اسماعیل قدیمی*
لزوم آموزش در استفاده از فضای مجازی
شبکه‌های اجتماعی یا فضای مجازی، فضایی برای ابراز وجود فرد، گروه و... در هر جامعه است؛ فضای مجازی به افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها این اجازه را می‌دهد که باشند و از راه اعتبار و جایگاه و توانمندی‌هایی که دارند، خود را به جامعه عرضه کنند. ممکن است، در پی کسب شهرت یا درآمد باشند یا بخواهند که افکار سیاسی خود را منتقل کنند. در هر صورت بر اساس اهداف و مقاصد مختلف سعی می‌کنند، بر افکار عمومی تاثیر بگذارند. این امکانی است که در اختیار همه است و نمی‌توان این امکان را از کسی دریغ یا فردی را از استفاده آن منع کرد.
فرصتی وجود دارد که افراد با مهارت‌ها، توانمندی‌ها و جایگاهی که دارند، در افکار عمومی نفوذ کنند. به طبع برخی از سلبریتی‌ها مانند هنرمندان و بازیگران، ورزشکاران و سیاستمداران و همه افرادی که نقش‌های اجتماعی قابل توجهی در جامعه دارند، مانند دیگر شهروندان از این امکان استفاده می‌کنند تا اینجا هیچ منعی وجود ندارد و همه از قابلیت‌ها، امکانات و توانمندی‌ها برای این امر استفاده می‌کنند. باید توجه داشت که لازمه این کار این است که افراد باید آموزش ببینند و با قابلیت‌های وسایل ارتباط جمعی و با محدودیت‌های قانونی آن و با پیامدهای نقش‌هایی که ایفا می‌کنند، صحبت‌هایی که به اشتراک می‌گذارند و پیام‌هایی که انتقال می‌دهند، آشنا شوند. این حقی است که نمی‌توان از کسی دریغ کرد.
سلبریتی‌ها با حق جامعه آشنا نیستند
در مقابل، جامعه هم حقی دارد که این سلبریتی‌ها یا کاربران عادی و سیاستمداران با آن آشنا نیستند. برای رعایت حقوق مردم کاربران باید با محدودیت‌های این فضا، با آثار و تبعات آنکه می‌تواند منفی باشد و باعث زیان عده‌ای شود و خلاصه با ضرورت آشنایی و آموزش‌ها در این مساله آشنا شوند. می‌خواهم مساله را به این صورت بیان کنم که ایرادی ندارد سلبریتی‌ها از این فضاها استفاده می‌کنند ولی حتما باید آموزش ببینند قطعا باید محدودیت‌ها را بدانند و با مسائل حقوقی این فضا آشنا باشند. مثلا وقتی کار یک سلبریتی بازیگری در سینما است، بدون داشتن مجوزهای قانونی، مرجعیت و صلاحیت درباره دارویی تبلیغ و بعد روی آن نظر پافشاری می‌کند در حقیقت او با این کار حقوق اجتماعی را نقض می‌کند؛ حقوق شغلی را نقض می‌کند و وارد حوزه‌هایی می‌شود که صلاحیت آن را ندارد پس اینجا بحث صلاحیت‌ها است بحث نقش‌هاست، بحث قابلیت‌هاست بحث مسائل قانونی و حقوقی است که بسیاری از سلبریتی‌ها متاسفانه به آن توجه نمی‌کنند و نمی‌دانند با این کار خود چه پیامدها و تبعات زیان‌بخشی را برای جامعه فراهم می‌کنند و در نهایت در دراز مدت اینگونه فعالیت‌ها که به صورت غیرقانونی، بدون در نظر گرفتن مسائل حقوقی و بدون توجه به تبعات آن روی می‌دهد، می‌تواند به ضرر و زیان جامعه و به نوعی منجربه فروپاشی اجتماعی، تفرقه شغلی و دخالت در مسائلی که من و امثال من و سلبریتی‌ها درباره آن آگاهی ندارند، شود.
ایفای نقش غیرقانونی در فضای مجازی
به نظرم آنها از اعتبار و شهرت خود به نوعی سوءاستفاده می‌کنند. آنها به عنوان هنرمند فضایی مشخص و محدود دارند. قابلیت‌ها و توانمندی‌ها و تخصص خاصی دارند و اگر بخواهند از جایگاه و تخصص خود نقش‌هایی بیشتر از آنچه به آنها مربوط است ایفا کنند، این ایفای نقش غیرقانونی است. این کار نیازمند صلاحیت است. مهناز افشار مگر پزشک است که درباره مصرف یک دارو نظر می‌دهد؟ همه می‌دانیم مسائل پزشکی بسیار پیچیده است و مصرف هر دارویی تاثیرهای جانبی دارد. افشار مسئولیت تمام اینها را چگونه می‌تواند بر عهده بگیرد؟ آیا اگر به این کار بدون تخصص و صلاحیت اصرار کند و حرف کارشناسان را قبول نکند، این کار از طریق مراجع قانونی قابل پیگیری است. چنین نظری تا این حد مشکل‌ساز است. اگر بنا باشد من که ورزشکار نیستم درباره مسائل ورزشی صحبت کنم و فرد دیگری که در سینما کار می‌کند درباره مسائل سیاسی اظهار نظر کند(البته توجه داشته باشید بر ابراز نظر سیاسی کردن در جامعه ایرادی نیست) افشار درباره یک مساله تخصصی صحبت می‌کند که قطعا کار خلافی است و باید جلوی آن گرفته شود.
باید آگاهی افزایش یابد
رقابت عجیبی بین سلبریتی‌ها برای کسب شهرت برای به‌دست آوردن تعداد فالوور(دنبال کننده) بیشتر در پیج‌های اینستاگرام یا دیگر اپلیکیشن‌ها ایجاد شده است. یک دلیل می‌تواند مساله سر زبان‌ها افتادن و کسب شهرت بیشتر باشد. محبوبیت بیشتری برای خود کسب کردن! در عین حال این کار می‌تواند برای فرد منفعت اقتصادی یا تجاری به دنبال داشته باشد. یا فرد با این کار بخواهد برای حوزه‌های دیگر حاشیه ایجاد کند. در هر صورت هیچ کس جز خودش -برای مثال مهناز افشار- نمی‌تواند دلیل چنین کاری را بداند. حرف ما به عنوان کسی که در حوزه رسانه فعالیت می‌کند و پژوهشی انجام داده است و حرفی برای گفتن دارد این است که بیشتر افراد در این مناطق برای کسب شهرت بیشتر، برای جذب فالوور، برای امکان سرمایه‌گذاری، کسب سود مادی و کار تبلیغاتی دست به چنین کارهایی می‌زنند که نیازمند رعایت اصول و موازین حقوقی و قانونی است. از طرفی باید آگاهی افزایش یابد و کاربران به محدودیت‌های وسایل ارتباط جمعی توجه کنند؛ قوانینی که در تمام دنیا به عنوان محدودیت‌های رسانه‌ای به رسمیت شناخته شده اند.
منبع:ارمان
* استاد علوم ارتباطات
ارسال دیدگاه