الگوهای ناسالم برای نوجوانان از خانواده شروع می‌شود

گرایش به مواد مخدر در دوران نوجوانی و به خصوص در بین دانش آموزان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مصرف مواد مخدر در این دوره از زندگی تبعات از جمله: ترک تحصیل، گرایش به دوستان ناباب، اعتیاد، روابط نامشروع برای تأمین هزینه مواد، سرقت در سن کم و به تبع آن فروپاشی خانواده و انواع معضلات اجتماعی دیگر را در پی خواهد داشت.

محسن آفریده ثانی کارشناس ارشد مشاور آموزش و پرورش در گفت گو با پانا گفت: «یکی از پیچیده ترین دوران زندگی هر انسانی دوران نوجوانی است. برخی از والدین در این دوران نگران دام اعتیاد برای نوجوانان خود هستند. این دوران فرد نه کودک محسوب می شود و نه بزرگسال، اما به استقلال شخصیتی نیاز دارد. دورانی که به دلیل تغییرات هورمونی، دوره فوران احساسات، عواطف، هیجانات، خشونت و پرخاشگری و... است. که علل گرایش نوجوانان در مقطع دانش‌آموزی چند نکته مهم است: اول اینکه نوجوانان در سنین الگوپذیری هستند و به راحتی از اطرافیانشان الگو دریافت می‌کنند اما الگوهایی که در جامعه برای نوجوانان جذاب هستند الگوهای سالمی نیستند و متاسفانه بسیاری از الگوهای ناسالم و عبور از هنجارها و خط قرمزها برای نوجوان پررنگ‌تر است به عنوان مثال با یک دروغ ساده از مرز اخلاقی عبور می‌کنند و به مرور دروغ گفتن برایشان هنجار می‌شود این رفتار نوجوانان ریشه در اصول تربیتی خانواده دارد، الگوهای ناسالم برای نوجوان قطعا از خانواده شروع می‌شود.

نکته دوم، ویژگی‌های روانشناختی نوجوانان است، برای نوجوانی سن هیجانات و معادل سن طوفانی و سن هیجانی مطرح می‌شود و اگر هیجانات نوجوان به درستی در فضای تعاملی و اجتماعی پیرامونش پاسخ‌های خود را دریافت نکند این به لبریز از هیجانات که پاسخ مناسبی دریافت نکرده‌اند، تبدیل می‌شود و نوجوان به سیر منفی و قهقرایی سوق داده می‌شود.

بنابراین خشونت، پرخاشگری در نوجوان شکل می‌گیرد و در نهایت به مصرف مواد مخدر به عنوان مکملی برای این خیزش و یا تسکین دهنده‌ای برای کسب آرامش خود روی‌ می‌آورد، معمولا افرادی که نتوانسته‌اند به درستی هیجانات خود را در دوران نوجوانی تخلیه کنند و کودکی خوب و سالمی را پشت سر نگذاشته‌اند، خیلی زود دچار افسردگی و اختلالات روانشناختی همچون ترس، اضطراب و... می‌شوند، از نگاه این افراد مصرف مواد مخدر موجب تسکین و کنترل اختلالات رفتاری‌اش می‌شود.

نکته سوم اینکه اگر نتوانیم سقف خانواده را به عنوان سقف ایمن برای کودک و نوجوانمان تعریف کنیم این نوجوان به زودی به دنبال سقف مطمئنی خواهد گشت، نگاه خانواده‌ها به مسئله و چالش‌ها نگاهی هیجان‌مدار و عاری از دیدگاه‌های مسئله‌مدار است اینجاست که بچه‌ها با همان نگاه هیجان مدار رشد می‌کنند و نگاه هیجان‌مدار یعنی اینکه حل مسائل و بحران‌ها با کوتاهترین و در دسترس‌ترین روش ممکن که متاسفانه مواد مخدر یکی از همین راه‌ها است به سرعت سبب تسکین موقت فرد می‌شود.»

آفریده ثانی اضافه کرد: «مهم ترین چهارچوب روش های متعارف برای پیشگیری از سوءمصرف مواد، انتشار اطلاعات در مورد آن، آثار دارویی مواد و عواقب ناشی از سوءمصرف است. پیش فرض های زمینه ها این است که، افراد به خاطر نداشتن آگاهی کافی و جامع از مواد، دچار سوءمصرف آن ها می شوند. در صورت اطلاع افراد از حقایق آثار سوءمصرف مواد، میزان بروز اعتیاد در جامعه رو به تقلیل می رود. از این رو لازم است، نوجوانان را با این حقایق آشنا کرده تا آنان درک منطقی از نکشیدن سیگار، الکل و مواد مخدر بدست آورند. استفاده از روش های برانگیختن ترس یا استفاده از شیوه هایی که موجب ترس می شوند (که به طور قابل توجهی آثار سوءمصرف مواد را نشان میدهد)، موجب افزایش انگیزه در دوری از این مواد می شود.

وجود والدین معتاد که عملا جلو نوجوان خود مصرف کننده هستند و بعضا برای تامین مواد مصرفی خود از آنها به عنوان ترانسفر مواد استفاده می کنند.

همچنین فشارهای عصبی و روحی روانی حاکم بر جامعه بواسطه بیکاری، وضعیت معیشتی نامناسب برداشت یا نگرش مثبت به اعتیاد شخصیت خاص دانش آموزان و خجالتی بودن یا تعارفی بودن دانش آموزان است.»

این روانشناس در ادامه افزود: «برنامه های آموزشی مدارس جهت پیشگیری و کاهش اعتیاد نوجوانان، زمانی به درستی صورت می پذیرد که تنها روی یک پیامد مصرف مواد به طور مثال، تأثیرات منفی کوتاه مدت و بلندمدتی که بر سلامتی دارد تاکید نکند؛ بلکه این برنامه ها باید بر اثرهای اجتماعی، پذیرفته نشدن در اجتماع، هنجارها و فشار هم سن و سال ها، مهارت های مقاومت و رد تقاضا و موارد دیگر تمرکز کند. به علاوه آموزش ضداعتیاد مدارس نباید تنها در مقاطع راهنمایی و دبیرستان ارائه شود. ثبت نام در کلاس های هنری، شرکت درا اردوهای تفریحی _ مذهبی و بخصوص فعالیت های ورزشی که می تواند به میزان زیادی از هیجانات و انرژی های این سن را مهار و در مسیر درستی هدایت کند.

وی همچنین درباره درک دلایل مصرف مواد توسط نوجوانان گفت: ارائه ی آموزش هایی در زمینه عوارض و پیامدهای مستقیم سوءمصرف مواد در بین دانش آموزان، بحث در مورد این که چگونه تبلیغات و رسانه ها مردم را تحت تأثیر قرار می دهند و آن ها را به سمت مصرف مواد سوق می دهند، و همچنین یادگیری و تمرین مهارت های رد دارو و موادمخدر، ارتباط قوی بین مربیان و دانش آموزان، برگزاری جلسات پرسش و پاسخ بین مشاور مدرسه با دانش آموزان درباره مواد مخدر، دعوت از متخصصین و آشنایی معلمان با چگونگی برخورد با دانش آموزان در معرض خطر، آموزش مراجعه به مشاور یا مسولین مدرسه در زمان مواجهه با مشکلات مرتبط با مواد مخدرآموزش مهارت های مقاومت در برابر نفوذ همسالان و حتی والد درگیر و بطور خاص آموزش مهارت های زندگی که شامل مهارت های فردی و اجتماعی است، می توانند از جمله مواردی باشند که در رویکردهای پیشگیری از خطر اعتیاد در مدارس قابل توجه هستند.»

آفریده ثانی عنوان کرد: «تغییر الگوهای آموزشی و وابسته‌تر شدن دانش‌آموزان و دانشجویان به بسترهای مجازی برای دریافت آموزش‌های تحصیلی و دانشگاهی منجر به افزایش ارتباط این گروه سنی با فضای مجازی شده است. ارتباطی که فرصت مناسبی را برای سوءاستفاده قاچاقچیان مواد ‌مخدر فراهم کرده است. آمارهای ارائه شده از سوی پلیس نشان می‌دهد فروشندگان مواد‌ مخدر از ارتباطات مجازی بیش از گذشته برای فروش مواد‌مخدر استفاده می‌کنند. آنطور که رئیس پلیس مبارزه با مواد‌ مخدر تهران می‌گوید؛ فروشندگان موادمخدردر فضای مجازی قدرت تأثیرگذاری بالاتری پیدا کرده‌اند و تبلیغات آنها مؤثرتر شده است:«‌متأسفانه شاهد این هستیم که مواد‌مخدر نوظهوری در حال خرید و فروش در فضای مجازی است که برخی از آنها از مخرب‌ترین مواد‌مخدر شناخته شده در بازار است.» "گرس، بنگ، ماری جوانا" و گل از جمله مواد‌مخدری هستند که اکنون در فضای مجازی بیشترین سهم را در خرید و فروش دارند. خریداران این مواد عمدتاً در سنین پایینی هستند و اطلاعی از اثرات منفی موادمخدر را ندارند. فروشندگان نیز با سوءاستفاده از این ناآگاهی، تلاش می‌کنند تا تعداد بیشتری از نوجوانان و جوانان را در دام خود گرفتار کنند.»

آفریده ثانی در پایان اذعان کرد: «البته آمار دقیقی از اعتیاد نوجوانان وجود ندارد ولی در آخرین آمار 13/9/1399 به نقل از روابط عمومی ستاد مبارزه با مواد مخدر، بین سنین 15 تا 19 ساله نرخ اعتیاد 2.1 درصد بین دانش آموزان کل کشور وجود داشته است.و 9 استان نرخ بالاتری از میانگین کشوری دارند که تهران در رتبه ی اول این فهرست و بعد از آن خراسان جنوبی ، فارس، سمنان، البرز و... در رتبه ای بعدی قرار دارند.»

خبرنگار: سیدنبی بیناپور