عید غدیر خم؛ روزی برای اسلام سیاسی و تاریخ

شاید تصور عموم بر آن باشد که عیدگرفتن روز غدیر و مراسم جشن و شادمانی جهان تشیع در این روز بعد از حاکم شدن تشیع در ایران اتفاق افتاده است در حالی که بر اساس برخی احادیث معتبر، این روز از زمان حیات رسول اکرم روزی ویژه بوده است.

حضرت محمد (ص) در چند حدیث به این روز مهم به عنوان عید مسلمانان اشاره کرد و فرمود :« روز غدیر خم، برترین اعیاد امت من است. روزی است که خدای متعال مرا فرمان داد تا برادرم علی بن ابی طالب را به عنوان پرچمی هدایتگر برای امتم تعیین کنم که پس از من به وسیله او راهنمایی شوند، و آن، روزی است که خداوند در آن روز، دین را کامل ساخت و نعمت را بر امتم به کمال و تمام رساند و اسلام را به عنوان دین، برایشان پسندید.» ( امالى صدوق : 125، ح .8 )

خود امیرالمؤمنین (ع) در ادامه خط پیامبر، این روز را عید گرفت و در سالی که روز جمعه با روز غدیر مصادف شده بود، در ضمن خطبه عید فرمود: «خداوند متعال برای شما مؤمنان، امروز دو عید بزرگ و شکوهمند را مقارن قرار داده است که کمال هر کدام به دیگری است، تا نیکی و احسان خویش را درباره شما کامل سازد و شما را به راه رشد برساند و شمارا دنباله روکسانی قرار دهد که با نور هدایتش روشنایی گرفته اند و شما را به راه نیکوی خویش ببرد و به نحو کامل از شما پذیرایی کند. پس جمعه را محل گردهمایی شما قرار داده و به آن فراخوانده است، تا گذشته را پاک سازد و آلودگیهای جمعه تا جمعه را بشوید، نیز برای یادآوری مؤمنان و بیان خشیت تقوا پیشه گان مقرر ساخته است و پاداشی چند برابر پاداشهای مطیعان درروزهای دیگر قرارداده و کمال این عید، فرمانبرداری از امر الهی و پرهیز ازنهی او و گردن نهادن به طاعت اوست. پس توحید خدا، جز با اعتراف به نبوت پیامبر (ص) پذیرفته نیست و دین، جز با قبول ولایت به امر الهی قبول نمی شود و اسباب طاعت خدا جز با چنگ زدن به دستگیره های خدا و اهل ولایت، سامان نمی پذیرد. خداوند در روز غدیر، بر پیامبرش چیزی نازل کرد که بیانگر اراده اش درباره خالصان و برگزیدگان است و او را فرمان داد که پیام را ابلاغ کند و از بیماردلان و منافقان هراس نداشته باشد و حفاظت او را عهده دار شد...

(تا آن جا که فرمود:) رحمت خدا بر شما باد! پس از پایان این تجمع، به خانه ها برگردید و به خانواده خود، وسعت و گشایش دهید و به برادران خود نیکی کنید و خداوند را بر نعمتی که ارزانیتان کرده سپاس گویید، با هم باشید، تا خداوند هم متحدتان سازد، به یکدیگر نیکی کنید، تا خداوند هم الفت شما را پایدار کند، ازنعمت الهی به یکدیگر هدیه دهید، آن گونه که خداوند بر شما منت نهاد، و پاداش آن را در این روز، چندین برابر عیدهای گذشته و آینده قرار داده است. نیکی دراین روز، ثروت را می افزاید و عمر را طولانی می کند. ابراز عاطفه و محبت به هم در این روز، موجب رحمت و لطف خدا می شود. تا می توانید، در این روز از وجودتان خرج خانواده و برادرانتان کنید و در برخوردها و ملاقاتها ابراز شادمانی و سرور کنید.» (مصباح المتهجد)

در روایات منقول از سایر معصومین خصوصا امام صادق (ع) و علمای جهان اسلام بر اهمیت این روز تاکید شده است که در کتاب چهل حدیث غدیر به این روایات پرداخته شده است.

آداب و رسوم عید غدیر خم

عید غدیر خم با لقب «عیدالاکبر» بزرگ‌ترین عید دنیای تشیع و تجلی علاقه و ارادت به خاندان پیامبر اکرم(ص) و به خصوص حضرت علی (ع) و فرزندان ایشان و فاطمه (س) بوده و از این جهات با احترام و ویژگی خاص همراه است. این روز روز کامل شدن دین و اتمام نعمت‌های پروردگار در انتصاب شایسته و بحق حضرت علی(ع) به امر الهی به جانشینی رسول معظم(ص) است که در نقاط مختلف جهان تشیع با مراسم و آیین‌های ویژه‌ای گرامی داشته می‌شود.

روزه، افطاری دادن، اطعام، آراسته‌بودن و لباس نو پوشیدن، بوی خوش، دیدار با مومنان، دیدار بستگان، هدیه دادن، زیارت، نماز و کارگشایی و رفع نیاز مردم از مستحباتی است که در این روز به آن توصیه شده است.

برگزاری جشن‌های عمومی و مراسم‌ ازدواج نیز از آداب و رسوم عید غدیر به حساب می‌آید. اقشار مختلف جامعه ما تلاش می‌کنند که در روز عید غدیر شادی‌های خودشان را به شکل‌های مختلف با دیگران تقسیم کنند البته برخی از مردم به زیارت اهل قبور و بقاع متبرکه می‌ روند.