سینمای ایران چگونه معلمان را به تصویر می‌کشد

معلم‌ها که داستان‌گویان تاریخند و درس و بحث‌شان در علم و ادب و فن و هنر هر یک داستانی است که در قالب حکایت، روایت، مثال، مسئله و فرمول دنیایی از مجهولات را به معلومات تبدیل می‌کنند، گاه خود سوژه داستان‌ها می‌شوند و داستان‌شان بر صحنه‌های نمایش و پرده‌های سینما به تصویر کشیده می‌شود. آنچه می‌خوانید معرفی تعدادی از فیلم‌های برجسته تاریخ سینمای ایران است که در هر یک از این فیلم‌ها شخصیت اصلی داستان یک معلم است و فیلم جلوه‌هایی از شکوه و ایثار معلمی را به تصویر می‌کشد.

رگبار/ بهرام بیضایی
رگبار اثر برجسته از سینمای قبل از انقلاب اسلامی به کارگردانی بهرام بیضایی است که در سال 1351 ساخته شده است. در این فیلم، پرویز فنی‌زاده، هنرپیشه فقید سینمای ایران، نقش آقای حکمتی معلم ساده و بی‌پیرایه‌ای را ایفا می‌کند که به مدرسه‌ای در پایین شهر منتقل می‌شود. او در آنجا با خواهر یکی از دانش‌آموزان خود آشنا می‌شود و پس از کش و قوس‌های بسیار با خود، به دختر دل می بازد. معلم تازه وارد در مدرسه دست به فعالیت‌های خیرخواهانه و انقلابی می‌زند، از جمله سالن مدرسه را از یک انباری خاک گرفته، تبدیل به فضایی شیک و تمیز می‌کند تا مراسم اولیا و مربیان مدرسه در آنجا برگزار شود.
در نهایت آقای حکمتی وقتی که کار خود را تمام‌شده می‌پندارد، اسباب و اثاثیه خود را دوباره همانگونه که آمده بود بر گاری سوار می‌کند و از شهر می‌رود. دختر نیز که در واقع دلباخته او شده از پشت پنجره رفتن او را می نگرد.

ای ایران/ ناصر تقوایی
فیلم «ای ایران» اثری از فیلمساز برجسته ایرانی ناصر تقوایی است که بر پایه سرود «ای ایران»، یکی از آوازهای ملی ما ساخته شد. بسیاری از هموطنان ما این سرود قدیمی را با صدای حسین سرشار خواننده اپرا و بازیگر قدیمی به خاطر دارند که در این فیلم نقش آقای سرودی معلم سرود بچه‌های مدرسه‌ ماسوله را در سال 1357 بازی می‌کند. این معلم سرود در این شهر کوچک تلاش می‌کند با کمک دانش‌آموزانش، که به او علاقه دارند، در برابر خواسته‌ گروهبان مکوندی (با بازی اکبر عبدی) برای اجرای سرود شاهنشاهی در روز ترفیع وی ایستادگی کند. اما در اثر آزار و اذیت مکوندی مجبور می‌شود سرود را اجرا کند، بنابراین تصمیم می‌گیرد تغییراتی در سرود «ای ایران» ایجاد کند.
سکانس اجرای سرود به رهبری آقای سرودی (حسین سرشار) از درخشان‌ترین قسمت‌های فیلم است.

پرنده کوچک خوشبختی/ پوران درخشنده
هما روستا در فیلمی به کارگردانی پوران درخشنده نقش معلم روانشناسی را بازی می‌کند که برای تدریس وارد یک مدرسه دخترانه دانش‌آموزان استثنایی می‌شود. در این مدرسه دخترکی ناسازگار و کندذهن قصد کشتن هم‌شاگردانش را در سر می‌پروراند. معلم سعی می‌کند با این شخص ناسازگار ارتباط برقرار کند و در راه ایجاد این صمیمیت از فداکاری هم دریغ نمی‌کند.
پوران درخشنده درباره نقش معلم در آثار خود می‌گوید: « مادرم معلم بود و این شغل در زندگی من مهمترین نقش را داشت. معتقدم معلمی شغل نیست بلکه عشق است و این عشق باعث می‌شود زندگی شان را وقف دیگران برای یاددادن کنند.»
وی درباره‌ نقش ماندگار هما روستا در فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» می‌گوید: «اولین گزینه‌ام برای ایفای این نقش بازیگر دیگری بود و بعد خانم هما روستا آمدند و من خوشحالم که ایشان انتخاب شدند. این هنرمند برای رسیدن به نقش یک معلم عاشق بسیار زحمت کشید. او به معنای واقعی کلمه عاشقانه و بااحساس به ویژگی‌های فداکاری و گذشت یک معلم نزدیک شد تا توانست این نقش را ماندگار کند.»

ایران برگر/ مسعود جعفری جوزانی
در حالی که تب دیوانه‌وار یک انتخابات اهالی روستایی کوچک را درگیر خود کرده است، یک معلم تنها شخص مورد اعتماد اهالی است که رأی و نظر او می‌تواند در سرنوشت انتخابات تعیین‌کننده باشد. سرانجام هم همین معلم که نقش او را محمدرضا هدایتی بازی می‌کند، مسیر جنون‌آمیز اتفاقات را به بستر معقول بازمی‌گرداند.
محمدهادی کریمی، نویسنده فیلم «ایران برگر»، درباره شخصیت آقای معلم فیلم می‌گوید: قهرمان فیلم «ایران برگر» آقای معلم است که به درستی به گندم، کار، آینده و تعامل اشاره و تاکید می کند.

«رابطه» و «عبور از غبار»/ پوران درخشنده
خسرو شکیبایی در فیلم «رابطه» نقش معلمی را بازی می‌کند که سعی دارد یک نوجوان ناشنوا و لال را که دچار دلزدگی از زندگی شده است به ایجاد رابطه با آدم‌های اطراف و حرف زدن تشویق کند.
«عبور از غبار» دومین فیلم پوران درخشنده است که به رابطه یک معلم مدرسه با شاگردش در روستایی دورافتاده می‌پردازد. این بار مسائل و مشکلات خاص این معلم به گونه‌ای پررنگ در تعامل با کارش قرار می‌گیرد و بار دراماتیک این رابطه پررنگ‌تر است.
کارگردان فیلم که شخصیت اصلی سه فیلمش را به معلمان داده است، درباره انتخاب هما روستا و خسروشکیبایی برای ایفای نقش معلم فیلم‌هایش می‌گوید: «این نقش‌ها در زندگی ما پررنگ هستند و برای ایفای آن سراغ آدم‌هایی رفتم که عاشق دوست‌داشتن باشند. هما و خسرو عاشق زندگی، مردم و کارشان بودند و انرژی زیادی برای تمرین گذاشتند. در فیلم «رابطه» با خسرو شکیبایی شش ماه در کنار بچه‌های ناشنوا حضور داشتیم و با هما روستا هم نزدیک به سه ماه در مدرسه تمرین می‌کردیم تا این «رابطه» شکل بگیرد. با این تمرین‌ها می‌خواستم که آن‌ها از خودشان عبور کنند و به بچه‌ها برسند.

عاطفه بزرگ‌نیا