سریال سازی در ایران در وضعیت بلاتکلیف قرار دارد

مردم هنوز سریال‌های قدیمی تلویزیون را دوست دارند. واقعاً چه اتفاقی افتاده است که دیگر مجموعه‌هایی مانند «هزاردستان»، «روزگار قریب»، «مختارنامه»، «دوران سرکشی»، «شب دهم»، «مدار صفر درجه»، «کیف انگلیسی» ساخته نمی‌شود؟ چرا شاهد سریال‌های پربیننده‌ای مانند «صاحبدلان»، «در پناه تو»، «خواب‌وبیدار»، «در چشم باد»، «میوه ممنوعه» و... نیستیم؟ چرا مجموعه‌های طنزی مانند «کاکتوس»، «پاورچین»، «بزنگاه»، «شب‌های برره» و «خانه‌به‌دوش» تکرار نمی‌شود؟
مردم انگیزه‌ای برای دنبال کردن سریال‌ها ندارند
«محمود گبرلو»، مجری سابق برنامه هفت و کارشناس سینما درباره میزان علاقه‌مندی مردم به تماشای سریال در تلویزیون عنوان کرد: «من فکر می‌کنم مردم ایران ابتدا سریال‌های تلویزیونی کشور خودشان را بهتر می‌بینند و راغب‌ترند اما انگیزه‌ای ندارند تا آن سریال را دنبال کنند. امروز مردم با سریال ارتباط نزدیکی برقرار کرده‌اند؛ چه ازلحاظ تفریحی و سرگرمی و چه به لحاظ بعد آموزشی، سریال برایشان جذاب است. کارهای تصویری اعم از خبر و مستند وغیره برای سریال جایگاه خاص خودش را دارد و مردم سریال ایرانی می‌بینند زیرا به هویت ایرانی‌شان نزدیک است. مانند سریال «پایتخت» یا «نون خ» یا «زیرخاکی» مورد استقبال بوده است.»
فیلم‌نامه‌نویس از دغدغه‌های مردم نمی‌نویسد
گبرلو با اشاره به وضعیت بلاتکلیف سریال سازی در ایران گفت: «سریال سازی در ایران در مسیر سردرگمی و بلاتکلیفی قرار دارد و نمی‌دانند سریال را چگونه ادامه دهند و چگونه به پایان برسانند. در ایران شروع ساخت سریال خوب است اما ادامه دادن و پایان‌بندی را نمی‌دانند زیرا چندان ارتباط نزدیکی با مردم ندارند. اگر یک فیلم‌نامه‌نویس در گام اول ارتباط نزدیکی با مردم و قصه‌هایشان داشته باشد راحت می‌تواند فیلم‌نامه جذابی برای مخاطب بنویسد. مشکل ما این است که واقعیتی که در جامعه رخ می‌دهد با آنچه فیلم‌نامه‌نویس می‌نگارد، نزدیک نیست. درواقع مشکل ما در ساختار سریال سازی است و نه جذب مخاطب زیرا سریال اگر خوب باشد مخاطب جذب می‌شود.»
سریال‌های ایرانی پایان خوبی ندارند
گبرلو با اشاره به اینکه فیلم‌سازان ما و ازجمله کارگردانان ما ساختار درام را خیلی نمی‌دانند، عنوان کرد: «اگر فیلم‌ساز آگاه باشد، می‌تواند ازلحاظ فرم و غیره سریال قدرتمند بسازد تا انگیزه و اشتیاق را برای مخاطب جهت دنبال کردن ایجاد کند، اما این مشکل وجود دارد که فیلم‌نامه‌نویس قصه را دریکی یا دو قسمت تعریف می‌کند و در ادامه برای سرگرم کردن تماشاگر انگیزه‌ای وجود ندارد و ضعف جدی‌تر هم این است که هرچقدر منتظر می‌شویم سریال با پایان خوبی تمام شود، این مهم رخ نمی‌دهد. درنتیجه با ذهنیت منفی که مردم نسبت به گذشته دارند دیگر چندان راغب نیستند که سریال ایرانی را دنبال کنند.
ضعف سریال سازی در شروع نیست بلکه ادامه و پایان نافرجامی دارد
این منتقد سینما عنوان کرد: «حتی در مورد موضوعات معناگرا مانند سریال‌های ماه مبارک رمضان هم این مهم باید باشد و صرف اینکه مفاهیم معناگرا را تماشاچی به‌راحتی بپذیرد، تفکر غلطی است. تماشاگر امروز آگاه است و سرعت دریافت داده‌ها زیاد است و به این راحتی تسلیم یک سریال کُند و ضعیف نمی‌شود و به‌راحتی در چند ثانیه سریال را در شبکه دیگری دنبال می‌کند و سعی می‌کند آن را ببیند. ضعف ما شروع سریال سازی نیست بلکه معضل مهم در ادامه و پایان است که اگر حل شود تماشاگر ایرانی آن را تماشا می‌کند.»
مردم در خانه‌هایشان شخصیتی به نام تلویزیون دارند
مجری سابق برنامه هفت افزود: «این واقعیت وجود دارد که مردم تلویزیون را عضوی از خانواده‌شان می‌دانند و مایل‌اند تلویزیون آن‌ها را سرگرم یا آرام کند و این یعنی در خانه‌ها شخصیتی به نام تلویزیون وجود دارد که فراتر از یک آدم معمولی است. معمولاً خانواده به آدمی تکیه می‌کنند که آگاه‌تر است. درواقع تلویزیون اکنون این نقش را برای خانه‌ها دارد و مردم در این شرایط اقتصادی تکیه‌شان بر تلویزیون است و مایل‌اند تلویزیون به‌عنوان فرد آگاه‌تر و مطلع‌تر آن‌ها را سرگرم کند یا آرامش دهد. در دنیای امروز به‌قدری اطلاعات سریع و گسترده منتشر می‌شود که مردم به بسیاری از اتفاقات و ساختارها آگاه هستند اما سریال سازهای ما این گام رشد و ارتقا را ندارند.»
وی افزود: «مردم ما مذهبی اند و آرمان‌های مذهبی دارند و مطلع‌اند، اگر سریال سازهای ما می‌خواهند نکته‌ای برای ارتقای معناگرایی در جامعه مطرح کنند باید خیلی حرفه‌ای و پخته عمل کنند. اینکه صندلی باشد و عادی صحبت کنند، مردم خسته می‌شوند حالا چه برسد به سریال‌های داستانی که مردم مایل‌اند با دیدن یک داستان خوب آرامش بگیرند اما متأسفانه چون شاهد داستان خوب و جذابی نیستند بنابراین خستگی به تن شان می‌ماند و تلویزیون را خاموش می‌کنند یا به شبکه‌های بیگانه می‌روند و این باعث می‌شود در آینده آسیب‌های جدی فرهنگی را ببینیم. فیلم‌سازهای ما نیازهای روحی براساس آرمان‌های دینی را برآورده نمی‌کنند و درنتیجه تن به هر نوع سریال دیگری داده می‌شود که فکر می‌کنند به آن‌ها آرامش می‌دهد.»
سریال‌های مناسبتی به‌موقع ساخته نمی‌شوند
گبرلو، منتقد سینما با اشاره به اینکه در تولید و نظارت جهت ساخت سریال سهل‌انگاری‌هایی وجود دارد، عنوان کرد: «مشکل دیگر این است که سریال‌های مناسبتی به‌موقع پخش نمی‌شود درحالی‌که می‌توان به‌موقع نوشت و به‌موقع ساخت و بر آن نظارت شود و اگر اشکالی دارد می‌شود به‌راحتی آن را برطرف کرد نه اینکه لحظه آخر و ناخودآگاه تماشاگر احساس کند دارد اتفاقاتی می‌افتد. این نوع رفتارهای سهل‌انگارانه در تولید و نظارت یک سریال باعث می‌شود حس منفی به تماشاگر دهد. بدقولی به تلویزیون آسیب می‌زند و بیننده‌اش کاهش پیدا می‌کند زیرا تماشاگر در کمتر از چند ثانیه شبکه دیگری را انتخاب می‌کند.»
گبرلو افزود: «جامعه امروز به دلیل حضور اینترنت به‌گونه‌ای است که شما باید همه موارد زندگی‌ات را دقیق تنظیم کنی چون ممکن است آن فرصت را از دست بدهی. بنابراین وقتی مخاطب برای تماشای سریال‌های مناسبتی تلویزیون خودش را آماده کرده، اگر در همان ساعت پخش نشود صبر نمی‌کند تا شب دیگر دنبال کند بلکه همان لحظه کانال تلویزیون را تغییر می‌دهد و وای به‌روزی که کانال بیگانه بتواند برنامه‌های جذاب‌تری داشته باشد که در این حالت فرد از فرهنگ جامعه خودش دور می‌شود.»
مدیران سیما خودشان دچار چندگانگی در تصمیمی گیری اند
گبرلو، مجری و کارشناس سیما درباره مسئله چندگانگی مواضع مسئولین تلویزیون سخن گفت و اظهار کرد: «یک اتفاق دیگری که در مورد سریال سازی ایران می‌افتد این است، مسئولین تلویزیون یا کسانیکه تایید کننده سریال برای پخش هستند خودشان دچار پراکندگی و چندگانگی و چند موضعی هستند. تکلیفشان برای خودشان مشخص نیست که فلان سریال تا چه اندازه منطبق بر معیارها و آرمان‌ها و ارزش ها هست که پخش بکنند. این نشان می‌دهد اطلاعات مفیدی در این زمینه ندارند و همین باعث می‌شود تصمیم درستی گرفته نشود و این را به تایید ده مدیر بالاتر از خودشان می‌برند.»
گبرلو گفت: «اگر مدیر مسلط به سریال سازی باشد وقتی سریالی می‌بیند می‌فهمد سریال با تماشگرش می‌تواند ارتباط برقرار کند یا نه و چون دچار ضعف جدی است و نمی‌خواهد آن را رو کند منوط می‌کند به تایید مدیر بالاترش و مدیر بالاتر هم به مدیر بالاتر از خودش و دایم مردد در تصمیم‌گیری و همین پخش سریال را عقب می‌اندازد. مدیری که نداند چه موضوع و فرم و تکنیکی روی مردم اثرگذار است، نمی‌تواند تصمیم قاطعانه بگیرد و پای هزینه و ساخت سریالش بایستد. این می‌شود که سریال آماده می‌شود و نمی‌دانند دیگران چه می‌گویند و چه برخوردی با سریال دارند و از پخش آن منصرف می‌شوند. در دنیا مشکل فنی دیگر معنا ندارد و این‌گونه بهانه‌ها پوسیده است.»