سیاست‌های افزایش جمعیت در ایران؛ موفق یا ناموفق

این روز به این جهت نامگذاری شد که دولت‌ها و ملت‌ها از عواقب افزایش جمعیت مانند بحران در تامین غذا، تامین آب آشامیدنی، منابع نفت و گاز، انواع آلودگی‌های زیست‌محیطی و بسیاری از بحران‌های محتمل دیگر غافل نباشند و برنامه جامعی برای کنترل و رشد جمعیت در نظر بگیرند. برنامه‌هایی مانند آموزش تنظیم خانواده، تاکید بر رفاه خانواده به جای افزایش تعداد اعضا، توجه به سالمندان و افراد کم‌توان در کنار فرزندآوری، حفظ سلامت زنان هنگام بارداری و زایمان و ....

این موارد سال‌هاست در کشورهای مختلف در نظر گرفته می‌شود تا به چشم‌انداز خطرناکی که از بحران افزایش جمعیت ترسیم شده، دست پیدا نکنیم. در ایران هم بعد از یک دوره افزایش جمعیت در دهه 60، سیاست کنترل جمعیت در نظر گرفته شد و با تاکید بر شعارهایی مانند «فرزند کمتر، زندگی بهتر» تلاش شد افزایش جمعیت کنترل شود. این روند سال‌ها ادامه داشت تا این که با هشدارهای کارشناسان درباره این که جمعیت رو به کهنسالی می‌رود، ازدواج‌ و فرزندآوری کاهش داشته و ممکن است این بار به جای بحران افزایش جمعیت، با بحران کمبود جمعیت مواجه باشیم، چند سال است تلاش می‌شود با سیاست‌های افزایش جمعیت، خانواده‌ها به فرزندآوری تشویق شوند.

این سیاست‌ها از وعده‌هایی مانند اهدای یک میلیون تومان به ازای هر فرزند شروع شده و به تمهیدات دیگری مانند تغییر درس تنظیم خانواده، حذف روش‌های جراحی پیشگیری از بارداری، محدود کردن ارائه خدمات پیشگیری از بارداری و تشویق مستقیم و غیرمستقیم در برنامه‌های صداوسیما به فرزندآوری رسید.

اما این سیاست‌ها به چه نتیجه‌ای رسید؟ شاید بهتر باشد برای پاسخ به این سوال، به آمارهای سازمان ثبت احوال که درباره میزان ولادت منتشر می‌کند رجوع کنیم.

میزان تولدهای ثبت شده در سازمان ثبت احوال در ده سال گذشته

با توجه به این جدول و آمارهای درج شده، به نظر می‌رسد سیاست‌های در نظر گرفته شده برای افزایش جمعیت نسبتا موفقیت‌آمیز بوده و به رشد جمعیت منجر شده، اما مساله‌ای که کارشناسان به آن تاکید می‌کنند، موارد متعددی است از جمله این که در کنار این افزایش جمعیت، نباید از تبعات ناخوشایندی غافل بمانیم مانند: ازدواج و بارداری زودهنگام، به خطر افتادن سلامت زنان در اثر پیشگیری نکردن از بارداری ناخواسته و سقط جنین‌های خطرناک، در معرض آسیب قرار گرفتن زنان در مناطق محروم و غیرمرفه به دلیل زایمان‌های متعدد و همچنین به خطر افتادن سلامت و رفاه سایر اعضای خانواده به دلیل مشکلات اقتصادی و تاثیر آن در تغذیه، آموزش، ورزش و سلامت روان.