نوع و تنظیم پرسشها، یخ مصاحبه را باز می‌کند
واحد آموزش پانا: سوالات نقشی اساسی در پیشبرد مصاحبه برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شدۀ آن دارد. نمی‌توان بی‌برنامه، با این جمله که " حالا ببینیم چی پیش میاد! " خود را به روندِ مصاحبه سپرد. که اگر این‌گونه باشد؛ ممکن است دست خالی از مصاحبه برگردید. اگر می‌خواهید این‌طور نشود فنون تنظیم پرسشهای مصاحبه را بیاموزید:
چگونه پاسخ یک کلمه‌ای دریافت نکنید؟
طرز تنظیم پرسشها میتواند تاثیری مهم در نوع جوابی که دریافت میکنید، داشته‌باشد. برای درک بهتر مطلب به پرسشها زیر توجه کنید:
- آیا بازی تنیس به آرامش شما کمک می‌کند؟
- آیا میتوانید وظایف مادری را با شغل مدیریت هماهنگ کنید؟
- آیا آرزو دارید در تیم ملی بازی کنید؟
- آیا در زمان شما نظر مردم نسبت به کار ، با امروز فرق داشت؟
مشکل طرح این نوع پرسشها این است که پاسخ‌های یک کلمه‌ای دارند. البته بعضی اوقات یک مصاحبهشونده در پاسخ به چنین پرسشهایی ممکن است بخواهد اطلاعات بیشتری بدهد. مثلاپاسخ به پرسش دوم ممکن است چنین باشد: «نه، همیشه احساس می‌کنم که بچه ها دست و بالم را بسته اند.» اما ممکن هم است؛ فقط "نه" یا "بلی" بگویند، بخصوص اگر تازه اول مصاحبه است و مصاحبه شونده هنوز احساس راحتی نمی‌کند.
بنابراین برای تشویق مردم به حرف زدن باید پرسشهایی را مطرح کنید که با یک کلمه نشود به آنها پاسخ داد. پرسشهایی که با چه کسی، چه خبر، کجا، چه وقت، چرا، چطور، شروع میشوند.
از مصاحبهشوندگان پرسیدن این نکته که از چه چیز نوشتن لذت میبرند، فضای بیشتری برای صحبت به دست میدهد تا این که بپرسید:«ایا از نوشتن لذت میبرید؟»
پس از پرسشهای نخستین یا اولیه ، پرسش فرعی( ثانویه) را نیز مطرح کنید؛ مثل: «از چه چیز آن خوشتان میآید» به این نوع پرسشها هم ممکن است پاسخ‌های کوتاه داده شود، مثلا به پرسش«چرا زیاد سفر میکنید؟»، پاسخ دهند:«لذت میبرم.» اما دست کم جایی برای پرسش بعدی شما باقی میماند، مثل «از چه چیز آن لذت میبرید.»( سوال ثانویه)
اول؛ سوال آسان
همیشه مصاحبه را با پرسشی آسان شروع کنید. به مصاحبهشونده فرصت دهید که آرامش یافته و به خود مسلط شود.
پرسشهای ابتدایی مصاحبه میتواند کلی و پاسخ‌های آن طولانی باشد. مثلا «چطور وارد این کار(سیاست،نویسندگی، هنرپیشگی) شدید؟» بدین‌ترتیب میتوانید از این فرصت برای گردآوری اطلاعات اساسی که نتوانستهاید جای دیگری گیر بیاورید،استفاده کنید. یا مثلا؛ "ممکن است اطلاعاتی درباره خودتان به من بدهید؟"، "چه مدت در این منطقه زندگی کردهاید؟" [معمولا این نوع سوالات یخ مصاحبه را همان اول باز می‌کند و به مصاحبهشونده فرصت حرف زدن بیشتری میدهد فقط باید حواستان به زمان باشد ودیگر اینکه مدیریت و کنترل مصاحبه از دستتان خارج نشود.]
نکاتی دربارۀ طرح پرسشها
- هنگام طرح پرسشهای حساس صبر کنید تا مصاحبهشونده بر خودش مسلط شود و احساس آرامش کند.
- سعی کنید مصاحبه را با یک پرسش مثبت و آینده‌نگرانه تمام کنید. مثل: طرح‌های شما برای آینده چیست؟
- پرسشهای شما همیشه باید روشن و مربوط به موضوع باشد.
- از جمله‌های طولانی با عبارات معترضه که شامل چند پرسش میشود، استفاده نکنید.
- پرسشهایی را که پاسخ آنها بدیهی است با مصاحبهشوندگان در میان نگذارید ، مثلا: شما واقعا دوست دارید موفق باشید، این طور نیست؟
- در طرح پرسشها از زبان مناسب و متناسب استفاده کنید و سن و میزان تحصیلات و سابقه اجتماعی-اقتصادی مصاحبهشونده را هنگام تنظیم پرسشها در نظر بگیرید. اگر با کودکان مصاحبه میکنید باید با زبانی صحبت کنید که بفهمند. در مصاحبه با افراد سالخورده احترام گذاشتن، حرف نخست را میزند. البته طوری رفتار نکنید که احساس کنند به آنان ترحم میکنید.
- به هر حال، همیشه انعطاف‌پذیر باشید.
نوشتن پرسشها
- پرسشها را پس از تنظیم و مرتب کردن در جایی یادداشت کنید. اگر به حافظۀ خود مطمئن نیستید، یادداشت را با خود داشتهباشید. بعدها که بر اعصاب و کار خود مسلط شدید میتوانید یادداشت کردن پرسشها را کنار بگذارید.
- سوالات را به ترتیب اولویت و طرحی که از مصاحبه برای خود داشته‌اید؛ بنویسید. گرچه در جریان مصاحبه ممکن شرایط به گونه‌ای باشد؛که آن الویتها رعایت نشود.
- اگر عادت دارید پاسخ‌ها را یادداشت کنید، باید جای کافی بین پرسشها برای نوشتن اطلاعات بگذارید. وقتی در مصاحبه‌ای از قلم و کاغذ استفاده میکنید بین هر پرسش، یک صفحه کاملا سفید بگذارید تا جا برای ثبت اطلاعات اضافی داشته باشید.
منبع: شیوه‌های مصاحبه در مطبوعات؛سوزان دان/ترجمه؛ علی ایثاری کسمایی / تغییرات نگارشی و توضیحات از واحد آموزش پانا
ارسال دیدگاه