شرایط اقلیمی و بهره‌برداری بیش از حد از منابع، آفت منابع آبی استان قم است

دکتر عطیه نظری در دور سوم مناظرات دانشجویی دانشگاه‌های استان قم که به همت جهاد دانشگاهی واحد استان در دانشگاه حضرت معصومه(س) برگزار شد، گفت: گزاره‌هایی که در این مناظره به آن پرداخته شد مرتبط به بحث نقش عوامل اقلیمی در بحران منابع آبی است که در این مساله باید به چند گزاره جدی توجه کرد.

وی افزود: داده‌های آماری نشان می‌دهد که اگرچه تغییر اقلیم و عوامل آن در کاهش سطح منابع آبی در قم موثر بوده‌است و اطلاعات هواشناسی و محیطی نیز این عامل را اثبات می‌کند ولی نمی توان نقش عوامل انسانی را نیز در این زمینه نادیده گرفت.

وی تصریح کرد: بارش متوسط استان قم ۱۵۶ میلی‌متر در سال است؛ اما در چهل سال اخیر تعداد سال‌هایی که آمار بارندگی بیشتر از مقدار متوسط است بسیار اندک است؛ درعین حال تغییر آشکار الگوی بارش برف به الگوی باران از سال 1385 سبب تغییر رژیم رواناب در استان شده‌است.

رئیس گروه تحقیقات کاربردی شرکت آب منطقه‌ای استان قم بیان کرد: همه مواردی که در مناظره بیان شد از جمله تغییرات اقلیمی و مدیریت منابع آب در مشکلات امروز در حوزه آبی موثر است و همه این موارد باید در جای خود بررسی شود.

وی با اشاره به این نکته که 6335 حلقه چاه در قم وجود دارد، بیان کرد: اولین چاه عمیق در استان قم مرتبط به دهه 30 شمسی است و ظرف ۶۰ سال اخیر، شش هزار حلقه چاه حفر شده‌است که این تعداد برای استان کم آبی مثل قم با حجم تغذیه اندک منابع آبی، بسیار زیاد است؛ از مجموع منابع آب زیرزمینی موجود در استان، بیش از ۹۱ یک درصد به مصرف کشاورزی می‌رسد، حدود 5 درصد در بخش صنعت و مابقی آن در بخش شرب و بهداشت مصرف می شود.

وی با اشاره به فعالیت چاه‌های غیر مجاز در قم بیان کرد: از سال ۶۵ تا ۹۶ شاهد یک روند صعودی در تعداد چاهها و بهره برداری از منابع آب زیرزمینی بوده‌ایم، ولی علیرغم افزایش تعداد چاهها، حجم آبدهی سفره های زیرزمینی افزایش نیافته و این بدان معنی است که پتانسیل آبخوانها درحال کاهش بوده و برداشت آب زیرزمینی بیش از توان انها اتفاق می افتد و این مسئله بسیار نگران کننده است.

نظری بیان کرد: پس از احداث سدها، علاوه بر کاهش ورودی رواناب رودخانه های استان، در حوزه آب‌های زیرزمینی نیز مشکلات بزرگی ایجاد شده‌است؛ اگر چه بخشی از کاهش ورودی آب به سد ۱۵ خرداد به مسایل اقلیمی مربوط است ولی بخش عمده آن به دلیل احداث سدهای بالادست و برداشت‌های بی رویه است.

وی در پایان گفت: بدلیل قرارگیری استان قم در انتهای حوضه آبریز، همواره با کمبود منابع آبی روبرو بوده ایم و این مسئله با رشد سریع جمعیت در دهه ۷۰، نمود بیشتری پیدا کرد. در این راستا وزارت نیرو طرحی را برای انتقال آب از حوضه آبریز رودخانه دز به حوزه قمرود اجرا کردکه شامل حفاری بیش از پنجاه کیلومتر تونل، احداث سد کوچری به گنجایش ۲۰۷ میلیون مترمکعب و اجرای خط انتقال به طول بیش از ۱۸۰ کیلومتر می باشد؛ که از سال ۱۳۹۰ به بهره برداری رسیده است و درحال حاضر بخش عمده ای از نیاز آب شرب استان قم را تامین می‌کند. درعین حال باتوجه به رشد جمعیت و تقاضای بیشتر آب در استان، از سال ۱۴۰۵ باید به فکر منابع جدیدی برای تامین نیاز آبی استان باشیم.