فیل در تاریکی

به این جمله که توسط یکی از مسوولان در همایش «سی.ان.جی، فرصت توسعه پایدار» عنوان شد، دقت کنید: «هر احتراق هیدروکربوری، آلودگی ایجاد می‌کند؛ ما باید بدانیم ظرفیت محیط زیست برای پذیرش آلاینده‌ها در بخش صنعت، خانگی و حمل ‌و نقل در تهران روزانه چقدر است تا بر مبنای آن برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کنیم.» وقتی مدلی برای تشخیص گنجایش تحمل هوای تهران وجود ندارد (با لحاظ مواهب طبیعی‌اش از جمله، باد، باران، برف و مضار طبیعی‌اش از جمله وارونگی هوا در فصول سرد و...)، دیگر چه امیدی به برنامه‌ریزی و سیاستگذاری درست برای رفع مشکل آلودگی هوا در آینده داشته باشیم. انگار که آلودگی هوا چونان «فیلی در اتاق تاریک» است. کسی نمی‌تواند تصویر کلانی از این فیل ارایه کند تا آن را درست بشناسیم. ضمن اینکه هر کسی ممکن است به‌واسطه درک و لمس بخشی از این فیل، آن قسمت را توصیف کند که البته حرف نادرستی نزده است. چه‌زمانی بالاخره قرار است با کلان‌نگری و تصمیمات درست، مشکلات را ریشه‌ای حل کنیم؟!

1- شورای اقتصاد ماه گذشته در مصوبه‌ای با تخصیص بیش از ۶ هزار و 500 میلیارد تومان کمک بلاعوض برای گازسوز کردن بیش از یک میلیون و 400 هزار خودرو موافقت کرد. (از محل صرفه‌جویی مصرف سوخت.) با اجرای این مصوبه، دولت می‌تواند بگوید با گازسوز کردن این خودروها، هم سالی حدود یک میلیارد و 800 میلیون دلار از محل صرفه‌جویی روزانه 10 میلیون لیتر بنزین، به درآمد کشور اضافه می‌کند، هم کمک موثری به کم شدن آلودگی شهرها کرده است. همه اینها هم خوب است. اما چه‌کسی می‌تواند بگوید، فارغ از جنبه اقتصادی‌اش، اگر این بودجه برای توسعه بیشتر مترو به‌کار گرفته می‌شد نفع بیشتری برای محیط زیست نداشت؟ یا اگر 10 میلیون موتوسیکلت برقی می‌شد تاثیر بیشتری بر رفع آلودگی هوا نداشت؟ این سوالات به این معنی نیست که نگارنده پاسخ آنها یا ترجیحاتش را می‌داند. خیر نه او می‌داند و نه‌ شاید کس دیگری بتواند با قاطعیت در این‌باره حکم صارد کند. چرا؟ چون ظاهرا مطالعه و مدل جامعی در این‌باره وجود ندارد. لطفا برگردید و تمثیل حکیمانه مولانا درباره «فیل در اتاق تاریک» را از قسمت اول مطلب دوباره بخوانید.

2- صبح یکشنبه، بخش اول همایش یک روزه «سی.ان.جی، فرصت توسعه پایدار» در پژوهشگاه علوم فناوری انرژی دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد. اول یک سیاستگذار صحبت کرد؛ بعد دو قانونگذار و سپس یک مجری دولتی. اغلب هم به وضع موجود ایراد گرفتند و رهنمودهای کلی دادند. من مانده بودم که وضع موجود مثلا در بخش هوای آلوده، مگر حاصل سیاستگذاری، قانونگذاری و اجرای امثال همین عزیزان نیست؟! دقت کنید که در اینجا منظورم شخص خاصی نیست. منتقد بودن برخی از دست‌اندرکاران نسبت به وضع موجود را اغلب درک نمی‌کنم. مردم عادی که نه سیاستگذاری کرده‌اند، نه قانونگذاری و نه اجرا!

3- راستش از یک نهاد پژوهشی وابسته به دانشگاه خوشنامی همچون دانشگاه صنعتی شریف، کیفیتی بیش از چنان همایشی انتظار می‌رفت. همان‌روز به یکی از مسوولان پژوهشگاه علوم فناوری انرژی دانشگاه صنعتی شریف عرض کردم که از آن دانشگاه نخبه‌پرور، همایشی علمی، محققانه و راهگشا انتظار می‌رود نه صرفا سخنرانی‌هایی که در اغلب سمینارها می‌توان شنید. بگذریم؛ حالا شاید یک حرکت استارت‌آپی و جوان‌محور با هدایت اساتید با دانش و ماهر بتواند گنجایش تحمل هوای تهران را به‌صورت دانشگاهی و علمی مطالعه و مدل‌سازی کند. آن وقت ممکن است مشکل جدی آلودگی هوای تهران، دیگر چونان «فیل در اتاق تاریک» نباشد. آن وقت می‌توان برای داشتن هوایی سالم، راه‌هایی چندجانبه و ریشه‌ای ارایه کرد.

*روزنامه‌نگار

منبع: اعتماد