زینب؛ آموزگار مکتب بردباری و رشادت

به گزارش ایرنا، توان ایستادگی در برابر ناملایمات و دشواری های زندگی، یکی از ویژگی‌های برجسته انسانی به شمار می‌رود که حضرت زینب(س) به عنوان الگویی ممتاز در این زمینه محسوب می‌شود و ایشان با سلاح صبر، توانست حماسه کربلا را برای همیشه ماندگار کند و بدین گونه آموزگار مکتب بردباری و رشادت لقب بگیرد.

حضرت زینب(س) در پنجم جمادی الاول پنجم هجری قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشود و جهانی را به قدوم خویش مزین کرد، امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) نام زینب را به معنای زینت پدر برای ایشان برگزیدند.

**مقام علمی حضرت زینب(س)

درباره علم و دانش حضرت زینب(س) روایت های بسیاری وجود دارد. ایراد خطبه های فاضلانه و عالمانه همراه با استدلال‌هایی از آیات قرآن کریم، پس از نهضت عاشورا، شاهدی گویا برتوانایی علمی این بزرگوار است.

تدریس و تفسیر قرآن، گواه دیگری بر مقام علمی ایشان است در این باره تاریخ گواهی می دهد که یک سال از مدت اقامت امام علی(ع) و خاندانش در کوفه می گذشت که گروهی از بانوان خردمند و بزرگوار کوفه، همسران خود را به حضور امیرمومنان(ع) فرستادند و پیغام دادند، ما شنیده ایم حضرت زینب(س) نیز همانند مادر بزرگوار خویش دارای قدرت علم و دانش فراوانی است، اگر اجازه دهید، برای بهره برداری از علم و دانش ایشان به حضور وی مشرف شویم که امام علی(ع) و حضرت زینب(س) با این درخواست موافقت کردند و زنان کوفه در محفل درس و تفسیر قرآن زینب(س) شرکت می جستند.

آنچه درباب علم و آگاهی ایشان گفته شد به علم عرفی حضرت زینب(س) ارتباط دارد اما آنطور که از سیره آن بزرگوار مشخص است وی از اسرار آینده هم آگاهی داشت و می توانست برخی از حوادث را هم پیش بینی کند که این رشته از علوم یک نوع الهام و آگاهی، ماورای قدرت انسان به شمار می رود که تنها اولیای الهی(ع) و مومنان وارسته ظرفیت برخورداری از آن را در اختیار دارند.

سرانجام این بانوی بزرگ و آزاده در تاریخ اسلام، پس از سال‌ها رشادت و ایثار در 15 رجب 63 هجری قمری در شام دیده از جهان فروبست و به دیدار حق شتافت و پیکر مطهر آن بانوی بزرگوار در دمشق به خاک سپرده شد که اینک بارگاه مطهرش، زیارتگاه دوستداران اهل بیت(ع) است.

همزمان با سالروز رحلت حضرت زینب(س) به بررسی بخشی از زندگی و شخصیت شجاع و صبور ایشان در گفت وگو با حجت الاسلام «محمد اسماعیلی» استاد حوزه و دانشگاه پرداخته است:

درباره وفات حضرت زینب(س) روایت های بسیاری ذکر شده است و شبهه های زیادی در این ارتباط وجود دارد، ابتدا در این باره توضیح بفرمایید؟

برپایه برخی از نوشته‌ها حضرت زینب(س) بیمار شد و به طور طبیعی وفات یافت که این احتمال طبیعی‌تر به نظر می‌رسد، چرا که ایشان در طول زندگی پر برکت خود سختی های بسیاری را تحمل کرد که شائبه رحلت بر اثر بیماری را بیشتر قوت می بخشد. برخی دیگر معتقدند که حضرت زینب(س) به وسیله عوامل یزید مسموم شد و به شهادت رسید که این احتمال هم دور از تصور نیست، چون حضرت زینب(س) شاهد، تمام وقایع کربلا بود و چون ایشان یادآور مصائب کربلا و فجایع حکومت یزید است و بنابراین بنی امیه نمی‌تواند وجود ایشان را تحمل کند و از این رو انگیزه قتل حضرت زینب(س) به وسیله حکومت فاسد یزید نیز وجود دارد. هر 2 این احتمال ها درباره رحلت ایشان را ذکر کرده اند که از مهم ترین و موثق ترین روایت ها، نزد اهل سنت و شیعه به شمار می رود.

درباره نقش حضرت زینب(س) در واقعه کربلا و تلاش های ایشان علیه حکومت اموی و همچنین حمایت همه جانبه از سیدالشهدا(ع) و ارزش های اسلامی را به وسیله حضرت زینب(س) توضیح دهید؟

نقش حضرت زینب(س) در ارتباط با واقعه کربلا به چند برهه زمانی مختلف بخش بندی می شود، نقش ایشان پس از وقوع قیام کربلا و شهادت امام حسین(ع) و یارانشان روند تازه تری یافت. حضرت زینب(س) در این دوران ضمن حضور در کاروان اسرای کربلا در برابر حکام جور قرار گرفت و به افشاگری درباره ظلم و ستم وارد بر اهل بیت(ع) از طرف خاندان بنی امیه پرداخت. این بانوی بزرگوار در این دوران با حضور در کاخ حکمران جور زمان با تاکید برحقانیت سیره آل محمد(ص) بر سخنان و تبلیغات مسموم خاندان بنی امیه درباره بنی هاشم خط بطلان کشید.

یکی از القاب معروف حضرت زینب(س)؛ ام المصایب به معنای مادر مصیبت ها و فردی که بسیار رنج و مصیبت کشیده؛ عنوان شده است، نظر شما در ارتباط با سیر زندگی و مشکلات ایشان چیست؟

حضرت زینب(س) در طول عمر ارزشمند خود مصیبت و رنج های زیادی کشیدند. در پنج سالگی مادرش را از دست داد و از همان دوران طفولیت با مصیبت آشنا شد. رحلت پیامبر(ص) و شهادت مظلومانه 2 برادر و برادرزاده هایش و بسیاری از اقوام در جریان نهضت عاشورا از مهمترین مصیبت های این بانوی صبور جهان اسلام است.

این حوادث در روحیه و شخصیت ایشان تاثیر بسیار زیادی نهاد و باعث تقویت صبر و شکیبایی حضرت زینب(س) شد و جمله معروف «ما رایت الا جمیلا» در اوج مصایب و سختی های کربلا بیش از هر چیز نشانه این روحیه، نگاه زیبا و متجلی ایشان است. حضرت زینب کبری(س) پس از مجبور ساختن یزید به آزادی اسراء و رهسپار شدن آنان به مدینه، دست از مبارزه و روشنگری برنداشت و از هر فرصتی برای رساندن پیام شهدای عاشورا استفاده کرد. مراقبت و تیمار امام سجاد(ع) و همراهی ایشان در سفر از کربلا به کوفه و شام و بازگشت به مدینه از دیگر کارهای بزرگ قهرمان صبر و استقامت، حضرت زینب کبری(س) به شمار می رود.

نقش سخنرانی های افشاگرانه حضرت زینب(س) در تکمیل نهضت کربلا و به سرانجام رساندن پیام عاشورا را چقدر مهم می دانید؟

به طور کلی افشاگری طاغوت یکی از اهداف اصلی نهضت کربلا محسوب می شد که وظیفه اصلی اش بر عهده حضرت زینب (س) بود و اگر انصاف داشته باشیم به بهترین شکل نیز این پیام رسانی و افشاگری انجام شد. ایشان و همراهانش در مقابل مردم اقدام به سخنرانی و مرثیه خوانی می کردند تا عواطف آنها تحریک شود و با برشمردن آنچه بر آنان و شهیدان کربلا گذشته بود، مردم را علیه طاغوت شوراندند. از این رو اسیران اهل بیت(ع) و در صدر آنان حضرت زینب(س) با طرح و نقشه قبلی از هر فرصتی برای تحقق این هدف مقدس بهره بردند.

به همین خاطر و به جهت روشنگری و افشای حکومت یزید، سخنرانی ایشان، نقش مهمی در روشنگری عمومی و آشنایی مردم زمانه با انگیزه های قیام امام حسین(ع) داشت که وظیفه آن بر دوش خواهر گرامی ایشان افتاد.

یکی از ویژگی های بارز حضرت زینب(س) شجاعت و شهامتش در مقام یک زن بود. ضمن توضیح این ویژگی به نظر شما این شجاعت و شهامت وی از کجا منشا می گیرد و دلیلش چیست؟

اگر عظمت خداوند در نظر انسان تصور شود، دیگر غیرخدا برایش خوار و کوچک نمایان می کند. دلیل شهامت اولیای الهی هم در این ترس از خدا است به عبارتی ترس از خدا باعث نترسی از غیر خدا می شود و دل انسان را در برابر هرگونه تهدید و سختی قرص و محکم نگه می دارد.

امام علی(ع) که به حیدر کرار شهرت دارد و همگان به شجاعت و بی باکی ایشان ایمان دارند در سایه ایمان خدا به این درجه رسید و فرزندانشان نیز چنین هستند. حضرت ابوالفضل العباس(ع)، حضرت علی اکبر(ع) و به طور کلی تمام یارانشان در حادثه کربلا نماد و نشانه این شجاعت و دلیری به شمار می روند که در اثر ایمان و تقوای خدا حاصل شده و برای تمام جهانیان قابل توزیع و تسری است. حضرت زینب(س) به عنوان فردی از این خاندان، بانویی آزاده و شجاع بود که در مقام یک زن، چون مردان بر سر دشمن فریاد می زند، تحقیرشان می کند و از احدی هم هراس به دل ندارد. شجاعت و نترسی از ویژگی های بارز و مثال زدنی دختر امیرالمومنین(ع) محسوب می شود که بخش مهمی از آن در نهضت عاشورا منعکس شد.

به عنوان سوال آخر به جز صبر و شجاعت چه ویژگی های دیگری در حضرت زینب(س) بود؟

به نظرم ایثار و از خود گذشتگی از بزرگترین خصوصیت های عقیله بنی هاشم است. به طور کلی ایثار به معنای دیگری را بر خود ترجیح دادن از سجایای اخلاقی و صفات حسنه است، این که انسان در عین نیاز، دیگری را بر خویشتن برگزیند. حضرت زینب(س) در روایت های ما به بالاترین درجه ایمان و احسان تعبیر شده است. کربلا مدرسه عشق و ایثار جان و دست شستن از زن و فرزند و مال بود. این بالاترین نوع ایثار به شمار می رود و همین عامل تقدس این نهضت و عامل تمایز آن از دیگر قیام ها محسوب می شود.