‌رسد. ارتفاع پل در بلندترین نقطه آن از سطح رودخانه حدود ۱۱ متر است و دارای سه دهانه با طاق جناغی می‌باشد که دهانه میانی از دو دهانه دیگر بزرگ‌تر است. این پل کاملاً از آجر ساخته شده و در نمای داخلی بزرگ‌ترین طاق آن با خط معقلی بسیار زیبا تاریخ ساخت آن همراه با عبارت «یاعلی» به صورت قرینه نقش شده است. پایه‌های پل روی سطح سنگ‌فرش شده قرار دارد و از قطعات سنگ تراشیده و ملات آهکی ساخته شده و تا ارتفاع ۱/۴۰ متری سطح آب، بالا آمده است. در این ارتفاع، پاکار طاق و بدنه اصلی پل با آجرهایی به ابعاد ۵×۲۴×۲۴ سانتی‌متر شروع می‌شود. روی هر یک از پایه‌ها دو غرفه بر روی یکدیگر ساخته شده است. این غرفه‌ها علاوه بر عبور دادن آب‌های طغیانی، وزن و فشار وارد بر پایه‌ها را نیز کم می‌کنند. علاوه بر این تدبیر، برای کاهش وزن پل، فضاهای جانبی سه دهانه بزرگ پل را به صورت توخالی درآورده‌اند تا طاق‌ها توان بیشتری برای تحمل فشار داشته باشند.

قلعه بهستان

برخی، پیشینه این دژ را به زمان ماد نسبت می‌دهند. مادها از طریق مصب و کناره‌های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچون مادآباد در ۱۵ کیلومتری شهر ماه‌نشان مستقر شدند و وجود قلعه‌های دفاعی همچون "قلعه بهستان" در ۱۲ کیلومتری ماه‌نشان معماری زیبا و هنرمندانه‌ای را به نمایش گذاشته‌است. اما بر اساس پژوهش‌های باستان‌شناسی تاکنون، پیشینه این دژ به دوره هخامنشیان به اثبات رسیده است. این دژ در دوره پس از اسلام و تا قرن پنجم نیز این دژ پابرجا بوده و کاربرد داشته‌است.
فضای کلی قلعه بهستان به 3 دسته شامل اتاق‌ها، دالان‌ها و راه‌پله‌ها تقسیم می‌شده‌ تکه گاه دارای سقفی تیزه‌دار و دارای محل‌هایی به شکل مثلث یا مدور روی دیوارها برای قرار گرفتن پیه‌سوز بوده‌است.

آتشکده تشویر

آتشکده‌ تشویر در روستای تشویر در شهرستان طارم در مسیر جاده سرخه دیزج به گیلوان قرار دارد. این آتشکده با پلان چهار طاقی به ابعاد ۴×۴ مترمربع و پوشش گنبدی شکل، از سنگ و ساروج ساخته شده است و برخلاف آتشگاه‌های عظیم دوران ساسانی که جنبه دولتی و تشریفاتی داشته‌اند، تنها به عنوان آتشکده محلی مورد استفاده ساکنان منطقه قرار می‌گرفته و از قداست این محل، اطراف آن به قبرستان تبدیل شده است.

معبد داش کسن

بنا بر عقیده برخی از باستان شناسان، قدمت این بنا به قبل از اسلام باز می گردد. یعنی هنگامی که این مکان پرستشگاه پیروان آئین مهرپرستی بوده است. البته هیچ اثری از آن دوران باقی نمانده است. اما بنای کنونی، متعلق به دوره ایلخانیان است که حدود ۷۰۰ سال قبل در ایران حکومت می کردند. بعد از مرگ ارغون شاه مغول، الجای خاتون خواهر سلطان محمد خدابنده دستور ساخت این بنا را می دهد. اما ساخت این بنا هرگز به پایان خود نمی‌رسد. دلیل این امر مشخص نیست ولی عده‌ای عقیده دارند دستور ساخت این بنا قبل از مسلمان شدن شاه مغول داده شده است و بعد از اینکه ایلخانان به اسلام گرویدند، ساخت این بنا نیز متوقف شده است.

روستای پلکانی شیلاندر

شیلاندر، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان زنجان در این استان است. این روستا در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال غرب استان زنجان (۱۵ کیلومتری روستای تهم) واقع شده است. از جاذبه های گردشگری و دیدنی این روستا می توان به خانه های پلکانی روستا, آبشار های زیبا و رودخانه های منطقه اشاره نمود. وجود کوههای مرتفع, دره های نسبتا عمیق و طبیعت دست نخورده و بکر به جذابیت این روستای پلکانی افزوده است. اردیبهشت و زمستان این روستا فضای متفاوتی دارد. شیلاندر که بر دامنه کوهی مشرف بر رودخانه قرار گرفته منظره‌ ای حیرت انگیز دارد. کوه ‌های شمالی طارم نیز از آنجا قابل دیدن است. در این روستا از اردیبهشت سال ۹۸ جشنواره طبیعت گردی (جشنواره شیلاندر- چیلاندر) برای اولین بار اجرا خواهد شد.

و ده‌ها جاذبه دیگر در استان وجود دارند که مهمانان عزیز می‌توانند پس از ورود به زنجان ازآنها دیدن نمایند.