ورودی نویسی/۱
یک_ دو_ سه ؛ "لید"
واحد آموزش پانا: برخی از اساتید، روزنامه‌نگاری را به هنر سینما نزدیک دانسته‌اند و برای آموزشِ بسیاری از مهارتها و موارد آن از اصطلاحات سینمایی وام گرفته‌اند، از جمله" لید" را که "پاراگراف اول خبر" است، به نوری شبیه دانسته اند که برای نخستین بار به صحنه تابانیده می شود و به عنوان یک گشایش‌گر مخاطب را با خبر آشنا می کند.
در فصلنامه سنجش و پژوهش* از قولِ استاد فقید"دکتر معتمدنژاد" سه مشخصۀ اصلی برای لید ذکر شده‌است:
1 _لید باید دربرگیرندۀ خلاصه‌ای از مهمترین بخش خبر باشد و در آن کوشش شود تا به عناصر ششگانۀ (چه،کی،کجا،چه کسی، چرا و چگونه) خبر پاسخ داده‌شود.
[دقت کنید! معمولا لازم نیست پاسخِ همۀ شش عنصر در لید آورده شود این گونه لیدها، لیدهای پرمحتوا است که همیشه و برای خبرها توصیه نمی‌شود. در بسیاری از اخبار تنها پاسخگویی به یک یا چند عنصر خبری مهم کافی است.]
2- باید کلمات و عبارتهای ساده و زیبایی را به‌کار برد تا تجسم وضع حقیقی رویداد را ممکن سازد.
3- بافت لید باید رسمی و قاطع باشد تا جای شک و تردیدی در مخاطب باقی نگذارد.
همه جا شروع مهم است
همچنین در این فصلنامه می‌خوانیم: "دکتر نورمن دیوس"- استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه سن خوزه آمریکا- در توضیح کارکرد لید آن را به نخستین نوری که بر صحنه‌ای می‌تابانند تا اولین برداشت شاهد از آن صحنه شکل بگیرد، تشبیه کرده است.
در جای دیگر در این نشریه آمده‌است: "تامپسون" نیز چون"دیوس" در تشبیه "روزنامه‌نگاری" و عناصر آن از "هنر سینما" بهره‌برداری کرده‌است و بر این اساس می‌گوید؛ باید به لید مانند صحنه گشایش فیلم اهمیت بدهیم، موفق‌ترین فیلم، آن است که در نخستین نماها و جمله‌های تصویری خود پربیننده اثر بگذارد.
در ادبیات سنتی و [شعر] ، هم پدیده،"حُسن مطلع" را فنی و مهم شمرده‌اند. در داستان هم"دشوارترین" - و"بهترین" -بخش، همان جمله‌های نخستین است که باید خواننده را به ادامه و پی‌گیری ماجرا هدایت کند.
بنابراین در خبر هم نخستین واژه‌ها به همان نحو، نخستین جمله و نخستین بند، نقشی اساسی در جذابیت خبر دارند.
لذا اولین ها همیشه مهمند. آن‌ها را باید جدی گرفت. و برای نوشتن شان وقت گذاشت. تفاوتی نمی‌کند این اولین در خبر یا مصاحبه با گزارش و حتی مقاله باشد. چنانچه این اولین پاراگراف در خبر "لید "نامیده می‌شود و در دیگر مهارتهای رسانه‌ای "ورودی".
"ورودی" در هر مطلب رسانه‌ای می‌تواند ترغیب‌کننده و اقناع‌کننده یا فراری‌دهنده باشد و خواننده را از خواندن مطلب باز دارد.
"سالی آدامز" در ویژگی ورودی می‌گوید؛ ورودی معمولا جمله‌ای است که به روشنی، کوتاهی و جذابیت، طعم و بوی رویداد یا پدیده را به خواننده منتقل می‌کند. او در توضیح بیشتر نوشتن ورودی گفته‌ای از"هارولد اونس"-نویسنده و روزنامه‌نگار انگلیسی_ را نقل کرده است که؛ اگر ورودی خیلی کوتاه باشد ورودی مبهم خواهد شد همانطور که اگر مضمونی طولانی داشته باشد آن را پیچیده می‌کند .*
اساتید روزنامه‌نگاری همه بر کوتاهی لید تاکید دارند برخی آن را بسیار کوتاه تا 15-10 کلمه دانسته‌اند و در منابع قدیمی، برخی تا میزان 40 کلمه را هم مجاز دانسته‌اند.
اما یک نکته را به خاطر بسپارید! اگر روزنامه‌نگاری به هنر سینما نزدیک است شما یک کارگردان و مدیر هستید و این شمایید که باید با تاکید بر کوتاهی و فشردگی مطلب آن را جذاب و خواندنی و اقناع و یا ترغیب‌کننده بنویسید. این یک اصل کلی در همه نوشته‌های اساتید است که به گونه‌های مختلف بیان شده است.
- نکته
لید؛ در واقع نقشی دوگانه دارد؛ گاهی باید اقناع‌کننده مخاطب باشد و در همان اول موارد مهم خبر آورده شود ، تا چنانچه مخاطب تنها بند نخست را خواند نیازی به بندهای بعدی نداشته باشد و به‌قول معروف اصل مطلب را دریافت کرده باشد. گاهی هم ترغیب‌کننده و تحریک‌کننده حس کنجکاوی مخاطب و راهنمای او به پاراگرافهای بعدی.
اما تشخیص اینکه لیدی اقناعی بنویسیم یا لیدی ترغیبی، بسته به نوع خبر و اهمیت آن، فضای موجود، بلندی یا کوتاهی خبر دارد اینجاست که خبرنگار به عنوان یک کارگردان باید تصمیم بگیرد که این خبر را چطور و با چه کلماتی و به چه میزان بنویسد که نقش اول یا وجه دوم لید ایفا شود.
مثلا :
وقتی خبری طولانی و مهم داریم از نشست خبری سخنگوی قوه قضائیه که در آن طرح پرونده‌های مهم قضایی - و تاییدیه یا تکذبییه اخبار و شنیده‌هاست طبیعتا لازم است لید با مهمترین مساله‌ای که افکارعمومی بر آن حساس است و به گونه‌ای ترغیب‌کننده نوشته شود.
اما وقتی خبری که یک نکته اساسی و مهم در آن طرح‌شده و بقیه مطالب خبر، اخبار حاشیه‌ای و تکمیلی پیرامون آن است، خب اینجا خبرنویس اصل مطلب مهم و چکیده را در لیدکوتاه و فشرده می‌آورد بطوریکه مخاطب اگر بخشهای، دیگر را دنبال نکرد چیزی را از دست نداده‌است.
مثلا:
وقتی مسئولی از آموزش‌و‌پرورش در یک همایش سخنرانی دارد ودر آنجا ضمن حرفهای معمول و همیشگی و تعارفات اینگونه جلسات پرده از آماری در جمعیت دانش آموزی بر‌می‌دارد که تا به حال در جایی گفته نشده‌است طبیعی است که این آمار و خبر تیتر و لید شود. و موارد حاشیه‌ای که چندان ارتباط با چرایی و چگونگی آن ندارد در پاراگرافهای بعدی تا چنانچه مخاطب فقط لید را خواند اصل مطلب را دریافت‌کرده‌باشد.
ادامه دارد .... منتظر باشید!
-----------------------------------------------------
* پژوهش و سنجش /سال هشتم/ شماره 27 / مقالۀ "واژه لید فراموش می‌شود" از علی‌اکبر قاضی‌زاده
ارسال دیدگاه