ظریف: برای داشتن سهم 50 درصدی باید بگوییم شرکت آقای ترامپ، دریای خزر را دیوار بکشد یا آسفالت بکند!

محمد جواد ظریف، شامگاه چهارشنبه (24 مرداد ماه) در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما شرکت کرد و درباره مسائل مهم و روز سیاست خارجی کشورمان به ویژه مسئله کنوانسیون خزر که اخیرا بین ایران و 4 کشور روسیه، قزاقستان، ازبکستان و آذربایجان به امضا رسید توضیحاتی را ارائه کرد.

رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در این برنامه زنده تلویزیونی اظهار کرد: «21 سال است که مذاکرات درباره کنوانسیون ادامه دارد و بیش از یک سال است که همه موارد کنوانسیون به نتیجه رسیده و در یک سال گذشته بیشترین کار مربوط به مطابقت دادن ترجمه بود که زبان اصلی روسی و فارسی بود و باید به انگلیسی باز می گشت.»

او ادامه داد: «امروز هم جمهوری اسلامی در وضع قدرت است نه ضعف و اقدامات آمریکا این کشور را در وضع انزوا قرار داده است و به جز یکی دو کشور کوچک با آمریکا همراهی نمی کنند.»

ظریف همچنین تصریح کرد: «این کنوانسیون در بهترین شرایط که هم تحریم ها برداشته و وضع بین المللی ایران خوب بود به نتیجه رسیده بود. دوستان من می گفتند که هر زمان این کنوانسیون به نتیجه برسد عده ای مطالبی را می گویند.»

اهم اظهارات وزیر امور خارجه کشورمان در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری به شرح زیر است:

*اگر سیاست خارجی یک هدف داشته باشد آن هم حراست از امنیت ملی، استقلال سیاسی و کمک به معیشت مردم است.

*ما در بهترین حالت رابطه با همسایگان شمالی هستیم بنابراین کنوانسیون حقوقی خزر باعث می‌شود که رابطه‌ای صمیمانه و دوستانه با همسایگان تداوم پیدا کند که در وضع تشدید فشارهای بین‌المللی، همسایگان مهم‌ترین محل ارتباط کشورها هستند.‎

* مذاکرات کنوانسیون خزر در 3 یا 4 سال گذشته بسیار فشرده‌تر بود و آخرین جلسه کارشناسی آن، 54 امین نشست کارشناسی بود.‎

* روسیه و قزاقستان در پایان دهه 90 در حوزه خودشان منابع زیربستر را تقسیم و سهم بندی کردند ولی بین ایران، آذربایجان و ترکمنستان هیچ توافقی برای تقسیم منابع زیربستر شکل نگرفته است و در کنوانسیون خزر هم چنین چیزی اتفاق نیافتاده است و احتمال دارد در آینده نزدیک هم به این توافق نرسیم.‎ استفاده از واپه تحدید حدود برای زیر بستر احتمالا درست نیست.

* ما در مورد خط مبدا هم توافقی نکرده‌ایم لذا درباره تعیین سهم هیچ چیزی برای ما و همسایگان ما شکل نگرفته است.

* شما نمی‌توانید اجازه دهید کشورهای دیگر بین خودشان تقسیم‌بندی انجام دهند و شما آن را وتو کنید. الان برخلاف گذشته خط مبدا با نظر 5 کشور صورت خواهد گرفت و کشورهای دیگر نمیتوانند به تنهایی این کار را انجام دهند.‎ اگر کنوانسیون را نداشتیم 4 کشور دیگر می توانستند بین خودشان تقسیم‌بندی کنند و خط مبدا تعیین کنند.

* سواحل جمهوری اسلامی مضرس و دندانه دار نیست. ما در حالت عادی از وضع نامناسبی رنج می بریم. بعد از چندین جلسه وزرا توانستیم یک بند در تعریف بگیریم که کشورهایی که خط مبدا نامناسب دارند بتوانند وضع ویژه ای داشته باشند. این در هیچ کنوانسیونی نیست و جمهوری اسلامی به دست آورده است. مذاکرات خط مبدا از چند ماه دیگر شروع شده است.

* ما معتقدیم این کنوانسیون بسیار خوب و منفعت ایران را تأمین کرده است اما دولت به به تنهایی تصمیم نگرفته و همه مراحل در شورای امنیت ملی تصویب شده است. علاوه بر اینها مجلس هم فرصت دارد این کنوانسیون را تصویب کند و تا به تصویب مجلس نرسد، لازم الاجرا نخواهد بود.‎ هم در متن کنوانسیون این نکته ذکر شده و هم آقای رئیس جمهوری بر آن تأکید کردند.

* کنوانسیون خزر منافع و تمامیت عرضی ما را تأمین می‌کند لذا هیچ اقدامی که ضرری به این تمامیت عرضی برساند در این کنوانسیون وجود ندارد.‎

* قرار شده در اولین نشست وزرا بعد از این کنوانسیون موضوع خط مبدا مورد بررسی قرار گیرد. تا خط مبدا کشیده و تعیین نشود سطح یعنی آبهای سرزمینی، منطقه ماهیگیری و کشتی رانی قابل تشخیص نخواهد بود.

* گروهی در جمهوری اسلامی در مقطعی مدعی بودند که دریای خزر، دریای مشاع است که این مبتنی بر تصوری است که مبنا ندارد و در هیچ کجا پیش‌بینی نشده لذا این تصور که 50 درصد دریای خزر برای ما بوده، تصور درستی نیست.‎

* تمرکز بر این است که ایران ترکمنستان و آذربایجان برای منافع خود در زیر بستر توافق کنند. توافق‌های دوجانبه و سه‌جانبه هنوز صورت نگرفته است. من محتمل نمی دانم در آینده نزدیک درباره بستر و زیر بستر توافقی حاصل شود ولی می‌توانیم همکاری های دو یا سه جانبه داشته باشیم.‎

* شما باید تضمین کنید که در این معادله هرگز بیرون نخواهید بود و کنوانسیون خزر مانع تصمیم‌‌گیری دیگران بدون حضور جمهوری اسلامی خواهد شد.

* ما مشکلی را رفتن به دیوان لاهه نداریم و همیشه به عنوان یک کشور قانونمند استقبال کردیم. قرارداد 1995 مودت مبنای صلاحیت برای دیوان ایحاد می کند. دیوان نمی تواند به هر موضوعی ورود کند.

* در پاسخ به دوستانی که می گویند باید به دیوان مراجعه می کردیم دلیلی نداشت به دیوان مراجعه کنیم چون منافع ما الان حفظ می شود. اما اگر دوستانی اعتقاد دارند که در زمان تعیین بستر بین روسیه و آذربایجان باید به دیوان مراجعه می کردیم اولا دیوان صلاحیت نداشت. دوم این در معاهدات 21 و 1940 پیش بینی مراجعه به دیوان نشده بنابراین صلاحیت دیوان در این زمینه تایید نخواهد شد.‎

* برای داشتن سهم 50 درصد باید بگوییم شرکت آقای ترامپ دیوار بکشد یا آسفالت بکند دریای خزر را!

* اولین کشتی جدی که وارد خزر شد در سال 68 و بعد از انقلاب بود و اولین کشتی جنگی نیز بعد از انقلاب وارد دریای خزر شد.

* عدد 11 درصدی که می‌گویند همان خط موهوم مرتبط با زمان شاه است که جمهوری اسلامی هرگز آن را نپذیرفته و نخواهد پذیرفت.‎

* خط مبدایی که برای ایران تعیین می‌شود باید به همان میزان برای ایران آب و سهم فراهم کند که برای دیگر کشورها می‌کند.‎

* اتفاق دیگری که در این کنوانسیون رخ داد این است که از سرزمین هیچ یک از کشورها حاشیه خزر نمیتوان علیه دیگران استفاده کنند.‎ هر کشتی باید با پرچم 5 کشور در آب ها حرکت کند.

* در فضای مجازی برخی گفته‌اند امتیازات به نفع روسیه است اصلا این طور نیست اینکه اسرائیل بخواهد از آب‌های سرزمینی استفاده کند علیه روسیه نیست علیه جمهوری اسلامی است.

* تعجب می‌کنم از برخی دوستان که تلاش می‌کنند این افتخار ملی را خراب کنند. یک وقتی برجام بود که آقای ترامپ می‌گفت برجام بد است آنها هم می‌گفتند. این کنوانسیون برای ایران افتخار است. افتخار را تبدیل به یأس نکنیم. این روزها روزهای بازگشت آزادگان است. عزت این مردم باید برای همه ما مقدس باشد.

* موضوع در زیر بستر بحث سرزمین نیست بلکه درباره منافع است، مهم این است که این منابع در کجا هستند و ما چقدر قدرت بهره‌مندی از آنها را داریم.

* تمام موارد مثبت 1921 و 1940 در کنوانسیون خزر آمده و برخی موارد مبهم نیز به نفع جمهوری اسلامی اصلاح شده است.‎ کنوانسیون خزر هیچ تاثیری بر لغو 1921 و 1940 ندارد.‎

* بر اساس این کنوانسیون هرفعالیت خصمانه توسط کشورهای غیرساحلی علیه کشورهای ساحلی ممنوع است.

* بر اساس کنوانسیون خزر کشتی‌های جنگی در آبهای سرزمینی فقط با اجازه آن کشور می‌توانند تردد کنند.‎

* در دوحوزه بعد از این کنوانسیون باید راه زیادی برویم یکی در زمینه زیر بستر است و نکته بعدی که مذاکرات بسیار دشواری خواهد بود موضوع خط مبدا است که به ویژه برای جمهوری اسلامی به دلیل نوع ساحل نیاز به مذاکرات جدی دارد. اگر 4 کشور دیگر با حسن نیت وارد مذاکره شوند ما آمادگی داریم که به نتیجه برسیم. تا خط مبدا کشیده نشود یک بخش عمده‌ای از مابقی نکاتی که ما بر سر آن به توافق رسیدیم اجرایی نمی‌شود.

* آنچه جمهوری اسلامی می‌خواهد این است که بعد از تعیین خط مبدا آب‌های داخلی ما کمتر از بقیه نباشد.

* تنها راه مراجعه به دیوان بین‌المللی دادگستری توافق همه 5 کشور بود که چنین توافقی وجود ندارد و ایجاد هم نخواهد شد.

* امیدوارم کمک کرده باشیم ابهامات رفع شده یک بار دیگر اطمینان می‌دهم که نه 50 درصد مبنایی دارد 11 درصد بر اساس یک توهم موهوم است. هیچ تعیین سرزمینی صورت نگرفته و تمامیت ارزی ایران ما در این کنوانسیون حفظ شده و آماده‌سازی شده که خط مبدا ما در مذاکرات آتی حفظ شود.

* در این کنوانسیون مرجع حل اختلاف مداکره است و روش‌های بین‌المللی و روش‌های مراجعه به دیوان دادگستری دیده نشده است. چون اشاره به روش‌های حل و فصل بین‌المللی دارد یکی از روش های حل و فصل می‌تواند باشد که نیازمند توافق همه طرف‌ها است.

*ما در دولت تصمیم می‌گیریم که بعد از تعیین خط مبدا یا قبل از آن لایحه کنوانسیون خزر را به مجلس ارائه دهیم ولی تا قبل از تصویب مجلس رسمی و نهایی نخواهد شد.

برجام

* اروپایی‌ها در زمینه اعلام پایبندی به برجام و آمادگی به انجام اقدامات خوب عمل کرد و در برابر متحد خود یعنی آمریکا ایستاد و مردم ما باید به آن ببالند.‎

* ما معتقدیم اروپایی‌ها باید باید از حرف فراتر بروند، می‌گویند برجام برای اروپا دستاورد امنیتی است باید بپذیرند اگر می خواهد از مناقع برجام استفاده کند هزینه بدهند.

* قانون انسداد اروپا اجرایی شد و یک اجماع جهانی در حال ایجاد است که تحریم ها نباید اعمال شود.

* آن میزانی که باید اروپا هزینه دهد و در برابر آمریکا ایستادگی عملیاتی کنند ندیدیم. البته یکی دو ماه فرصت دارند تا تحریم‌های نفتی و بانکی اعمال شود. روند مثبت است.

* آمریکایی ها در مذاکره جدی نیستند. اگر دنبال مذاکره بودند دو سال بیشترین مذاکره با آمریکا شکل گرفت . اگر مذاکره می خواستند چرا پل را خراب کردند. آمریکا به دنبال فضای روانی است و مردم ما هوشیار تر از آن هستند که اجازه دهند فضای روانی شکل گیرد.

* کم کم که اجماع جهانی علیه آمریکا شکل بگیرد انشالله فضای روانی شکسته می‌شود. ناآشنا با فشارهای اقتصادی نیستم اما فکر می‌کنم این فشارها موقتی است. بیش از هر زمانی نیاز به انسجام داریم داخل مردم و بین مردم و دولت. وقتی از این مرحله عبور کردیم هم ما قدرتمندتر می‌‌شویم و هم شکست سیاست یک‌جانبه‌گرایی آمریکا روشن‌تر خواهد شد. دنیا نمیخواهد فضای یک‌جانبه‌گرایی آمریکا شکل بگیرد، این نکته مهمی است ما باید روی آن سرمایه‌گذاری کنیم.‎