بررسی دلایل تعجیل دولت در توزیع عادلانه یارانه‌ها

تهران (پانا) - استادیار علوم اقتصادی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه جنگ روسیه و اوکراین و بحران غذایی پیش رو در دنیا، دولت سیزدهم را مجبور کرد تا موضوع اصلاح نظام یارانه‌ای را جلو بیاندازد، عنوان کرد که دولت باید هم‌زمان اقدامات دیگری مانند کنترل نرخ ارز و اتصال پایگاه رفاه ایرانیان به سازمان امور مالیاتی را انجام دهد.

با اجرایی‌شدن طرح توزیع عادلانه یارانه‌ها که جسورانه‌ترین اقدام دولت سیزدهم تعریف می‌شود بسیاری از کارشناسان معتقدند دولت سیزدهم باید هم‌زمان اقدامات اقتصادی دیگری هم انجام دهد تا موضوع حذف ارز ترجیحی به نتیجه‌ای که باید برسد.

فاضل مریدی، استادیار علوم اقتصادی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با پانا درباره ضرورت ساماندهی یارانه‌ها گفت: «ضرورت ساماندهی یارانه‌ها از مدت‌ها قبل مورد تأکید قرار گرفته بود اما موضوع این است که باید بررسی کرد و دید که آیا کالاهای اساسی در اولویت اول بوده یا خیر؟ شاید باید ابتدا نظام مالیات و دهک‌بندی تکمیل شود و پایگاه رفاه ایرانیان دهک‌بندی‌ها را دقیق کرد و بعد موضوع ساماندهی یارانه‌ها اجرایی شود اما به هر صورت اقدام مهمی در حال اجرایی‌شدن است.»

احتکار روغن هشداری برای سرعت‌دادن به موضوع ارز ترجیحی بود

مریدی اظهار کرد: «موضوع این است که در شرایط فعلی دنیا با کسری‌های شدید برای تأمین کالاهای اساسی روبرو شده است، برای مثال موضوع تأمین گندم در دنیا مسئله است. دسترسی به روغن خام و غیره از موضوعاتی است که هم به مسائل داخلی مرتبط است و هم با بحران‌های سیاسی اوکراین و روسیه ارتباط دارد. همچنین مسئله تأمین کالاهای اساسی مانند خوراک دام و طیور دچار شوک منفی از سوی عرضه شده‌اند. در اخبار می‌بینیم که مصرف آرد صنف و صنعت در ده روز اول سال حدوداً 250 درصد افزایش دارد و این سیگنال‌هایی که از خارج به داخل وجود داشت، منجر به دپوشدن و احتکار روغن شد.»

دولت مجبور شد ساماندهی یارانه‌ها را جلو بیاندازد

استادیار علوم اقتصادی دانشگاه شهید بهشتی درباره زمان اجرایی‌شدن طرح توزیع عادلانه یارانه‌ها گفت: «دولت چندین ماه در حال برنامه‌ریزی بود و به لحاظ نرم‌افزاری و نظام پرداخت همه‌چیز در دست بررسی بود تا با کمترین هزینه و مشکل این مهم انجام شود، اما تغییراتی که از بیرون وجود داشت باعث شد تا دولت مجبور شود برای حفظ تأمین زنجیره کالاهای اساسی و امنیت عرضه کالا این کار را جلو بیاندازد. طبیعتاً وقتی کاری جلوتر از برنامه‌ریزی اجرایی شود ممکن است خطاهایی هم رخ دهد و به مرور زمان قابل حل شدن است.»

به همه یارانه بدهیم و از مردم بخواهیم یارانه‌شان را به نیازمندان و خیریه‌ها بدهند

مریدی درباره نحوه شناسایی دهک‌ها گفت: «برای توزیع عادلانه یارانه شاید روش دیگری هم بتوانیم پیش ببریم و اینکه ابتدا به همه دهک‌ها یارانه پرداخت شود و بعد اعلام کنیم کسانیکه نیاز ندارند یارانه‌شان را به سایر افراد نیازمند و خیریه‌های مورد اعتمادشان منتقل کنند. درواقع افراد به انتخاب خودشان انصراف می‌دادند و انصرافی که دادند به افراد یا خیریه‌ها در هر شهرستان و استانی که خودشان مایل بودند تعلق می‌گرفت. انتخابی بودن توسط خود افراد هم به این دلیل است که اگر به هر دلیلی افراد به دولت اعتماد ندارند با این حق انتخاب مطمئن می‌شوند که یارانه به نیازمند واقعی که خودشان می‌شناسند، می‌رسد.»

این اقتصاددان با اشاره به اینکه شناسایی افراد ثروتمند و دهک بالا کار سختی نیست، گفت:‌«پایگاه رفاه ایرانیان داده‌های بسیار زیادی را جمع‌آوری کرده است اما هنوز باید دقیق و به‌روز شود.»

هدفمندی یارانه‌ها کسری بودجه را جبران نخواهد کرد

وی درباره اینکه آیا حذف ارز ترجیحی و هدفمندی یارانه‌ها امکان جبران کسری بودجه را برای دولت فراهم خواهد کرد یا خیر، گفت: «قیمت کالاهای اساسی افزایش داشته و ازاین‌جهت امکان پیش‌بینی دقیقی وجود ندارد اما به نظر می‌رسد که دولت با هدفمندی یارانه‌ها مبلغ آنچنانی جمع نمی‌کند که بخواهد بخشی را هم برای کسری بودجه خرج کند. برخی از محاسبات نشان می‌دهد دولت بیش از مبلغ یارانه‌های تخصیصی باید یارانه پرداخت کند و نه‌تنها چیزی باقی نمی‌ماند شاید عملاً دولت بدهکار هم بشود البته این بستگی دارد به قیمت کالاهای اساسی در ادامه سال اعم از گندم، روغن خام و خوراک دام غیره. به‌هرحال اگر دولت این کار را انجام نمی‌داد شاید قیمت‌ها خیلی بیشتر افزایش پیدا می‌کرد.»

اقداماتی که دولت هم‌زمان با توزیع عادلانه یارانه باید انجام دهد

مریدی درباره اینکه دولت هم‌زمان با توزیع عادلانه یارانه‌ها چه اقدامات دیگری بهتر است انجام دهد، عنوان کرد:‌ «دولت باید به‌طور خاص روی دارو، گندم و آرد که قرار است افزایش قیمت نداشته باشند، تمرکز کند پس باید نرخ ارز را کنترل کند. اگر نرخ ارز کنترل نشود فشار بودجه بالا می‌رود و حتی ممکن است منجر به قاچاق از بیرون شود و کنترل زنجیره از دست برود و کمبود ایجاد شود.»

وی اظهار کرد: «در کنار کنترل نرخ ارز، باید یکپارچه‌سازی داده‌های اقتصادی را انجام دهد که البته اکنون در حال به‌روزرسانی است. درنهایت اتصال پایگاه رفاه ایرانیان و مالیات باید انجام شود. یعنی وقتی فردی اظهارنامه مالیاتی را پر می‌کند و البته همه خانواده اظهارنامه پر کنند مشخص می‌شود آن فرد مشمول مالیات می‌شود یا خیر. در اینصورت اطلاعات دقیق‌تری جمع‌آوری می‌شود و توزیع عادلانه یارانه‌ها به‌درستی و دقیق انجام می‌شود.»