آیا افزایش قیمت آب راهکار درستی برای مدیریت مصرف است؟

پس از گذر از تنش‌های آبی تابستان که 334 شهر را تحت تنش آبی قرار داد و تأمین آب 33 میلیون نفر از جمعیت 80 میلیون نفری ایران با تنش آبی مواجه بود، با کاهش دمای هوا و گذر از روزهای پیک مصرف، در حال بازگشت به وضع تقریبا نرمال از لحاظ میزان تقاضای آب هستیم.

این کاهش تقاضا نسبت به دو ماه گرم تیر و مرداد موجب شده است تعداد شهرهای دارای تنش آبی کاهش یابند اما در بُعد تأمین آب نگرانی‌های جدیدی جای نگرانی‌های تابستانی را گرفته است.

در حالی به روزهای پایانی سال آبی جاری نزدیک شده‌ایم که با افت ورودی به مخازن سدها در فصل تابستان ذخیره این سازه‌های آبی نیز پیش از شروع فصل بارندگی‌ها روبه کاهش است به طوری که از میان 177 سد بزرگ موجود در این 6 حوضه آبریز 90 سد بزرگ کشور از جمله سدهای زاینده‌رود، شهیدرجایی، ساوه، کوثر و ملاصدرا کمتر از 40 درصد آب ذخیره شده دارند.

اصلاح تعرفه آب با هدف اصلاح مصرف مشترکان پرمصرف در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته است. رضا اردکانیان، وزیر نیرو با بیان اینکه طرح اصلاح تعرفه‌ آب نباید هدف درآمدزایی داشته باشد می‌گوید اصلاح قیمت آب بدون فشار به طبقه کم درآمد از جمله راهکاری وزارت نیرو است. به گفته او بر اساس گزارش مرکز آمار ایران سهم آب و برق و فاضلاب در سبد هزینه خانوار فقط از سهم دخانیات، کمی بیشتر و از بقیه اقلام، کمتر است.

متوسط بارش‌ها 26 درصد کاهش یافته است

وی با بیان اینکه امسال به طور متوسط بارش‌ها ۲۶ درصد کم شده است می‌گوید در استانهایی مانند سیستان بلوچستان و خوزستان، فارس و کرمان تا حدود ۸۰ درصد کم بارشی را تجربه کرده‌ایم. این در وضعی است که پسابهای صنعتی همچون شرکت‌های نیشکر در رودخانه‌های پائین دست وارد و کیفیت آنها را متاثر ساخت از سویی تصفیه‌خانه‌ها و آب‌شیرین‌کن‌ها هم قادر به تصفیه‌آب با کیفیت به میزان لازم نیستند.

بی‌آبی و کم‌آبی در بسیاری از شهرهای کشور سال‌هاست که به دغدغه‌ای اساسی برای مردم و مسئولان بدل شده است. حال جای این پرسش مطرح است که در وضع بی‌ابی زمان لازم برای اصلاح تعرفه آب فرا رسیده است؟ آیا افزایسش قیمت آب می‌تواند به عنوان عاملی بازدارنده در مصرف بی‌رویه و اصلاح الگوی مصرف عمل کند.

تعرفه آب قدرت بازدارندگی کافی برای مشترکین پرمصرف را ندارد

حسنی، رئیس دانشکده عمران ،‌آب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی و مشاور سازمان مدیریت بحران کشور می‌گوید تعرفه‌ آب از قدرت بازدارندگی کافی در برابر مشترکین پرمصرف برخوردار نیست و لازم است تا با اجرای سیاست‌های قیمتی ملموس‌تر، مردم و به صورت ویژه، مشترکین پرمصرف را به تغییر الگوی مصرف آب سوق داد.

مشاور سازمان مدیریت بحران کشور در گفت‌ وگو با خبرنگار پانا اظهار کرد:‌ وقتی دولت می‌خواهد در زمینه افزایش یا اصلاح تعرفه آب تصمیمی بگیرد به جو روانی جامعه توجه می‌کند. متاسفانه به طور معمول دولت با این اتهام مواجه است که آب به عنوان مایه حیات جامعه با نگاه اقتصادی از سوی دولت همراه شده است و این ملاحظات موجب شده است تا اصلاح نرخ انرژی و از جمله آب در کشور از قیمت تمام‌شده آن عقب بماند.

حساسیت آب از بنزین هم بیشتر است

وی افزود: حساسیت در مورد افزایش تعرفه آب حتی از بنزین نیز بیشتر است. در مورد بنزین می‌توان به آثار زیست محیطی و آلودگی آن استناد کرده و مصرف کمتر آن را فرهنگ‌سازی کرد اما مصرف کمتر آب متاسفانه با جو روانی که در جامعه ایجاد می‌شود به مراحل اجرای نزدیک نمی‌شود و با وجود همه هشدارهایی که در مورد بحران آب در کشور مطرح شده است و مردم نیز تا حدودی به آن واقف هستند جنبه عملی به خود نگرفته است.

حسنی خاطرنشان کرد:‌ همه افراد جامعه به آب نیاز دارند و در مورد افزایش تعرفه آب شهری این جسارت وجود نداشته است که قیمت به عنوان یک ابزار کنترلی به کمک مدیریت مصرف آب بیاید.

مشاور سازمان مدیریت بحران کشور عنوان کرد:‌ برخی اظهارنظرها حاکی از آن دارد که مشکل آب کشور نه در بخش خانوارها که در بخش کشاورزی است و با استناد به آمارهایی مطرح می‌کنند که از میزان کل بارش‌های کشور تنها 8 درصد در بخش آب شرب مصرف می‌شود و این بخش کشاورزی که بیشترین مصرف آب را به خود اختصاص داده است.

هدف دولت در اصلاح تعرفه آب نگاه درآمدی نیست

حسنی تصریح کرد:‌ واقعیت این است که هدف دولت در افزایش تعرفه آب نه نگاه درآمدی که اصلاح الگوی مصرف است تا قیمت به عنوان ابزاری کنترلی و بازدارنده بتواند درکاهش مصرف آب تصفیه‌شده و بهداشتی که هزینه زیادی برای تصفیه آن خرج می‌شود، عمل کند.

وی ادامه داد: مردم باید با این واقعیت روبه رو شوند که بهای آب شهری بسیار پائین است و حتی هزینه‌های شرکت اب و فاضلاب را جبران نمی‌کند و اصلاح تعرفه به دنبال آن است که قیمت آب را به بهای تمام‌شده آن نزدیک کند.

با اصلاح تعرفه می‌توان از نشت آب در شبکه انتقال جلوگیری کرد

مشاور سازمان مدیریت بحران کشور خاطرنشان کرد‌: می‌توان با اصلاح تعرفه آب اجرای طرح‌هایی به منظور جلوگیری از نشت آب، ترمیم خطوط لوله انتقال آب و نصب لوله‌های چدنی با اتصال‌های ضد زلزله اقدام کرد و از سوی دیگر آب به حساب نیامده را در شبکه انتقال آب کاهش داد.

وی ادامه داد:‌ اگر قیمت آب متعادل شود برای خانواده‌های معمولی قیمت به جای 3 یا چهار ریال در لیتر به یک تومان افزایش می‌یابد و این درحالی است که قیمت‌تمام شده آب برای وزارت نیرو 20 ریال در هر لیتر است. یک خانواده 5 نفره در روز 130 لیتر آب مصرف می‌کند که مصرف روزانه 7 دهم مترمکعب آب در یک ماه به معنای ماهانه 20 هزار تومان مصرف است که مقایسه آن با هزینه‌های موبایل یا سایر هزینه‌ها بسیار اندک است.

حسنی خاطرنشان کرد:‌ برای خانواده‌هایی که مصرف غیرمعمول دارند نیز باید شیوه دیگری برای مصرف وجود داشته باشد یعنی مصرف بیش از 20 مترمکعب به بالا مبنای محاسبه دیگری داشته باشد وبه صورت تصاعدی افزایش یابد.

وی ادامه داد:‌ طبیعی است افرادی که خانه‌های بزرگ دارند یا استخر خود را با اب آشامیدنی قابل شرب پر می‌کنند یا مصارف غیرمعمول در وضع بحران اب دارند باید نرخ واقعی ان را پرداخت کنند در غیر این صورت نرخ یکسان، ظلمی است که به همه مردم می‌کنیم.

مشاور سازمان مدیریت بحران عنوان کرد: این موضوع موجب می‌شود تا مردم از وسایل کاهنده مصرف استفاده کنند و مدیریت مصرف موجب گرایش مردم به سمت کاهش مصرف می‌شود و اگر مصرف‌کننده بداند که اگر بیش از 20 مترمکعب مصرف کند باید قیمت مصرف بیش از آن را با نرخ دوبرابری پرداخت کند طبیعی است که با حساسیت بیشتری آب را مصرف خواهد کرد.

وی ادامه داد: مردم باید قدر آب را بدانند و آن را درست مصرف کنند. مصرف‌کنندگان غیرمعمول باید بهای بیشتری برای آن پرداخت کنند و با درآمد آن می‌توان نسبت به اصلاح شبکه و افزایش بهره‌وری آب در شبکه انتقال اقدام کرد.

حسنی تصریح کرد: برخی پیشنهادها نیز مطرح شده است که در صورت افزایش مصرف بیش از 30 مترمکعب قیمت بیش از این ارقام و در حدود 3 تا 4 تومان افزایش یابد. طبیعی است بدمصرف‌کردن آب نباید به همه مردم جامعه تحمیل شود و اگر کسی خواستار آن است که مصرف غیرمعمول داشته باشد باید بهای آن را پرداخت کند و این مسیری است که اگر فرهنگ‌سازی لازم در مورد آن صورت گیرد می‌تواند زمینه‌ساز اصلاح تعرفه آب در جهت مدیریت مناسب شود.

بحث آب هر روز بحرانی‌تر می‌شود

وی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از مصرف‌کنندگان در حد 20 متر معکب مصرف آب دارند، افزود:‌ موضوع آب هر روز بحرانی‌تر می‌شود و با توجه به اهمیت و ارزش آن زمان آن رسیده است تا وزارت نیرو نسبت به اصلاح تعرفه اب اقدام کند و حتی با اصلاح آب رقم معقولی به دست می‌اید که در حد هزینه موبایل ماهانه افراد خواهد بود.

مشاور سازمان مدیریت بحران کشور گفت:‌ آب ثروتی همگانی است و این ثروت نباید اتلاف شود و باید به بخش‌های دیگر بحران آب که کنترل مصرف در بخش خانگی است توجه شود.