حیات پژوهش نشده، ارزش زیستن ندارد

سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و هدایت تمام امور مربوط به فعالیت‌های پژوهشی و نوآوری بر عهده معاونت پژوهشی در هر استان است که این وظایف در قالب مدیریت‌های حوزه پژوهشی به انجام می‌رسد. همچنین با توجه به اهمیت استفاده از نتایج حاصل از پروژه‌های پژوهشی برای مقابله با چالش‌ها و نیازهای مطرح در حوزه‌های تخصصی و دستگاه‌های اجرایی کشور، نظام نوآوری و تلاش برای تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهش و فناوری، ازجمله فعالیت‌هایی است که اخیراً برای اجرای نظام جامع پژوهش و فناوری مرکز در هر معاونت استانی شکل‌گرفته است.

موانع و راهکارهای گسترش فرهنگ پژوهش و پژوهش محوری

اکنون بخش و معاونت پژوهش در وزارت آموزش‌وپرورش، به‌عنوان بزرگ‌ترین دستگاه تعلیم و تربیت، بخش مهمی به شمار می‌آید اما این بخش در استان‌ها در حال حذف شدن است. این در حالی است که در قرآن نیز بیش از 70 بار به امر پژوهش توصیه‌شده که تعقل، تفکر و تدبر در قرآن، بیانگر اهمیت موضوع پژوهش است؛ در نظام دینی، یکی از امتیازات انسان نسبت به حیوانات، امر پژوهش است و اگر انسانیم، در لوای پژوهش، انسانیم.

یکی از عوامل اساسی پیشرفت درکشورهای توسعه‌یافته، توجه خاص به امر پژوهش است. اصولاً هر نوع پیشرفت و توسعه ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی دارد و رشد و توسعه کشورهای پیشرفته درنتیجه سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش است. حجم وسیع پژوهش‌های علمی در کشورهای توسعه‌یافته صنعتی، گویای این واقعیت است. در همین راستا بسیاری از دانشگاه‌های دنیا رسالت خود را از آموزش محوری به‌سوی پژوهش محوری تغییر دادند.

ازآنجاکه توسعه‌ کشورها از مسیر تحقیق و پژوهش می‌گذرد و بسیاری از پیشرفت‌های جوامع مختلف را به فرهنگ آن‌ها منتسب می‌کنند، لزوم ایجاد و تقویت فرهنگ پژوهش، برای بهبود وضعیت پژوهش کشور ضروری به نظر می‌رسد.

ضرورت توسعه و ارتقای معاونت پژوهشی در استان‌ها

پژوهشگران، زحمت‌کشان حوزه فکر و فرهنگ هستند که برای پویایی زندگی اجتماعی فعالیت می‌کنند و پژوهش، محصول کار علمی آن‌هاست. آنان در عرصه زندگی اجتماعی، محصولی ارزشمند تولید می‌کنند که بدون آن‌ها نه برنامه‌ریزی ممکن است و نه تولید، در واقع توسعه توانایی پاسخگویی به نیازهای انسانی را دارد. بنابراین، هم تربیت پژوهشگر در جامعه مهم است، هم ترویج فرهنگ پژوهشی و هم ایجاد سازمان‌ها و نهادهایی که به این مهم می‌پردازند.

لذا آگاهی از موانع پژوهش برای برنامه‌ریزی‌های مؤثر و برای ارتقای کمی و کیفی پژوهش در آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌های کشور ضروری به نظر می‌رسد.

لذا باید با یک دید سیستماتیک به مسئله پژوهش و مشکلات آن پرداخته شود. در این راستا مسئله فرهنگ پژوهش به‌عنوان نقطه مرکزی این مسئله دیده می‌شود و سایر مسائل به ترتیب اولویت در کنار هم چیده خواهند شد. درواقع می‌توان استنباط کرد که فرهنگ پژوهش را می‌توان مجموع همه عوامل مرتبط با پژوهش دانست یا به عبارتی فرهنگ پژوهش، اصلی‌ترین چالش پیش‌روی پژوهش در کشورهای درحال‌توسعه است.

پژوهش حلقه مفقوده توسعه آموزش‌وپرورش است

این‌طور به نظر می‌رسد حیات پژوهش نشده، ارزش زیستن ندارد و اگر نتوانیم محققانه زندگی کنیم، زندگی خطی و توقف خواهیم داشت لذا ضرورت پژوهش و تأمل در کارها، از رابطه بین اخلاق و پژوهش در قرآن است. علوم تحقیق، علومی ارزشمند و مهم است و اگر جز حیات علمی ما قرار گیرد از بهره‌های بسیار آن منتفع خواهیم شد.

ایران پایه‎گذار پژوهش است باوجود تحریم‌های علمی ایران، در دو دهه اخیر، اغلب محققان کشور از مقالات زرد و توصیفی به مقالات بین‌المللی و آکادمیک پا گذاشته‌اند. علم آن است که در آن پژوهش به معنای تجربه، مشاهده و اندازه‌گیری باشد.

در حقیقت پژوهش حلقه مفقوده توسعه آموزش‌وپرورش است و اگر قرار است آموزش‌وپرورش را اصلاح کنیم باید از پژوهش آغاز کنیم، برای پژوهش‌‌محوری باید از معلم پژوهنده آغاز کرد و در راستای کسب تحول و تعالی در تعلیم و تربیت این پژوهش باید درون‌زا و از طریق معلم صورت گیرد.

وجود پژوهش در راستای رسالت آموزش‌وپرورش و اجرای سند تحول بنیادین برای بهبود نظام تعلیم و تربیت ضروری است

باید پژوهش در رأس کارهای ما باشد تا بتوان ساختار تعلیم و تربیت را متحول کرد تا معلم‌پژوهی و کار گروهی محقق شود. ضروری است با احیا و ارتقای امر پژوهش در معاونت استان‌ها به این امر بیشتر توجه کنیم زیرا تحقق اکثر اقدامات کشور در گرو تحقق امر پژوهش است.

*خبرنگار حوزه آموزش و پرورش