اروپا و فرجام تزلزل و تعلل

به گزارش ایرنا، تدارک اجلاسی ضدایرانی که به گفته «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا قرار است اواخر بهمن ماه به میزبانی لهستانی ها برگزار شود، تازه ترین اقدام مشترک واشنگتن و دوستان اروپایی «دونالد ترامپ» به شمار می آید؛ اعلانی که با واکنش «محمدجواد ظریف» مواجه شد و وزیر امور خارجه با یادآوری رویکردهای دوستانه ملت ایران در قبال لهستانی ها در تاریخ معاصر در صفحه شخصی خود نوشت: این لکه ننگ از دامان دولت لهستان پاک شدنی نیست.
پیش از این یعنی در روزهای نخستِ پس از خروج آمریکا از برجام هم مقامات ورشو پیشگام همداستانی با آمریکایی ها شده و در مواضعی متفاوت با سایر دولت های اتحادیه اعلام کردند حاضرند نقش پل ارتباطی میان اتحادیه اروپا و ایالات متحده برای حل اختلافات دو طرف در خصوص توافق هسته‌ای با ایران را بازی کنند.
به موازات لهستان، فرانسه به عنوان دیگر کشور اروپایی علیه برنامه دفاعی موشکی ایران مواضعی پرسش برانگیز را اعلام کرد.
پس از سخنان روز پنجشنبه «حسن روحانی» رئیس جمهوری در زمینه پرتاب قریب الوقوع موشک های ایرانی برای ارسال دو ماهواره جدید به فضا، سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه اعلام کرد برنامه موشکی ایران ناقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل و تحریک آمیز است و باید متوقف شود.
در پاسخ به ادعای تازه پاریس که گویا در تقسیم کاری غربی همنوایی موشکی با واشنگتن را برعهده گرفته، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت «برنامه موشکی ایران دفاعی، ملی، متعارف و نه تنها قانونی است بلکه حق طبیعی ملت ایران به شمار می‌رود.»

** اروپا، برجام و ماجراهای ضدایرانی
اتحادیه اروپا و به طور اخص سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس به دلیل حضور در توافق هسته ای با ایران تعهدات و تکالیفی را برعهده دارند که تاکنون به موضع گیری های سیاسی محدود مانده است.
به رغم اجرای دومین مرحله از تحریم های آمریکایی از سیزدهم آبان ماه (چهارم نوامبر 2018) هنوز تکلیف سازوکار مالی اروپا برای ایجاد ارتباطات مالی با ایران مشخص نیست. هفته گذشته بود که «مایا کاسیانچیچ» سخنگوی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اظهارنظری درباره سازوکار مالی اروپایی موسوم به SPV از ذکر تاریخ دقیق راه اندازی آن خودداری و تنها به این جمله بسنده کرد که این ساز وکار به زودی راه اندازی خواهد شد.
«فدریکا موگرینی» خود در خصوص رویکرد اروپا به توافق و تعهدات هسته ای، در مصاحبه ای که دیروز در تارنمای اندیشکده «شورای روابط خارجی اروپا» منتشر شد، بیان داشته ما به عنوان یک اتحادیه 28 عضوی با بقیه اعضای جامعه جهانی برای حفظ توافق هسته ای برجام کار می کنیم؛ توافقی که تاکنون به طور کامل اجرا شده و آژانس بین المللی انرژی اتمی در 13 گزارش پیاپی آن را تایید کرده است. ما این کار را به خاطر امنیت جمعی خود انجام می دهیم.
مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصریح کرده است که اروپایی ها اجازه نخواهند داد حتی نزدیکترین دوست و متحدشان در مورد تجارت مشروع با یک کشور دیگر تصمیم گیری کند.
رفتار اتحادیه اروپا طی مدت زمان خروج آمریکا از برجام اما چندان با سخنان موگرینی سازگار نیست؛ نخست اینکه نوع رویکردهای اروپا در قبال خروج آمریکا از توافق هسته ای بیشتر مصداق «یکی به نعل و یکی به میخ زدن» بوده و در عمل اروپا از رفتارهای خصومت بار، یکجانبه گرایانه و غیرقانونی هیات حاکمه آمریکا علیه ایران تاثیر پذیرفته است.
با وجود تاکید موگرینی بر اطاعت ناپذیری بروکسل از واشنگتن، اقدامات آمریکا، تجارت اروپا با ایران را مختل ساخته است. علاوه بر این به نظر می رسد در ازای تقابل بروکسل و واشنگتن بر سر برجام، اروپایی ها بر شدت مواضع خود علیه جمهوری اسلامی ایران بر سر مسائل حقوق بشری، پرونده های امنیتی، برنامه مشروع دفاع موشکی و ... افزوده اند تا به زعم خود «نه سیخ را بسوزانند و نه کباب را»
این رفتار اروپایی ها از همان ابتدای خروج آمریکا از برجام آشکارا به چشم می آمد. همزمان با اولین سفر روحانی به اروپا پس از پیمان شکنی دونالد ترامپ، سرویس امنیتی هلند اقدام به اخراج دو تن از دیپلمات های ایرانی به عنوان «عناصر نامطلوب» کرد.
در تیرماه امسال که روحانی در سوئیس و اتریش با مقامات این کشورها مذاکره می کرد، ادعای طرح ریزی جمهوری اسلامی ایران برای حمله به همایش سالانه گروهک منافقین (مجاهدین خلق) در پاریس، آغازگر ماجرایی پلیسی- تبلیغاتی علیه ایران شد که به دستگیری یکی از دیپلمات های ایرانی در آلمان انجامید؛ جنجالی که در نهایت با تبرئه دیپلمات ایرانی فرونشست.
در فرایندی مشابه و چند روز پیش وزیر امور خارجه دانمارک با تکرار ادعای برنامه ریزی ایران برای انجام عملیات علیه مخالفان در اروپا گفت که اتحادیه تحریم هایی را علیه بخشی از وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران و دو تن از کارکنانش به اجرا در می آورد.
طرفه آنکه اقدامات غیر دوستانه اروپایی ها هم در تیرماه و هم در روزهای گذشته بلافاصله اعلام خرسندی و حمایت دولت ترامپ را به دنبال داشت و مورد استقبال رسانه ها و مقامات رژیم صهیونیستی قرار گرفت.

** ایران و اروپا چه راهی را برمی گزینند؟
اروپایی ها که در انجام تعهدات برجامی رویکرد امروز و فردا کردن را در پیش گرفته و در مقابل، جدیت و سرعتی چشمگیر را در همنوایی با صهیونیست ها و کاخ سفید نشان می دهند حاضر نیستند به این پرسش پاسخ دهند که چرا طی دهه های گذشته به امن ترین پناهگاه گروه های بدنام تروریستی مبدل شده اند.
در همین ارتباط و طی روزهای گذشته مقامات هلندی از هویت «محمدرضا کلاهی صمدی» عامل انفجار تروریستی مقر حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیرماه 1360 رونمایی کردند؛ تروریستی که سال ها در فرانسه و هلند با نام مستعار «علی معتمد» زندگی کرد و دو سال پیش در درگیری با اعضای یک باند مواد مخدر کشته شد.
در کنار تروریست های نشاندار وابسته به گروهک منافقین، تروریست های «الاحوازیه» که دستی آلوده به خون شهروندان خوزستانی دارند نیز در کشورهایی چون دانمارک آزادانه به فعالیت می پردازند و این در حالی است که رسانه های غربی اصراری معنادار بر رفتار ضدحقوق بشری جمهوری اسلامی در مواجهه با اعضای گروه های تروریستی و قاچاقچیان مواد مخدر دارند.
مسوولان وزارت امور خارجه ضمن یادآوری این واقعیات تصریح داشته اند که جمهوری اسلامی ایران در روابط و تجارت خارجی خود معطل تمهیدات اروپایی ها نخواهند ماند.
ظریف هفته گذشته در جریان سفر به هند تاکید کرد ایران برای تعامل با شرکای شرقی و دیگر طرف های خارجی آمادگی دارد، با اروپایی ها بر سر SPV ادامه می دهد اما منتظر آن ها نخواهد ماند.
بسیاری به خاطر دارند که پس از توافق هسته ای ایران با 1+5 در تیرماه 94 برخی از ناظران از گرایش ایران به طرف های غربی سخن به میان آورده و مدعی کاهش همکاری و تعاملات تهران با شرکای شرقی شدند. این در حالی است که در همان مقطع مسوولان جمهوری اسلامی راهبرد سیاست خارجی تهران را چندجانبه گرایی و تقویت مناسبات با دوستان شرقی تهران عنوان کردند.
در وضعیت کنونی، نگاه به شرق به صورت جدی تری مورد توجه دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. در سفر هفته گذشته ظریف به دهلی نو بود که در کنار همکاری های بانکی میان ایران و هند، تداوم تجارت انرژی، رفع موانع ترابری و سرمایه گذاری هندی ها در بندر چابهار و دیگر سرمایه گذاری های متقابل، دو طرف به توافقات مهمی دست یافتند.
در کنار هندی ها، مقامات پکن نیز قصد دارند از روابط با ایران حفاظت کنند. امروز سخنگوی وزارت بازرگانی چین با اشاره به مبادلات بیش از 33 میلیارد دلاری دو طرف طی دوره یازده ماهه از سال 2018 میلادی تصریح کرد روابط اقتصادی و تجاری دو کشور در یک مسیر مثبت و خوب به پیش می رود. «گائو فنگ» در گفت و گو با ایرنا روابط دو شریک بزرگ اقتصادی و تجاری را پایدار و رو به رشد عنوان کرد.
علاوه بر هند و چین، انتظار می رود روابط ایران و روسیه نیز با توجه به رایزنی های اخیر و نیز مزیت های متقابل مسیری مطلوب را بپیماید.
در کنار شرکای شرقی، ایران در دوره جدید نگاهی ویژه به توسعه روابط با همسایگان دارد. در سفر اواخر آذرماه روحانی به ترکیه، راه های دستیابی به تجارت 30 میلیارد دلاری به شکلی جدی تر موضوع رایزنی های روسای جمهوری دو کشور قرار گرفت.
بر اساس تازه ترین آمار تجارت خارجی ایران، عراق تنها طی 9 ماه نخست سال جاری مقصد هفت میلیارد دلار کالاهای ایرانی بوده که این رقم در مقایسه با دوره مشابه سال قبل از نظر ارزش رشدی نزدیک به 50 درصدی را نشان می دهد.
علاوه بر این دو همسایه غربی و شمال غربی، کالاهای صادراتی ایران می تواند بازارهای دیگر کشورهای همسایه را در پیش گیرد و این به معنای شکست سیاست های کاخ سفید برای به صفر رساندن صادرات ایران خواهد بود.
با توجه به راه های پیش روی ایران در روابط خارجی و نیز پیامدهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی سستی اروپایی ها در عمل به تعهدات برجامی، این واقعیت نیز می تواند مورد توجه رهبران اروپایی قرار گیرد که دوره 2 یا 6 ساله ترامپیسم روزی به سر خواهد رسید اما کارنامه عمل مدعیان استقلال عمل در برابر یکجانبه گرایی آمریکا ثبتی تاریخی یافته و عنصری اساسی در تعریف حیثیت و منزلت اتحادیه اروپا خواهد بود.