گام مثبت ایران در حفظ برجام

اما صبری که ایران به خرج داد اکنون به نفع کشور شد و بعد از اینکه یک‌سال ایران منتظر شد تا اروپایی‌ها به تعهدات خود پایبند باشند و یک کانال مالی برای ایران راه‌اندازی کنند، اکنون همه می‌پذیرند که از سمت امریکا یک بدعهدی صورت گرفته و اروپایی‌ها نیز در انجام تعهدات خود کوتاهی کردند.

در حال‌حاضر کاهش تعهدات ایران در قالب برجام که دوماه پیش مرحله اول آن انجام و گام دوم آن روز گذشته کلید خورد، در مقابل جهانیان و سازمان‌های بین‌المللی مربوطه می‌تواند پاسخگوی موضع خود باشد. هرچند که اکنون آمریکایی‌ها به‌دنبال آن هستند که موضوع ایران را در آژانس بار دیگر به جریان اندازند. اینها مسائلی است که قاعدتا پیش روی ایران قرار دارد و ایران نیز باید از مواضع خود دفاع کند. اما آن‌چیزی که مهم است ایران یک اقدام معقولانه را قدم‌به‌قدم در پیش گرفته است، اروپایی‌ها نیز به تکاپو افتاده‌اند و تا جایی‌که اطلاع دارم مشکلات تبادلات مالی حل شده و تنها نکته باقی‌مانده موضوع فروش نفت و اعطای اعتبار به این کانال مالی است.

آن هم اگر اروپایی‌ها بخواهند می‌توانند این مسیر را به جریان اندازند. آنها حتی اگر نگران هستند که امریکایی‌ها اجازه عملیاتی شدن خرید را ندهند، می‌توانند نفت را پیش‌خرید کنند و پول آن را به ایران اعتبار دهند و هنگامی که تحریم‌ها رفع شد نفت را از ایران دریافت کنند.

در حال‌حاضر اروپایی‌ها به نفع‌شان نیست که تنها منتظر بایستند که چه اتفاقی در آینده رخ می‌دهد. آنها اکنون یک پیش‌بینی سیاسی را نیز مدنظر دارند. آنها معتقدند که دوره دولت فعلی ایران رو به اتمام است و افرادی نامزد انتخابات خواهند شد که ممکن است به دوره‌ای بازگردیم که بار دیگر ایران غنی‌سازی 20 درصدی اورانیوم را به مانند دوره آقای احمدی‌نژاد کلید بزند. آنها این احتمال را می‌دهند که اگر بخواهند لغزش داشته باشند در انتخابات آینده اگر فردی روی کار آید که غنی‌سازی را تسریع کند همان مساله‌ای که پیش‌تر رخ داد ادامه پیدا می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که اروپایی‌ها در تلاش هستند که دست به اقدامات جدی‌تری بزنند.

هرچند بر این باور هستم که بخشی از کشورهای اروپایی تا حدودی با سیاست‌های امریکا همراه هستند، اما بخش دیگری از اروپا علاقه‌ای به شکست برجام ندارند و قصد دارند تا حدودی ایران را راضی کنند که به برجام ادامه دهد و تا حدودی نیز بتواند کار اقتصادی خود را با وجود تحریم‌های امریکا پیش ببرد تا ببینند در انتخابات آینده ایالات متحده چه چیزی رخ می‌دهد.

آنها اگر بتوانند بخشی از نفت ایران را خریداری و به وسیله شرکت‌های کوچک به فروش برسانند یا اینکه به ایران در خط اعتباری اینستکس اعتبار بدهند. آنها می‌توانند نفت ایران را به قیمت روز پیش‌خرید کنند و پول آن را در اینستکس قرار دهند تا ایران بتواند مبادلات مالی و تجاری خود را ادامه دهد و خرید و فروش به اروپا نیز برقرار شود تا بخشی از مشکلات ایران برطرف شود. مبلغ و پشتوانه آن مشخص است و هنگامی که تحریم‌ها پایان یابد آنها می‌توانند نفت پیش خرید شده را دریافت کنند و به‌نظر می‌رسد اینستکس این قابلیت را دارد که چنین ورود و خروج مالی را مدیریت کند.

در خصوص بازگشت امریکا به جمع کشورهای 1+4 نیز باید گفت که اکنون هرچند عنوان می‌شود که نباید با امریکا مذاکره صورت گیرد اما واقعیت آن است که این اقدام در پاسخ به پیگیری‌ها و درخواست‌هایی بوده که ترامپ به‌شکل مرتب مطرح کرده است. بنابراین مذاکره به شکل دوجانبه با امریکایی‌ها فعلا ممنوع است و نمی‌توان انجام داد، اما در قالب 1+5 به‌نظر نمی‌رسد مشکلی وجود داشته باشد و همه کشورها می‌توانند در این قالب صحبت‌ها و مذاکرات خود را انجام دهند.

در حال حاضر دو فاکتوری که می‌توان آن را تا حدودی در اجرایی شدن این ابتکار مثبت دید این است که در قدم اول اگر محموله نفتی از سمت ایران به شرق ارسال می‌شود تا حدودی از خود حوصله به خرج دهند و چندان بحث تحریم‌ها را جدی نگیرند. این موضوع می‌تواند یک علامت مثبت باشد.

در قدم بعدی در مذاکرات فشارها از سوی کشورهای عضو برجام بر روی امریکا به‌شدت افزایش پیدا کرده است و نکته آخر اینکه ایران وارد یک فضای جدید شده است، هرچند که ترامپ از برجام خارج شده، اما امریکا اکنون نگران تعلیق تعهدات ایران نسبت به برجام شده است. اکنون هم اسراییل و هم سعودی‌ها از اقدامات ایران به‌شدت نگران شده‌اند. هرچند که آنها امریکا را برای خروج از برجام تشویق می‌کردند و امریکا نیز این‌کار را انجام داد، اما از سویی دیگر شاهد آن هستیم که آنها نگران شده‌اند که ایران دست بالا را در این جریان دارد.

در حال‌حاضر ایران تصمیم خود را گرفته و قصد دارد پله‌پله و گام‌به‌گام پیش برود و به این شیوه کار خود را ادامه می‌دهد و اگر طرف مقابل موفق شود خواسته‌های ایران را برآورده کند، ایران نیز اعلام کرده که به دوره پیش از اجرای این دو گام بازمی‌گردد.

واقعیت آن است که قدم‌های مثبتی از سمت اروپایی‌ها برداشته شده است. چرا که پیش‌تر از اینستکس تنها یک اسم وجود داشت، اما حالا به‌نظر می‌رسد فراتر از بحث غذا و دارو، قول‌هایی داده شده و قدم‌هایی نیز برداشته شده است و باید مذاکرات ادامه پیدا کند تا نفت یا اعتبار وارد این کانال مالی شود و این اقدام کاملا عملی است. بخش قابل‌توجهی از اروپایی‌ها از جمله آلمان، فرانسه و بریتانیا نمی‌خواهند برجام بر هم بخورد. از همین‌رو علاوه بر این سه کشور کشورهای دیگری مانند هلند، دانمارک و اسپانیا آمادگی خود را برای حضور در اینستکس اعلام کردند.

در واقع، هر چه تعداد کشورها برای سرمایه‌گذاری بیشتر شود کار تحریمی اینستکس مشکل‌تر می‌شود و آمریکا نمی‌تواند با همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا درگیر مشکل اقتصادی شود.

* کارشناس مسائل بین‌المللی

منبع: اعتماد