زنگ خطر رشد سرطان دستگاه گوارش/نوشیدن چای بسیار داغ عامل سرطان

نخستین کنگره ی بین المللی سرطان های دستگاه گوارش از 12 تا 14 آذر ماه 1393 خورشیدی در محل همایش های هتل المپیک تهران برگزار شد.

بسیاری از پزشکان و متخصصان، سرطان های دستگاه گوارش را به عنوان پرخطرترین و البته شایع ترین سرطان در ایران می دانند.

در این کنگره که به یاری مرکز تحقیقات سرطان و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی برگزار شد، پزشکان و متخصصان در شاخه های مختلف تخصصی و پیراپزشکی گردهم آمدند تا به تبادل نظر در خصوص راهکارهای سرکوب این بیماریِ رو به رشد در ایران و همچنین نحوه ی بهتر درمان بیماران مبتلا به سرطان های دستگاه گوارش بپردازند.

«محمد اسماعیل اکبری» رییس کنگره ی بین المللی سرطان های دستگاه گوارش در پیامی به این کنگره ضمن اشاره به اینکه سرطان معده، شایع ترین سرطان مردان ایرانی و کشنده ترین سرطان در زن و مرد ایرانی است، نوشت: ضروری است اقدامات علمی و اجرایی زیادی برای پیشگیری از بروز این سرطان ها در کشور صورت گیرد که امیدواریم مورد عنایت سیاستگذاران و مجریان ملی واقع شود. کنگره ی بین المللی سرطان های دستگاه گوارش تلاش می کند با بهره گیری از توانمندی های ملی و بین المللی روش های نوین مراقبت را طرح و معرفی نماید.

بر اساس آمارهای ارایه شده ی پزشکان حاضر در این کنگره، سرطان سومین عامل مرگ و میر در کشورهای در حال توسعه همچون ایران است. اگرچه شیوع سرطان های دستگاه گوارش در کشور به عنوان معضلی بزرگ در عرصه ی حفظ بهداشت فردی و اجتماعی افراد محسوب می شود، اما تلاش برای پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان این بیماری در مراحل اولیه اصول مهمتری در حفظ سلامت افراد جامعه محسوب می شوند.

این بیماری، افراد طبقات مختلف اقتصادی و اجتماعی را مبتلا می سازد و موجب ترس و وحشت بیماران و اطرافیان آن ها می شود.

بر اساس پژوهش های سالانه بیش از 70 هزار مورد جدید سرطان در کشور اتفاق می افتد و همچنین پیش بینی می شود تا همزمان با افزایش امید به زندگی و افزایش درصد سالمندی در جمعیت ایران، بروز سرطان در یک دهه ی آینده به شدت افزایش یابد.

*** الگوی زندگی نامناسب، بسترساز ابتلا به سرطان های مری و معده

«رضا ملک زاده» معاون پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از جمله سخنرانان این کنگره بود. وی با اشاره به رشد سرطان های دستگاه گوارش در ایران به دلیل سبک زندگی نادرست در برخی مناطق، به پژوهشی در شهرستان گنبد در استان گلستان و شیوع سرطان مری در این منطقه اشاره کرد. بر اساس نتایج این پژوهش، عادت های غذایی نامناسب و سبک زندگی ساکنان منطقه ی گلستان نقش موثری در ابتلا به سرطان مری در آن ها دارد.

ملک زاده نوشیدن چای بسیار داغ، تماس مستقیم با حیوانات، بی توجهی به سلامت دهان و دندان و همچنین مصرف ماده ی مخدر تریاک را از مهمترین عوامل ابتلای افرادِ این منطقه به سرطان مری بیان کرد.

بر اساس نتایج این تحقیق، افرادی که سلامت بهداشت دهان و دندان نداشتند و همچنین عده یی که در تماس مستقیم با حیوانات بودند، در معرض خطر ابتلا به «اچ پیلوری» یا «هلیکوباکترپیلوری» (باکتری حلزونی شکل که قادر به رشد در معده انسان ها است و سبب ابتلا به سرطان مری و معده می شود) قرار می گیرند.

معاون بهداشت وزیر بهداشت افزود: کمربند سرطان مری در آسیای میانه از چین تا سواحل جنوبی دریای خزر ادامه پیدا می کند که توجه به این منطقه ی جغرافیایی نشان می دهد این مناطق دارای کشت بیشترین حجم تریاک هستند که احتمالا یکی از علل بروز سرطان مری در این منطقه همین مورد است. همچنین چای داغ نیز یکی از عوامل ابتلای مردم استان گلستان به سرطان مری است. افراد عادی دمای 35 تا 40 درجه سانتیگراد چای را نوشیده و می توانند تحمل کنند اما در استان گلستان مردم به راحتی و با لذت چای با دمای 65 تا 70 درجه سانتیگراد را می نوشند.

این استاد دانشگاه با اشاره به این که تحقیقات در حوزه ی سرطان نیازمند زمان طولانی است، افزود: همچنین برنامه ی پیشگیری از سرطان بر روی 50 هزار نفر از اهالی منطقه گلستان در طول 3 سال صورت گرفت. این پژوهش در دو بخش آموزش به کودکان و پیشگیری از ابتلای نسل بعدی به این سرطان و مراقبت از افراد مسن با احتمال خطر بالای ابتلا به سرطان مری که سال های عمر خود را با روش زندگی غلط طی کرده اند، دنبال شد.

به گفته ی ملک زاده 10 ریزفاکتور در زمینه ی رفتارهای پرخطر که بسترساز ابتلا به سرطان هستند به کودکان آموزش داده می شود.

مصرف نکردن چای داغ، سیگار نکشیدن، ورزش کردن، مسواک زدن، دوری از مصرف تریاک و جلوگیری از اضافه وزن از آموزش های ابتدایی برای اطلاع رسانی در اصلاح روش زندگیِ جامعه ی مورد بررسی است.

پس از سخنرانی ملک زاده، درادامه ی کنگره، بسیاری از متخصصان و پزشکان در شاخه های مختلف به ارایه ی مقالاتی درباره ی موضوع سرطان های دستگاه گوارش پرداختند. «اپیدمیولوژی تومورهای دستگاه گوارش در ایران»، «سیر تکاملی آندوسکوپی در سرطان مری، از تشخیص تا مرحله بندی بیماری و درمان» و «تومورهای استرومایی دستگاه گوارش» از مقاله های ارایه شده ی متخصصان گوارش و جراحان حاضر در کنگره بود.

نشست های تخصصی در حوزه ی سرطان های مختلف دستگاه گوارش نیز از دیگر بخش های نخستین کنگره سرطان های دستگاه گوارش بود که در روزهای دوم و سوم با حضور جمعی از متخصصان در حوزه های هماتولوژی، آنکولوژی، رادیولوژی و ... برگزار شد.

در این بخش، متخصصان در خصوص نحوه ی درمان سرطان معده، جراحی، حفظ باروری در سرطان های دستگاه گوارش و مراقبت های بارداری و زایمان، تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ، متاستازهای کبدی و روش های مختلف درمانی در سرطان های گوارش به تبادل نظر و گفت و گو پرداختند.

*** نگاهی به پژوهش های ارایه شده

نتایج مقاله ها و پژوهش های صورت گرفته در مناطق شهری مختلف ایران مانند قزوین، اردبیل و البرز نشان دهنده ی افزایش سرطان های گوارش در این نواحی است که به طور مستقیم با روش زندگی افراد و عادت های نادرست غذایی در ارتباط است.

نتایج پژوهشی «بررسی اپیدمیولوژیکی موارد سرطان روده بزرگ در استان قزوین» در سال 1391 نشان می دهد که در طول این سال، 119 مورد ابتلا به سرطان روده بزرگ در این منطقه ثبت و بررسی شده است که از این تعداد 60 مرد و 69 زن بودند. این سرطان در استان قزوین در رتبه چهارم ابتلا قرار دارد که از مهمترین عوامل آن می توان به پیری جمعیت و تغذیه ی نامناسب غذایی اشاره کرد.

همچنین بر اساس مقاله ی «بررسی تاثیر عادات غذایی بر سرطان معده» خطر سرطان معده با مصرف غذاهای کنسروی، مصرف انواع گوشت های فرآوری شده، نمک و غذاهای نمک سود شده افزایش می یابد.

همچنین سرطان مری یکی از 10 علت شایع بدخیمی در جهان است و میزان بروز آن در ایران بیش از 100 مورد در هر 100 هزار مورد است. برخی از کشورها از جمله ایران، چین، آفریقای جنوبی و فرانسه روی کمربند سرطان مری واقع شده اند. از عوامل موثر در سرطان مری می توان عادت های غذایی نامناسب، عناصر موجود در آب، خاک و گیاهان، نوع سوخت، مصرف مواد مخدر و ویژگی های ژنتیکی خاص را نام برد.

همچنین نتایج بررسی مقاله ی «فاکتورهای موثر در سرطان مری» نشان می دهد که شیوع سرطان مری در سطوح اقتصادی - اجتماعی پایین جامعه به دلیل ناآگاهی و دسترسی نداشتن به مواد غذایی سالم و مناسب، بیشتر است. از همین رو در این بررسی به آموزش در ارتباط با تغذیه ی سالم و فرهنگ سازی در زمینه ی تغییر سبک زندگی توصیه می شود.

بررسی اپیدمیولوژیک میزان بروز سرطان های دستگاه گوارش در شهرستان البرز هم نشان دهنده ی این است که میزان بروز سرطان در این شهرستان 85 در 100هزار نفر جمعیت و در این میان، میزان بروز سرطان های دستگاه گوارش 27.5 در 100 هزار تَن است.

استان اردبیل هم منطقه یی با بالاترین میزان بروز سرطان معده در ایران است. بر پایه ی پژوهش صورت گرفته در این باره، هلیکوباکترپیلوری نقش اساسی در ایجاد التهاب معده دارد. این مطالعه پیشنهاد می کند که ژن هلیکوباکترپیلوری خطر ابتلا به سرطان معده را در استان اردبیل افزایش داده است.

شیوع برخی از سرطان های فوقانی گوارش از جمله مری، معده، کبد و پانکراس در ایران بالا است و از سویی مطالعات نشان می دهد که شیوع مصرف تریاک و مشتقات آن در برخی نقاط مانند شمال و جنوب ایران، یکی از عوامل ابتلا به این نوع سرطان ها است.

مطالعه ی بعدی صورت گرفته از سوی پژوهشگران حوزه ی سرطان با هدف بررسی تاثیر مصرف تریاک و مشتقات آن در بروز مجموعه سرطان های فوقانی گوارش، نشان می دهد که بسیاری از مبتلایان سرطان های فوقانی در شهر کرمان سابقه ی مصرف تریاک داشتند.

*** نقش اطلاع رسانی در پیشگیری از سرطان

برگزاری چنین نشست ها و کنگره هایی در سطوح تخصصی گام مهمی در تصمیم گیری مسوولان در جهت کنترلِ پیشرفت این بیماری در جامعه دارد. اما آیا صرف برگزاری این گونه نشست ها در سطح متخصصان و پژوهشگران حوزه ی سرطان کافی است؟ به واقع وظیفه ی ارگان های آموزشی و بهداشتی کشور در پیشگیری از ابتلا به سرطان چیست؟ خودمراقبتی تا چه حد در پیشگیری از ابتلا به سرطان نقش دارد؟

متخصصان بهداشت و تغذیه در حاشیه ی برگزاری نخستین نشست پیشگیری سرطان های دستگاه گوارش پاسخ این پرسش ها را تنها در «افزایش آگاهی و اطلاع رسانی مردمی» می دانند.

«نادر نادری کیا» متخصص داخلی در حاشیه ی این کنگره در پاسخ به پژوهشگر ایرنا مبنی بر وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کنار برگزاری چنین کنگره هایی به منظور اثرگذاری هر چه بیشتر، گفت: بهترین راه، آگاه ساختن مردم از طریق رسانه های گفتاری و دیداری نسبت به عوامل تحریک کننده ی سرطان است. برای مثال اطلاع رسانی در استفاده نکردن از چای داغ در مناطقی که به عنوان رسم و سنت از آن یاد می شود و حتی دکتر ملک زاده نیز به آن اشاره کرد، می تواند در جلوگیری از بروز بسیاری از مشکل های گوارشی موثر واقع شود. تبلیغ و توصیه به خوردن سبزیجات و میوه های بیشتر و استفاده نکردن از غذاهای کبابی و سوخته در رسانه هایی مانند صدا و سیما و رادیو می تواند ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش را در کشور محدود سازد.

نادری کیا با اشاره به عوامل محیطیِ ابتلا به سرطان مانند ذرات معلق در هوا افزود: دولت با شرایط فعلی نه قدرت مقابله با شیوع سرطان و نه توان علمی مبارزه با آن را دارد. در این میان وظیفه ی ما این است که از نظر توان علمی دست به دست هم دهیم و افراد نیکوکار (خیر) نیز وارد این ماجرا شوند تا به اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در پیشگیری از ابتلا به سرطان، سرعت بخشیم.

همچنین «پرویز وزیریان» متخصص بهداشت نیز به عنوان یکی از شرکت کنندگان این کنگره، با نگاهی خوشبینانه به تلاش های صورت گرفته در زمینه ی پیشگیری از ابتلا به سرطان در کشور به پژوهشگر ایرنا گفت: ممکن است جوانان و نسل جدید به دلیل وضعیت شغلی به مصرف غذاهای آماده و فست فودها، روی آورده باشند اما این امر همگانی نیست. از طرف دیگر اگر به تلویزیون به عنوان رسانه ی عمومی توجه کنیم می بینیم دفتر تغذیه ی وزارت بهداشت مرتب اطلاع رسانی می کند.

وزیریان همچنین در اطلاع رسانی به مردم در خصوص اصلاح روش های تغذیه و سبک زندگی به راهکارهایی همچون استفاده از مطبوعات، درخواست از ائمه ی جماعات و سخنرانی در نمازهای جمعه و مساجد، نمایش آگهی ها پیش از شروع فیلم در سینماها، سخنرانی در تجمع های مردمی و در نهایت آموزش از دوران کودکی در مهدکودک ها، مدارس و آموزشگاه ها اشاره کرد.

این متخصص بهداشت در اصلاح روش های پخت و پز، ضمن مخالفت با حذف غذاهای سنتی ایران، وظیفه ی تامین سلامت مواد غذایی بخصوص روغن ها را بر عهده ی دولت، وزارت بازرگانی و موسسه ی استاندارد دانست.

«میترا نجفی آشتیانی» متخصص آسیب شناسی هم آگاهی دادن را جزو اصول امور بهداشتی و پیشگیری دانست. وی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری گفت: نصب بنرهای آموزشی در محل های پرتردد و خیابان ها در جهت اطلاع رسانی از تغذیه مناسب و مراجعه به پزشک های عمومی برای معاینه های ماهیانه و سالیانه از مهمترین روش های پیشگیری ابتلا به سرطان و توقف رشد آن در کشور است.

برگزاری نخستین نشست پیشگیری سرطان های دستگاه گوارش، اگرچه گام مهم مسوولان ارشد و پژوهشگران این حوزه، به منظور کنترل این بیماری در کشور محسوب می شود اما به نظر می رسد در نظر گرفتن عامل خودمراقبتی در سایه ی اطلاع رسانی همگانی در راستای زندگی سالم و اصلاح الگوی تغذیه نیز بر سرعت مبارزه با ابتلا به سرطان خواهد افزود.

منبع:ایرنا