به اندازه ایجاد ۷۰ هزار شغل، بیمه بیکاری پرداخت می‌شود

به گزارش ایلنا، هر چند در اکثر اسناد تدوین و تصویب شده در دهه‌های اخیر، از چشم‌انداز‌ها و اسناد برنامه توسعه گرفته تا بودجه‌های سالانه، ایجاد اشتغال لحاظ و مقابله با بیکاری یکی از کارویژه‌های دولت‌ها و حتی دیگر سازمان‌ها معرفی شده است، اما سال به سال تعداد بیکاران افزایش یافته و نرخ بیکاری بیشتر شده است. در مواردی کنار هم قرار دادن آمار‌هایی مانند تعداد شغل ایجاد شده و نرخ بیکاری این شائبه را به وجود آورده است که بیشتر شدن نرخ بیکاری در شرایطی که چندین فرصت شغلی به وجود آمده است، ناشی از هجوم افرادی به بازار کار است که تازه به فکر کار کردن افتاده‌اند. در این زمینه تحلیل‌های عجیب و غریبی می‌شود؛ برخی از مسئولان و کارشناسان اقتصادی می‌گویند نمی‌توانیم نرخ بیکاری را پایین بیاوریم، چون جویندگان کار روز به روز افزایش می‌یابند.

دلیل افزایش نرخ بیکاری در عین ایجاد شغل یکی به دلیل افزایش شمار جویندگان کار است، اما دلیل مهمتری هم هست و آن این است که در کنار ایجاد اشتغال، حجم زیادی ریزش شغل هم داریم. ریزش مشاغل باعث می‌شود متقاضیان بیمه بیکاری افزایش یابند و این منجر به افزایش هزینه‌های سازمان تامین اجتماعی می‌شود که خود با مشکلات زیاد مالی دست به گریبان است.

بر اساس قانون، کلیه مشمولان قانون تامین اجتماعی که تابع قوانین کار و کار کشاورزی هستند، مشمول بیمه بیکاری می‌شوند. قانون بیمه بیکاری می‌گوید بیکار کسی است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشد.

اخیرا آماری از افزایش تعداد دریافت‌کنندگان بیمه بیکاری منتشر شده است. این آمار هر چند مربوط به سال گذشته است، اما وزارت تعاون، کار ور فاه اجتماعی به تازگی آن را منتشر کرده است.

تعداد مقرری‌بگیران جدید بیمه بیکاری در آذر سال ۹۷ به عدد ۲۴ هزار و ۵۵۹ نفر رسید که در مقایسه با ماه قبل و ماه مشابه سال قبل آن به ترتیب ۵.۳ درصد و ۳۶.۷ درصد افزایش داشته است.

پیدا کردن آمار دقیق از تعداد افرادی که بیمه بیکاری می‌گیرند به دلیل اینکه این آمار مدام در حال تغییر است، کار آسانی نیست. اخیرا سرپرست سابق سازمان تامین اجتماعی عنوان کرده که این سازمان به ۲۵۰ هزار نفر بیمه بیکاری پرداخت می‌کند.

دلیل افزایش شمار افرادی که بیمه بیکاری می‌گیرند، چیست؟ دلایل مختلفی برای این اتفاق ذکر می‌شود، از جمله اینکه افراد زیادی تازه متوجه قانون شده و فهمیده‌اند می‌توانند بیمه بیکاری دریافت کنند. در واقع، این دسته از افراد اینطور تحلیل می‌کنند که قبلا هم به همین میزان بیکاری بوده، اما شهروندان نمی‌دانسته‌اند می‌شود بیمه بیکاری دریافت کرد. برخی دیگر هم از تخلفات و سوءاستفاده‌هایی در این زمینه خبر می‌دهند. عنوان می‌شود که بیکاری برخی از افراد صوری است، یعنی اینکه آنها کار دارند، اما خود را بیکار جا می‌زنند تا بیمه بیکاری دریافت کنند. با این همه این دلایل، دلایل اصلی نیستند. افزایش شمار دریافت‌کنندگان بیمه بیکاری یک دلیل ساده دارد: افزایش شمار بیکاران و بیشتر شدن ریزش شغلی.

بازهم تقصیر متوجه قرارداد‌های موقت است

هادی ابوی (دبیرکل کانون عالی انجمن های صنفی کارگران ایران)می‌گوید: دو دلیل عمده برای افزایش شمار دریافت‌کنندگان بیمه بیکاری است: یکی مشکلات اقتصادی و تعطیلی بنگاه‌های اقتصادی و دیگری قرارداد‌های موقت کار.

او عنوان می‌کند: به هر حال شرایط در یک سال اخیر به گونه‌ای پیش رفته است که بنگاه‌های تولیدی با مشکلات عدیده رو به‌رو شده‌اند. وقتی شرایط اقتصادی خوب نباشد بنگاه‌های تولیدی مجبور به کاهش ظرفیت تولید می‌شوند و حتی در مواردی مجبور هستند کلا کار را متوقف کنند. در چنین شرایطی بیکار شدن کارگران اتفاق می‌افتد و آنها نیز به سمت بیمه بیکاری می‌روند.

این کارشناس حوزه کار با بیان اینکه من گمان نمی‌کنم افزایش شمار دریافت‌کنندگان بیمه بیکاری مربوط به شرایط بد اقتصادی باشد، می‌گوید: در این زمینه باز هم باید به سراغ قرارداد‌های موقت کار رفت. قرارداد‌های موقت کار منجر به ریزش نیروی شغلی می‌شود، آنقدر که آمار‌های مربوط به ایجاد شغل را بی‌معنا می‌کند.

او توضیح می‌دهد: هر سال شاهد این هستیم که مسئولان دولتی اعلام می‌کنند فلان میزان شغل ایجاد شده است، اما در عین حال نرخ بیکاری بیشتر می‌شود. در واقع ما سالانه با تعداد زیادی ریزش شغلی رو‌به‌رو هستیم. قرارداد‌های موقت کار به کارفرمایان اجازه می‌دهد افراد را بعد از یک سال و حتی کمتر از آن بیکار کنند و این افراد قاعدتا سراغ بیمه بیکاری می‌روند.

ابوی عنوان می‌کند: حفظ اشتغال باید در اولویت برنامه‌ریزی قرار گیرد. دولت تلاش کرده در سال‌های اخیر مشوق‌هایی برای ایجاد شغل در نظر بگیرد. برای مثال به کارگیری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، مددجویان کمیته امداد یا بهزیستی مشمول تشویق می‌شود. بسیاری از کارفرمایان برای اینکه از تشویق‌ها و معافیت‌ها برخوردار باشند به سمت جذب نیرو‌هایی می‌روند که مشمول تشویق هستند. این کار بسیار خوب است، اما متاسفانه مشکل در جایی بروز می‌کند.

اگر هزینه ۶۰ میلیونی را برای ایجاد هر شغل در نظر بگیریم با رقمی که ماهانه برای بیمه بیکاری پرداخت می‌شود می‌توان حدود شش هزار شغل ایجاد کرد. این به معنای امکان ایجاد بیش از ۷۰ هزار شغل با هزینه بیمه بیکاری در سال است.

او با بیان اینکه در مواردی شاهد هستیم که کارفرما نیروی کار خود را اخراج می‌کند تا فردی را استخدام کند که تشویق‌ها شامل او می‌شود، می‌گوید: همچنین شاهد این هستیم که برای استفاده از تشویق افراد را به صورت موقتی به کار می‌گیرند.

این کارشناس بازار کار ادامه می‌دهد: می‌بینیم که طرحی که برای رونق اشتغال اجرا می‌شود خود بلای جان اشتغال می‌شود. بنابراین باید در این زمینه‌ها برنامه‌ریزی‌های دقیقی داشت.

به گفته او، در مواردی هم سوءاستفاده، یعنی بیکاری صوری، منجر به افزایش شمار دریافت‌کنندگان بیمه بیکاری شده است، یعنی اینکه فرد واقعا بیکار نیست و اشتغال پنهان دارد، اما بیمه بیکاری دریافت می‌کنند.

ابوی با بیان اینکه بیمه بیکاری هزینه زیادی روی دوش دولت می‌گذارد، بیان می‌کند: می‌توان در بخش‌های دیگر هزینه کرد و جلوی بیکاری افراد را گرفت تا تامین اجتماعی مجبور نشود ماهانه میلیارد‌ها تومان مستمری به بیکاران بدهد.

پرداخت ماهانه ۳۵۰ میلیارد تومان بیمه بیکاری

آنطور که اخیرا محمدحسن زدا، سرپرست سابق سازمان تامین اجتماعی گفته است رقم پرداختی بیمه بیکاری ماهانه ۳۵۰ میلیارد تومان است.

هزینه ایجاد یک شغل از آن دست اعدادی است که مسئولان و کارشناسان اقتصادی علاقه زیادی به آن دارند. با این وجود، عدد دقیق و درستی برای هزینه ایجاد شغل در ایران وجود ندارد. اعداد ارائه شده در این زمینه از ۶۰ میلیون تا ۳۰۰ میلیون متغیر است، هر چند در مورد مشاغلی مثل پتروشیمی‌ها این رقم میلیاردی می‌شود. سال گذشته برای ایجاد یک میلیون شغل در ایران ۶۰ هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شد. بر این اساس مسئولان بر این باورند که با ۶۰ میلیون تومان می‌توان یک شغل ایجاد کرد. این در حالی است که یک سال قبل از آن بهمن عبداللهی (رئیس اتاق تعاون ایران) هزینه ایجاد هر شغلی صنعتی توسط دولت را حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان دانست، هر چند که او مدعی بود ایجاد شغل در بخش تعاون هزینه کمتری دارد.

اگر هزینه ۶۰ میلیونی را برای ایجاد هر شغل در نظر بگیریم با رقمی که ماهانه برای بیمه بیکاری پرداخت می‌شود می‌توان حدود شش هزار شغل ایجاد کرد. این به معنای امکان ایجاد بیش از ۷۰ هزار شغل با هزینه بیمه بیکاری در سال است.

هر چند بیمه بیکاری یکی از حمایت‌های ضروری تامین اجتماعی است، در عین حال که تا کاهش تعداد بیکاران باید این نوع بیمه پرداخت شود، اما باید به فکر این هم بود که حمایت‌ها را به سمت حفظ مشاغل برد. با حفظ مشاغل موجود هزینه تامین اجتماعی نیز کاهش می‌یابد و بخشی از مشکلات آن حل می‌شود. نتایج یک بررسی نشان می‌دهد که طول مدت اشتغال در شغل اصلی برای بیش از ۱۲ میلیون نفر از شاغلان ایرانی ۱۰ سال و فقط برای ۱.۸ میلیون نفر بیش از ۳۰ سال است. در واقع از بین حدود ۲۴ میلیون نفری که در ایران کار می‌کنند، کمتر از ۱۰ درصد امنیت شغلی دارند و نگران بیکاری نیستند. باید پایداری مشاغل را بیشتر کرد و به این صورت مشکلی مانند هزینه‌های اضافی بیمه بیکاری نیز کاهش می‌یابد.