5 چالش مهم ترامپ براي خروج یک جانبه از برجام

بعد از چندماه تهدید به خروج از برجام، نهایتا ترامپ تحریم‌های هسته ای پیش بینی شده در قالب برجام را مجددا تعلیق کرد. اما او تصریح کرد که این آخرین شانس بود تا کاستی‌های فجیع توافق را اصلاح کنید در غیر این صورت آمریکا از آن خارج خواهد شد.

موسویان در خبرگزاری رویترز در اين باره نوشت:

رئيس‌جمهوري آمريكا چهار شرط برای تکمیل برجام تعیین کرد که عبارتند از: بازرسان بین‌المللی بتوانند از هر محلی به طور فوری بازرسی کنند، ایران هرگز نتواند به قابلیت ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک شود، توافق و محدودیت‌های موقت فعلی دائمی باشند و برنامه هسته‌ای و برنامه موشکی ایران در نظام حقوقی آمریکا تفکیک‌ناپذیر باشند. ترامپ کنگره واتحادیه اروپا را تهدید کرد در صورت عدم تحقق این شروط ،از برجام خارج خواهد شد. چنین رفتاری با اتحادیه اروپا و فراتر از آن، شوک آور بود.

متن فعلی برجام حداکثر شفافیت و بازرسی از برنامه هسته ای ایران و عدم انحراف به سمت ساخت بمب هسته ای را تضمین نموده لذا دوشرط اعلام شده ترامپ را قبلا شامل میشود درحالي که هیچ عضوی از معاهده عدم اشاعه(ان پی تی) تعهدات حداکثری مذکور را نپذیرفته است.

در برجام محدودیت‌هایی درمورد برنامه هسته ای ایران پیش بینی شده از 8 تا 25 سال که بعد از آن شرایط عادی و ایران در چهارچوب پروتکل الحاقی فعالیتهای هسته ای خود را ادامه خواهد داد. بهمین دلیل نود نفر از دانشمندان هسته ای آمریکا اخیرا در حمایت از برجام اعلام کردند که این توافق دربرگیرنده قویترین مکانیسم‌های پادمانی آژانس بین المللی انرژی اتمی است.

اما دو شرط دیگر ترامپ درمورد دائمی کردن محدودیتهای موقت فعلی و مرتبط کردن توان موشکی ایران به برجام، به معنی مذاکرات مجدد قدرت‌های جهانی برای تغییر متن فعلی برجام است که هر پنج قدرت جهانی مذاکره کننده باایران با آن مخالف هستند ضمن اینکه نقض فاحش معاهده ان پی تی خواهد بود. بهره‌مندي از غنی سازی برای مصارف صلح آمیز حق قطعی ایران است. معاهده مذکورنیز بر عدم تبعیض حق اعضاء دربهره‌مندی از تکنولوژی صلح آمیز هسته ای تاکید كرده است.

همچنین معاهده ان پی تی به هیچ عنوان متعرض توان دفاعی کشورها در بهره‌مندي از سلاحهای متعارف نشده است. لذا این حق مسلم ایران است که از توانمندی موشکی برخوردار باشد. هیچ معاهده بین المللی هم وجود ندارد که کشورها را ازداشتن توان موشکی برای دفاع از خود منع کرده باشد. به همین دلیل پیتر جنکینز سفیر پیشین انگلیس در آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت که ترامپ هیچ حقی ندارد که محدودیتهایی فراتر از برجام دیکته کند.

در عین حال چنانچه ترامپ بخواهد اولتیماتوم خود را دنبال نموده و یا از برجام خارج شود، تصمیم او برای آمریکا و تلاشهای جامعه جهانی در مورد عدم اشاعه سلاحهای هسته ای عواقب پنجگانه زیر را خواهد داشت.

اول: درداخل آمریکا همه ارگانهای کلیدی همچون کنگره، شورای امنیت ملی، پنتاگون ، وزارت خارجه، وزارت انرژی و سازمانهای امنیتی آمریکا با خروج یکجانبه این کشور از برجام مخالف هستند زیرا معتقدند که برجام مانع دسترسی ایران به بمب هسته ای می شود و خروج یکجانبه ترامپ نیز باعث انزوای بین المللی آمریکا خواهد شد.

دوم: غرق کردن برجام موجب بی اعتمادی جهانی به آمریکا شده وهرگونه انگیزه کره شمالی برای مذاکره هسته ای را ازبین خواهد برد. در چنین شرایطی، آمریکا به سختی خواهد توانست ازهرگونه حمایت برای حمله احتمالی نظامی به کره شمالی برخوردار شود زیرا که جامعه جهانی آمریکا را مسئول شعله ور ساختن مجدد بحران هسته ای ایران خواهد دانست.

سوم: برجام به تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد رسیده و سایر اعضاء دائم آن حامی آن هستند.براساس منشور سازمان ملل متحد، اجرای قطعنامه های شورای امنیت برای همه اعضاء الزام آور است. نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت آنهم توسط یک عضو دائم این شورا، موجب بی اعتبار شدن این شورا شده ضمن اینکه به مدل اجماع برای حل بحرانها لطمه وارد خواهد کرد.

چهارم: اکثرمتحدین کلیدی آمریکا همچون اروپا، ژاپن،استرالیا، کانادا و کره جنوبی نیز مخالف خروج آمریکا از برجام هستند. این حاکی از یک شکاف بیسابقه در جبهه غرب شده ودرصورت ادامه آن، شانس همکاریهای مشترک غرب در سایر موارد همچون روسیه و کریمه را دشوار خواهد کرد.

پنجم: آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز با تاکید مکرر پایبندی ایران به برجام، تاکید کرده بود که خروج آمریکا از برجام، آژانس را باچالش جدی در انجام تعهداتش مواجه خواهد ساخت. برجام دستاورد بزرگی برای آژانس است زیرا که جامعترین توافق تاریخ هسته ای است. برجام یک استاندارد جدید برای آژانس جهت حل هر بحران هسته ای جدید است بنحویکه با وجود برجام، مواردی مثل بحران هسته ای کره شمالی تکرار نخواهد شد.

پنج چالش فوق، موجب عدم خروج ترامپ از برجام شد ضمن اینکه این چالشها برای ترامپ درمورد خروج یکجانبه از برجام در ماه می همچنان بقوت خود باقی خواهد ماند.

ترامپ درجهت نابودی میراث اوباما، سرسختانه با برجام مبارزه میکند. لاکن بجای مبارزه با میراث موفق جامعه جهانی در استفاده از دیپلماسی در حل بحران هسته ای ایران، بهتر است ترامپ به این میراث بعنوان مدل و سرمایه ای برای حل سایر بحرانهای منطقه استفاده کند و با تقویت دیپلماسی چند جانبه منطقه ای و جهانی برای حل بحرانهای خانمانسوزمنطقه همچون بحران یمن، سوریه، عراق، افغانستان، میراث بزرگتری از خود بجای گذارد. امروزه جامعه جهانی بجای زیر پاگذاشتن نرمهای بین المللی توسط آمریکا، بیش از هرزمان دیگر به یک کاخ سفید معتدل و معقول نیازمند است تا بتواند صلح و امنیت را تقویت کند.

اگر ترامپ با شعار «اول آمریکا» نرمهایی بین المللی و خواست جامعه جهانی را زیر پا بگذارد، موجب خواهد شد که «آمریکا آخر» دستاوردش باشد. از طرف دیگر ترامپ هنوز این فرصت را دارد تا درک کند که تسهیل اجرای برجام، میراث اوراصیقل خواهد داد.