بهترین زمان آغاز آموزش زبان انگلیسی و آلمانی به دانش‌آموزان از چه پایه‌ای است؟

امروز بهره‌گیری از رویکردهای نوین و محتوای درسی و علمی غنی‌تر در ساختار آموزشی یک کشور نه تنها به پرورش انسان‌هایی والاتر و برتر از نظر علمی، فرهنگی و روانی منجر می‌شود، که یکی از شروط لازم برای رسیدن به توسعه اقتصادی، نظامی و فرهنگی هر جامعه در میان سایر جوامع دنیاست. بنابراین نظام آموزش و پرورش که ماموریت تربیت افراد در سنین آغازین عمر را بر عهده دارد مهم‌ترین نقش را در پیشبرد این اهداف ایفا می‌کند.

آموزش زبان‌های خارجی به دانش‌آموزان یکی از مهم‌ترین مواد درسی در مدارس کشورهاست که در صورت تحقق اهداف برنامه‌ریزی‌شده در این بخش می‌تواند دریچه‌ای را برای تعامل با سایر جوامع و ملل و نهایتا بهره‌گیری از دانش و تجربه جهانی باز کند.

در ایران آموختن زبان عربی، که زبان قرآن نیز هست، علاوه بر اهمیت تاریخی و مذهبی، از این جهت حایز اهمیت است که بسیاری از کشورهای جهان اسلام ازجمله همسایگان جنوبی ایران به این زبان تکلم می‌کنند و ازین جهت زبان عربی جایگاه سیاسی و استراتژیک بالایی دارد. دانستن زبان انگلیسی از این منظر اهمیت دارد که این زبان کلید ورود به ارتباطات بین‌المللی است و در هر سفر و هر تعامل با خارج از مرزهای کشور می‌تواند باعث تسهیل ارتباطات باشد؛ به همین علت است که یادگیری زبان انگلیسی برای افراد و خانواده‌ها اهمیت بسیاری دارد و هزینه‌های بسیاری صرف آن می‌شود.

سوال اینجاست که آیا دانش‌آموزان ایرانی تا پیش از اتمام تحصیلات عمومی خود می‌توانند به آموختن زبانی جز زبان انگلیسی بپردازند؟ و آیا نظام آموزشی ایران می‌تواند زبان‌های دیگری را در برنامه درسی ملی بگنجاند؟

حامد نیک‌پی دکترای ریاضی و دبیر ریاضی در شهر محمودآباد که به پژوهش‌هایی درباره آموزش زبان‌های خارجی در مدارس ایران داشته است درباره انحصار زبان انگلیسی به پانا گفت: «با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری که فرموده بودند مدارس ایران ‌باید از انحصار زبان انگلیسی خارج شوند، نظام آموزشی ما می‌تواند یکی دیگر از زبان‌های خارجی از جمله آلمانی، فرانسوی، روسی و چینی را طی تحصیلات متوسطه به دانش‌آموزان بیاموزد. برای این منظور نخست باید زمان شروع آموزش زبان انگلیسی را تغییر دهیم که به نظر من باید از سوم یا چهارم ابتدایی تدریس شود و در ادامه نشان خواهیم داد زبانی مثل آلمانی می‌تواند از پایه دهم در سیستم آموزشی ایران تدریس شود.»

متن گفت‌وگوی خبرنگار پانا با نیک‌پی را در زیر می‌خوانید:

چرا زبان انگلیسی باید از کلاس سوم یا چهارم ابتدایی شروع شود؟

با توجه به این که زبان انگلیسی به‌عنوان زبان رایج ارتباطی دنیا از اهمیت بالایی برخوردار است، بیشتر خانواده‌ها با توجه به توان مالی و یا میزان دسترسی به موسسات زبان انگلیسی تلاش دارند از دوره ابتدایی و یا حتی پیش دبستانی فرزندان خود را برای فراگیری زبان انگلیسی به موسسات آموزش زبان انگلیسی بفرستند. علاوه بر هزینه‌هایی که این کلاس‌ها به خانواده تحمیل می‌کند، غیر سیستماتیک بودن موسسات مختلف آموزشی باعث چندگانگی و عدم توازن در فهم زبان انگلیسی در بین دانش‌آموزان می‌شود.

همچنین به دلیل عدم توانایی مالی و یا عدم دسترسی خانواده‌ها به موسسات آموزشی زبان انگلیسی (به‌خصوص در روستاها) عده زیادی از دانش‌آموزان از امکان یادگیری زبان انگلیسی - نسبت به دیگر دانش‌آموزان - بی بهره می‌مانند و همین موضوع در ادامه در مرحله کنکور سراسری هم باعث می‌شود بعضی دانش‌آموزان درصد پایین‌تری در نمره زبان کسب کنند که خود نوعی تبعیض آموزشی محسوب می‌شود.

از طرفی با توجه به این تدریس زبان در مدارس ایران از پایه هفتم شروع می‌شود، متاسفانه دانش‌آموزان ایرانی فرصت تسلط به زبان انگلیسی را پیدا نمی‌کنند. در صورت ادامه تحصیل فرد در سطوح بالای دانشگاهی نیز لزوم تسلط بر زبان انگلیسی بطور بارزتری نمایان می‌شود. در اینجا هم دانشجویان و پژوهشگران برای ارتباطات علمی و پژوهشی خود مجبور به صرف وقت برای تسلط به زبان انگلیسی می‌شوند و این موضوع باعث تحمیل هزینه‌های مالی و زمانی مضاعفی بر این افراد می‌شود.

آیا شروع یادگیری زبان از سنین پایین‌تر مبنای علمی دارد؟

اندیشمندان در حوزه یادگیری زبان با تکیه بر نظریه دوره حیاتی می‌گویند باتوجه به اینکه یک کودک در سنین ٨-١٠سالگی به زبان مادری و همچنین گرامر تسلط پیدا می‌کند، و از طرفی در زمینه نوشتن نیز به توانایی بالایی می‌رسد، این سنین بهترین زمان برای یادگیری زبان دوم محسوب می‌شود.

در بیشتر ممالک اروپایی یادگیری زبان خارجی قبل از ١٠ سالگی آغاز می‌شود؛ از جمله در آلمان، فنلاند، سوئیس، لهستان، پرتقال زبان انگلیسی در محدوده سنی ٨ تا ١٠ سالگی در مدارس تدریس می‌شود، و حتی در کشورهایی از جمله سوئد، نروژ، فرانسه و ایتالیا از سن ٧ سالگی زبان خارجی را به دانش آموزان خود آموزش می‌دهند. در ژاپن از سال ٢٠١١ زبان انگلیسی از پایه چهارم ابتدایی به‌طور اجباری در مدارس تدریس می‌شود.

بنابرین با توجه به نظریه علمی «دوره حیاتی» و تاکید بر سنین ٨-١٠ برای یادگیری زبان دوم، باید زبان انگلیسی از سوم یا چهارم ابتدایی به‌صورت مدرن و پیشرفته در نظام آموزشی تدریس شود تا در پایان کلاس نهم دانش‌آموزان بتوانند به فهم و بیان زبان انگلیسی مسلط شوند. در ادامه، از کلاس دهم محاوره زبان انگلیسی به دانش‌آموزان تدریس شود تا با پایان یافتن دیپلم، دانش‌آموز به زبان انگلیسی تسلط کامل پیدا کند. از طرفی تدریس زبان انگلیسی از کلاس سوم یا چهارم ابتدایی در نظام آموزشی ایران باعث می‌شود که تمامی دانش‌آموزان ایرانی به‌طور مساوی و هماهنگ زبان انگلیسی بیاموزند. یعنی در صورت اجرای طرح تدریس زبان انگلیسی از سوم یا چهارم ابتدایی در نظام آموزشی ایران، هر گونه تبعیض آموزشی در این مورد از بین خواهد رفت.

از طرفی با انجام این طرح، هر فردی که از مدارس ایران فارغ التحصیل می‌شود به سطحی از زبان انگلیسی تسلط خواهند یافت که هم باعث کاهش هزینه‌های مالی و زمانی بر خانواده‌ها و دانش‌آموزان خواهد شد و هم اینکه دانش‌آموزان، دانشجویان و پژوهشگران ایرانی به راحتی می‌توانند ارتباطات علمی و پژوهشی با اندیشمندان و پژوهشگران دیگر برقرار کنند. تسلط افراد به زبان انگلیسی باعث افزایش میزان ارتباطات تجاری و اقتصادی ایرانیان با صاحبان صنایع و اندیشمندان اقتصادی دیگر کشورها نیز خواهد شد که به‌طور حتم کمک شایانی به استقلال و خودکفایی ایران در حیطه های اقتصادی در بر خواهد داشت.

چرا زبان آلمانی را به عنوان زبان دوم پیشنهاد می‌کنید؟

ایران تمایل دارد جایگاه خود را به عنوان یک کشور صلح‌دوست در خاورمیانه حفظ کند، نفوذ خود را در این منطقه تقویت بخشد و همچنین به جذب سرمایه خارجی در بخش اقتصادی نائل آید. با توجه به اهمیت حوزه‌های اقتصادی در خودکفایی کشورها، ایران باید تلاش جدی و موثری در توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و صنعتی انجام دهد. این تلاش‌ها باعث تقویت اقتصاد ملی و خودباوری در حوزه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و آموزشی در سطح منطقه‌ای و جهانی خواهد شد. ایران با استفاده از متخصصان علمی و دانشگاهی خود در حوزه‌های مختلف کشاورزی، صنعتی، ماشین سازی و انرژی، با همکاری کشورهای پیشرو در این زمینه‌ها، از جمله آلمان، می‌تواند به تقویت زیرساخت لازم برای تولید کالاهای اساسی و باکیفیت برای بازارهای داخلی و منطقه‌ای بپردازد.

برای صورت بخشیدن به این امر مهم، ایران می‌تواند در زمینه‌های مختلف اقتصادی تعاملات گستردهی با آلمان برقرار کند تا زیرساخت‌های اقتصادی کشور را توسعه و گسترش دهد که این خود تاثیر بسیار زیادی بر خودکفایی ایران خواهد گذاشت. توسعه همکاری‌های گسترده با آلمان باعث بوجود آمدن اقتصاد امن و پویا در ایران خواهد شد که این باعث خواهد شد که کشورهای دیگر دنیا و به‌خصوص کشورهای اروپایی ترغیب شوند در بخش‌های مختلف اقتصادی در ایران سرمایه گذاری داشته باشند.

چرا برای توسعه روابط اقتصادی رابطه با کشور آلمان تا این پایه اهمیت دارد؟

اتحادیه اروپا از نظر موقعیت سیاسی، امنیتی و اقتصادی در سطح جهانی و بین المللی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. آلمان به عنوان یک کشور مدرن صنعتی و برخوردار از زیرساخت‌های اقتصادی مطمئن، نقش بسیار تاثیرگذاری در سیاست کلّی اتحادیه اروپا دارد. تأثیرگذاری اقتصاد و صنعت آلمان بر اقتصاد اروپا و جهان، باعث به قدرت رسیدن آلمان به عنوان یک کشور تاثیر گذار در تصمیم گیری‌های جهانی شده است. به موجب پیمان ماستریخت، آلمان از کشورهای مؤسس اتحادیه اروپایی و امروزه گرداننده اصلی امور این اتحادیّه است، و همین امر باعث قدرت عملیاتی گسترده‌ای در سطح جهانی برای این کشور شده است. مقرّ بانک مرکزی اروپا، مجری به جریان افتادن یورو، در شهر فرانکفورت آلمان است که اهمیت بالای جایگاه سیاسی و اقتصادی آلمان در اتحادیه اروپا را به اثبات می‌رساند.

در سال‌های کنونی، به‌خصوص پس از برجام، ایران و آلمان به دنبال تقویت و توسعه مناسبات خود تلاش بسیاری انجام داده‌اند که حضور مقامات و هیات‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و تجاری آلمان در تهران بیانگر رویکرد آنها برای توسعه روابط است. دولت‌های عضو اتحادیه اروپـا در رابطه با ایران تـرجیح مـی‌دهنـد کـه آلمان گام اول را بردارد تا آنها بدان استناد کنند؛ زیرا آنها به شناخت آلمان از ایران اعتماد دارند. گسترش و توسعه مستمر روابط ایران با آلمان در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی باعث گسترش روابط ایران و اتحادیه اروپا در تمامی حوزه‌ها خواهد شد که این می‌تواند باعث بالا رفتن حیطه عملیاتی ایران در منطقه و افزایش جایگاه سیاسی ایران در نظام بین الملل شود.

کشورهای آلمان، سوییس و اتریش اشتراکات زبانی و فرهنگی و نژادی بسیار زیادی بین آنها و آلمان موجود است که باعث نزدیکی سیاسی و اقتصادی این کشورها با آلمان شده است. ایران با کشورهای اتریش و سوئیس تبادلات اقتصادی و فرهنگی بسیاری دارد که از جمله می‌توان به چشم انداز انتقال گاز ایران به این کشورها اشاره کرد. کشور اتریش از سال ١٩٩٥ به عضویت اتحادیه اروپا ملحق شده است، که با توجه به ساختارهای قوی فرهنگی و اجتماعی از مناسبات بالایی با دیگر کشورهای اتحادیه اروپا و کشور سوئیس از روابط نزدیکی با شورای همکاری اتحادیه اروپا برخوردار است. بر اساس تحکیم و تجدید رویکرد دوجانبه، سوئیس قصد دارد تا یک رابطه تنظیم شده با اتحادیه اروپا را بر اساس مشارکت اجازه دهد تا زمینه توسعه را فراهم کند در سیاست خارجی کشورهای اتریش و سوئیس، بیطرفی و یا عدم دخالت در مسائل و بحران‌های بین المللی نشان از رویکرد ملی آن کشورها است. و چه بسا کشورهای آلمان، سویس و اتریش درمورد مسائل داخلی ایران رویکرد بیطرفی و یا عایدم دخالت اتخاذ می‌کنند، که این خود باعث شده که روابط آموزشی و علمی، اقتصادی و سیاسی ایران با این کشورها کشمکش‌های کمتری داشته باشد.

آلمان، اتریش و سویس در مرکز اروپا قرار دارند و به عنوان یک شریک مهم اقتصادی و به عنوان پلی بین شمال و جنوب اروپا عمل می‌کنند، و بیشتر از سایر کشورهای عضو با اتحادیه اروپا در هم آمیخته هستند. با توجه به پیشرفت‌های اقتصادی، علمی، فرهنگی و اجتماعی که آلمان، اتریش و سویس در سطح جهان برخوردار هستند باعث شده است که دیگر کشورهای اروپایی روابط خود را با این کشورها برای ارتقای کیفیت اقتصادی و آموزشی خود گسترش دهند. بنابرین با توجه به جایگاه آلمان، اتریش و سویس در اروپا و از طرفی با توجه به رویکرد بیطرفی و یا عدم دخالت این کشورها در سیاست‌های کلان با ایران، دولت ایران باید تلاش جدی برای افزایش حجم معاملات تجاری، اقتصادی و روابط علمی و فرهنگی با کشورهای آلمان، اتریش و سوییس انجام دهد‌.

گسترش همکاری فرهنگی و آموزشی ایران با آلمان، اتریش و سوئیس باعث افزایش همکاری‌های سیاسی و اقتصادی ایران و آلمان خواهد شد که با توجه به جایگاه تاثیر گذار آلمان بر اتحادیه اروپا، گسترش روابط سیاسی و اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا را در پی خواهد داشت که در ادامه با توجه به تاثیر گذاری آلمان و اتحادیه اروپا در نظام بین الملل باعث افزایش قدرت سیاسی و اقتصادی ایران در منطقه و جهان خواهد شد. یکی از زمینه‌های توسعه همکاری‌های آموزشی ایران و آلمان، تدریس زبان آلمانی در مدارس ایران است که تاثیر بسیار زیادی بر گسترش روابط ایران و آلمان، سوئیس و اتریش ایجاد خواهد شد.

چرا از بین زبان‌های آلمانی، فرانسوی، چینی و روسی زبان آلمانی برای آموزش در مدارس گزینه بهتری است؟

از نظر زبان شناسی، زبان‌های آلمانی و انگلیسی از نظر لغوی، گرامری و ساختاری هم خانواده‌اند و حدود 30% کلمات آلمانی و انگلیسی مشابه‌اند و از یک ریشه نشات می‌گیرند که این واقعیات باعث می‌شود که آموزش و فهم زبان آلمانی برای دانش‌آموزان ایران بسیار ساده تر و آسانتر از زبان‌های دیگر شود. لازم به ذکر است که زبان فرانسه به زبان روم باستان نزدیکتر است و زبان روسی و چینی از رسم الخط و قوانین گرامری کاملا متفاوت با انگلیسی پیروی می‌کنند که باعث سختی در فهم این زبان‌ها به‌عنوان زبان‌های خارجی تلقی می شود.

از طرفی، نزدیکی تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ایران با آلمان و همچنین حجم بالای مراودات اقتصادی با آلمان باعث می‌شود که تدریس زبان آلمانی در مدارس ایران از درجه اهمیت بالاتری برخوردار شود. بنابرین می‌توان نتیجه گیری کرد که زبان آلمانی تنها گزینه مناسب برای تدریس زبان خارجی در مدارس ایران تلقی می‌شود.

بنابرین با توجه به فرمایشات رهبری بر تدریس زبان‌های بین المللی در مدارس ایران و حذف انحصار زبان انگلیسی از سیستم آموزشی، و همچنین با توجه به اهمیت ارتقای سطح سیستم آموزشی ایران در مقیاس جهانی، می‌توان تدریس زبان انگلیسی را در سیستم آموزشی ایران از سوم یا چهارم ابتدایی آغاز کرد و در ادامه از کلاس دهم زبان آلمانی در مدارس تدریس شود. البته با توجه به اینکه زبان‌های انگلیسی و آلمان هم خانواده‌اند و به نوعی زبان آلمانی مادر زبان انگلیسی محسوب می‌شود، تدریس زبان انگلیسی از کلاس سوم یا چهارم ابتدایی کمک شایانی به فهم زبان آلمان در کلاس دهم خواهد کرد.

حرف آخر

اجرای این طرح در سیستم آموزشی ایران، باعث افزایش درک و توانایی دانش‌آموزان ایرانی در یادگیری زبان‌های انگلیسی و آلمانی، که جز زبان‌های بین المللی و علمی دنیا هستند، خواهد شد. ازطرفی تدریس زبان آلمانی در سیستم آموزشی ایران باعث افزایش مراودات آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با کشورهای آلمان، سویس و اتریش خواهد شد، که با توجه به جایگاه بالای سیاسی و اقتصادی آلمان در اتحادیه اروپا و نظام بین‌الملل، موجبات بهبود جایگاه سیاسی و اقتصادی ایران در منطقه و دنیا را فراهم خواهد کرد.