جواد نوبختی*

نگاهی به تاریخچه شورای عالی آموزش و پرورش

شورای عالی آموزش و پرورش یکی از بالاترین نهادهای آموزش و پرورش در ایران است که ریاست این شورا را رئیس‌جمهوری ایران اسلامی بر عهده دارد.

کد مطلب: ۱۲۴۸۶۱۱

سه‌شنبه ۲۸ دی ۱۴۰۰ ۰۷:۱۵

لینک کوتاه کپی شد

اگرچه انتخاب وزیر آموزش و پرورش از سوی رئیس جمهوری و معرفی وی به مجلس شورای اسلامی برای گرفتن رأی اعتماد، نشانه ای آشکار از جایگاه آموزش و پرورش کشور در مجموعه مدیریتی کشور است، اما عوامل مؤثر دیگری از جمله عضویت وزیر آموزش و پرورش در نهادی باسابقه و تاریخی به نام شورای عالی آموزش و پرورش و این که این شورا از سوی شورای انقلاب اسلامی و نیز مجلس شورای اسلامی مرجع سیاستگذاری آموزش و پرورش عمومی و متوسطه شناخته شده و در جدیدترین مصوبه مجلس شورای اسلامی، رئیس جمهوری به ریاست این شورا برگزیده شده و چند وزیر نیز به عضویت این شورا درآمده اند، ضرورت نگاهی دیگر به جایگاه آموزش و پرورش را طلب می کند؛ بنابراین آگاهی از تاریخچه و سیر تحول این شورا و اهداف و وظایف آن، ابعاد جدیدی از جایگاه آموزش و پرورش در نظام مدیریتی کشور را آشکار می سازد.

اگرچه تأسیس دارالفنون و مدرسه رشدیه را آغاز رسمی شدن آموزش و پرورش و در شماره وظایف دولت درآمدن آن قلمداد کرده اند(۱۲۶۸ ه.ق)، اما تأسیس انجمن معارف و پس از آن شورای عالی معارف (۱۳۰۰.ش)، شورای عالی فرهنگ (۱۳۳۱.ش) و بالاخره تبدیل آن به شورای عالی آموزش و پرورش (۱۳۴۳ .ش)، بیانگر آن است که این شورا نه تنها در شکل گیری ساختاری و محتوایی آموزش و پرورش کشور، بلکه به لحاظ عضویت شخصیت های برجسته سیاسی و فرهنگی در آن، از جایگاه خاصی برخوردار بوده است.پرداختن به موضوع مقاله سبب خیری شد که نقش و جایگاه فرهنگی تاریخی این شورا که حتی در آموزش و پرورش امروز کشورمان نیز چندان شناخته شده نیست، آشکارتر شود.

در این مطالعه تصویری از چگونگی تأسیس و فراز و فرودهای تاریخی شورای عالی آموزش و پرورش و درنهایت احیای آن پس از تصویب قوانینی از سوی شورای انقلاب و مجلس شورای اسلامی ارائه می شود.از سوابق این گونه مطالعات به همین می توان بسنده کرد که به بهانه تألیف کتابهای تاریخ آموزش و پرورش در اسلامی و ایران به آن اشاره شده و یا بروشور، کتابچه و مجموعه ای با موضوع لوایح و قوانین تشکیل شورای عالی و سیر تحول آن از انتشارات دبیرخانه این شورا در دسترس مجریان و علاقه مندان قرار گرفته است. در هر حال، بهره گیری از این گونه آثار، از آن رو که بتواند به معرفی شخصیت های حقوقی اعضایی از شورای عالی آموزش بپردازد و بررسی چگونگی تغییر جایگاه آنان به عنوان نمایندگان دستگاههای دخیل و تأثیر پذیر و تأثیرگذار در امر آموزش و پرورش حائز اهمیت است اما آنچه علاوه بر آگاهی های یادشده مدنظر است، شرح جزییات آنها در یک بحث مقایسه ای و اعلام نتیجه حاصل از آن است.

از انجمن معارف تا شورای عالی آموزش و پرورش

در پی تأسیس انجمن معارف (۱۲۷۵.ش /۱۳۱۵ه ق) با هدف تأسیس مدارس ابتدایی و متوسطه، تهیه و چاپ کتاب درسی و تأسیس کتابخانه ملی و انتشار روزنامه معارف موضوع رسمی شدن آموزش و پرورش ایران پس از تأسیس دارالفنون و مدرسه رشدیه فی الواقع نهادینه شد. با تبدیل انجمن معارف به شورای عالی معارف (۱۳۰۰.ش) علاوه بر موارد یادشده در انجمن معارف، توسعه دوایر علوم و اشاعه معارف و فنون و رفع نواقص تحصیلات علمی و فنی نیز بر آن افزوده شد. در این شورا علاوه بر وزیر آموزش و پرورش، تنی چند از اعضای برجسته علمی و سیاسی نیز حضور داشتند، از جمله؛ علی اکبر دهخدا، ملک الشعرای بهار، محمدعلی فروغی، دکتر امیر اعلم، علی اصغر حکمت، غلامحسین رهنما و سیدمحمد تدین که با مراجعه به منابع و کتب تاریخی می توان به سهولت به نقش سیاسی و اجتماعی نامبردگان در آن دوران پی برد.

با گسترش فعالیتهای تعلیم و تربیتی آن، تشکیلاتی فراگیرتر به نام شورای عالی فرهنگ تأسیس شد (۱۳۳۱.ش) و علاوه بر وظایف شورای معارف، وظایفی چون نظارت بر کلیه شئون فرهنگی کشور و اصلاح و توسعه فرهنگ و تعمیم آموزش و پرورش صحیح و ترویج معارف اسلامی و مراقبت در اجرای قوانین فرهنگی نیز بر آنها افزوده شد. در این شورا نیز علاوه بر وزیر آموزش و پرورش وقت، افراد برجسته ای چون؛ دکتر محمود حسابی، دکتر احمد آرام، دکتر عیسی صدیق، دکتر علی اکبر سیاسی، رشیدیاسمی، علی اکبر شایگان، دکتر محمد معین، دکتر محمد مصدق و دکتر بدیع الزمان فروزانفر عضویت داشتندکه از نقش سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنان نیز در کتب و مراجع تاریخی بسیار نوشته اند و اما درباره شورای عالی آموزش و پرورش که پس از تفکیک وزارت علوم از وزارت آموزش و پرورش تشکیل شد. (۱۳۴۳.ش). برخی از وظایف این شورا عبارتند از:

* مطالعه و اظهار نظر درباره خط مشی کلی آموزش و پرورش کشور.
* اظهار نظر نسبت به لوایح مربوط به سازمان اداره آموزش و پرورش.
* اجازه تأسیس مدارس ملی.
* تصویب اساسنامه هر نوع مؤسسه تعلیماتی جدید.
* تصویب آیین نامه اجرای قوانین استخدام معلم.
* رسیدگی به مدارک تحصیلی صادره از کشورهای خارجی و تعیین صحت و سقم و تشخیص ارزش تطبیقی آنها با مراحل تحصیلی در ایران.

فعالیتهای این شورا از سال ۱۳۵۵.ش تا آغازین سالهای انقلاب اسلامی متوقف شد، تا آن که لایحه ای قانونی درباره تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش در شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسید(۲۷/۱۱/۱۳۵۸). در مقدمه این مصوبه در ضرورت تشکیل شورای عالی چنین آمده است.

نیم نگاه تاریخی به اعضای انجمن و شواری

1-شورای معارف و شورای عالی معارف (از آغاز تا 1317): محتشم السلطنه، سید محمد تدین، ذکاء الملک فروغی، میرزا محمدخان وحید تنکابنی، دکترامیراعلم، علی اکبر دهخدا، غلامحسین رهنما، دکتر محمود حسابی، مجید الدوله، گل گلاب، نیرالملک، زین العابدین رهنما، سید مهدی مجتهد لاهیجی، ممتاز الاطبا، سعید العلما، لقمان الدوله، میرزا حسین خان سیفی(ادیب السلطنه)، مهدی خان فرخ، محمد علی فروغی، علی اکبر سیاسی، علی اصغر حکمت، میرزا اسماعیل خان مرات، حسین علاء، میرزا علی محمد خان شیبانی، فخر داعی، شاهزاده عمادالسلطنه، بدیع الزمان فروزانفر، میرزا حسین خان پیرنیا، شاهزاده حسینقلی میرزا سالور، سعید خان مالک(لقمان الملک)، رشید یاسمی، رضاقلی خان هدایت، عیسی صدیق اعلم، مشیرالدوله پیرنیا، عبدالله ریاضی، ملک الشعرای بهار، دکتر جواد آشتیانی، دکتر محمد مصدق، علی آکبر شایگان، احمد سعیدی، دکتر عبدالله شیبانی، محمد خان موتمن(مسیح الدوله).

2-شورای عالی فرهنگ (1317 الی 1346): سید محمد تدین، فرهمند، غلامحسین رهنما، محمد مجتهدی، سید مهدی مجتهد لاهیجی، دکتر اسدالله ال بویه، محمدعلی فروغی، خلیل ملکی، دکتر ولی نصر، دکتر یدالله سحابی، اسماعیل مرات، محسن غریب، ملک الشعرای بهار، دکتر محمود مهران، احمد سعیدی، دکتر احمد پارسا، احمد سعیدی، وحید تنکابنی، سید حسن تقی زاده، دکتر محمود حسابی، دکتر نصیری، دکتر علی اکبر سیاسی، محسن حداد، حسین اعلاء، بدیع الزمان فروزانفر، یزدان فر، حسین پیرنیا(موتمن الملک)، سعید مالک(لقمان الملک)، رشید یاسمی، عیسی صدیق، محسن کلانتری، دکتر جواد آشتیانی، دکتر جهانشاه صالح، علی اکبر شایگان، مهندس مهدی بازرگان، دکتر عبدالله شیبانی، دکتر ابراهیم شمس آوری، دکتر منوچهر اقبال، ابوالقاسم نراقی، دکتر عباس ریاضی، دکتر روشن، دکتر سنجابی، مهندس ریاضی، سید محمد مشکوه، تجدد، غلامحسین مصاحب، غفاری، مهدی آذر، مرتضی قلی اسفندیاری، دکتر جناب، غلامعلی رعدی، حبیب الله مظفری، دکتر فرخ رو پارسا، محمد افشار، دکتر احمد هوشنگ شریفی، دکتر طوسی، حسین فرهودی، دکتر محمد سام، رضا جعفری، مهندس شقاقی، غلامحسین صدیقی، پرویز خانلری، دکتر محمد معین، فروغ کیا، میرسپاسی، فخرالدین شادمان، موسی آذرنوش، مجید آهی، احمد مقبلی، یحیی مهدوی، محمد علی ادب، نوروزیان، عظیم زاده، والی زاده ، آیت الله مهدی حائری یزدی، دکتر ذبیح الله صفا، دکتر موسی عمید، نامدار، مهندس اشراقی، مرتضی موسی، دکتر خان بابا بیانی، شهابی، شعرائی، محمدنمازی، دکتر محمد مشایخی، رضافلاح، احمد مهران، دکتر بینا، پرفسور جمشید اعلم، فاطمی، دکتر اسماعیل فیلسوفی، دکتر فرهاد، محمد درخشش، دکتر محمود صناعی، مهندس اسفندیاری.

3-اعضای شورای عالی آموزش و پرورش(1346 الی 1354): عیسی صدیق، دکتر محمد علی محتهدی، دکتر یزدان فر، دکتر جهانشاه صالح، دکتر محمد مشایخی، مهندس نفیسی، دکتر احمد هوشنگ شریفی، دکتر فرخ رو پارسا، مهدی بطحائی، دکتر هدایتی، رضا جعفری، دکتر جواد مهذب، دکتر ملکه شیخ حجت الله طالقانی، علی اکبر میرفخرایی، سید‌رضا برقعی، علینقی عالیخانی، هوشنگ نهاوندی، ناصر موفقیان، آذرمیدخت احمدیه.

کمیسیون ها و وظایف کمیسیون‌ها

*کمیسیون منابع انسانی

الف - شرح وظایف:
1- بررسی خط مشی‌ها و راهبردهای تامین، جذب، به‌کارگیری و ارتقای منابع انسانی
2- بررسی برنامه زیر نظام تربیت معلم و تامین منابع انسانی، مبتنی بر سند تحول بنیادین
3- بررسی اصول، ضوابط، شاخص‌ها و استانداردهای شایستگی‌ها‌و صلاحیت‌های عمومی،اختصاصی‌وحرفه ای منابع انسانی
4- بررسی نظام رتبه بندی و ارزشیابی منابع انسانی آموزش و پرورش و اصول حاکم بر آن ها
5-بررسی خط مشی‌ها،‌ضوابط،‌شاخص‌هاو استانداردهای بهره وری منابع انسانی و تهیه طرح‌های لازم برای توسعه آن
6-بررسی‌شرایط احراز، انتصاب، ساماندهی‌و به کارگیری منابع انسانی
7- بررسی طرح‌هاو لوایح مربوط به منابع انسانی قبل از ارائه‌‌‌به مجلس شورای اسلامی،دولت‌وسایر مراجع قانونی
8- بررسی و پیشنهاد نیازهای پژوهشی متناسب با وظایف کمیسیون
9- بررسی موضوع‌هایی که از طرف دبیرکل یا شورای ‌عالی آموزش و پرورش تعیین می شود.

ب- ترکیب اعضا:
1- دبیرکل شورای‌عالی و در غیاب وی معاون دبیرکل
2- یک نفر از اعضای شورای‌عالی آموزش و پرورش به انتخاب شورا
3و4- دو نفرصاحب‌نظر‌، به پیشنهاد دبیرکل شورای‌عالی و موافقت شورا
5- یکی از مدیران کل وزارت علوم، تحقیقات وفناوری به عنوان نماینده ثابت
6- رئیس دانشگاه فرهنگیان یا یکی از معاونان وی به عنوان نماینده ثابت
7- رئیس دانشگاه شهید رجایی یا یکی از معاونان وی به عنوان نماینده ثابت
8- معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
9- معاون آموزش متوسطه یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
10- رئیس سازمان مدارس غیر دولتی و توسعه مشارکت‌ها یا یکی از معاونان آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
11- رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
12- رئیس مرکز برنامه ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات یا یکی از معاونین آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
13- یکی از مدیران کل حوزه معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور به عنوان نماینده ثابت
14-‌ یک نفر از معلمان ‌‌یا مدرسان به‌ انتخاب معاونت‌های آموزشی
15 - مدیر کمیسیون (دبیر)

کمیسیون مدیریت آموزشی

الف- شرح وظایف:
1- بررسی برنامه‌های زیر نظام راهبری و مدیریت مبتنی بر سند تحول بنیادین
2-‌بررسی‌سیاست‌ها‌و‌راهبردهای‌تامین،جذب، به‌کارگیری و ارتقای مدیران و معاونان واحدها و مراکز آموزشی و تربیتی
3- بررسی اصول، ضوابط، شاخص‌ها و استانداردهای شایستگی‌ها و‌صلاحیت‌های عمومی،اختصاصی‌وحرفه ای مدیران و رهبران آموزشی
4-‌بررسی نظام رتبه بندی‌‌و ارزشیابی مدیریت واحدهای آموزشی و تربیتی
5-‌بررسی‌خطمشی‌ها،ضوابط،‌شاخص‌هاو استانداردهای بهره وری درمدیریت آموزشی و تربیتی
6-بررسی سیاست‌هاو خطمشی‌های ارتقای نظام مدیریتآموزشی درمدارسو سازمان‌های آموزشو پرورش
7-‌بررسی‌شرایط ‌‌احراز، انتصاب، ‌ساماندهی و به‌کارگیری مدیران آموزش و پرورش در سطوح مختلف
8- بررسی طرح‌ها و لوایح مربوط، قبل از ارائه به مجلس شورای اسلامی، دولت و سایر مراجع قانونی
9- بررسی و پیشنهاد نیازهای پژوهشی متناسب با وظایف کمیسیون
10-بررسی ‌موضوع‌هایی که از طرف دبیرکل یا شورای ‌عالی آموزش و پرورش تعیین می شود.

ب- ترکیب اعضا:
1- دبیرکل شورای‌عالی و در غیاب وی معاون دبیرکل
2- یک نفر از اعضای شورای‌عالی آموزش و پرورش به انتخاب شورا
3و4- دو نفرصاحب‌نظر، به پیشنهاد دبیرکل شورای‌عالی و موافقت شورا
5- معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
6- معاون آموزش ابتدایی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
7- معاون آموزش متوسطه یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
8- معاون پرورشی و فرهنگی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
9- رئیس دانشگاه فرهنگیان یا یکی از معاونان وی به عنوان نماینده ثابت
10- رئیس مرکز برنامه ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات یا یکی از معاونین آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
11- یک نفر از مدیران کل آموزش و پرورش استان‌ها به انتخاب مدیران کل
12- یک نفر از رؤسای آموزش و پرورش مناطق به انتخاب معاونین آموزشی
13و14- دو نفر از مدیران مدارس از دوره‌های ابتدایی و متوسطه به انتخاب معاونت‌های آموزشی
15- مدیر کمیسیون (دبیر)

کمیسیون برنامه درسی و تربیتی

الف- شرح وظایف:
1- بررسی زیر نظام برنامه درسی و هدف‌های کلان، عملیاتی و راهکارهای سند تحول مرتبط با حوزه برنامه‌های درسی و برنامه درسی ملی مبتنی بر سند تحول بنیادین
2- بررسی اهداف دوره‌های تحصیلی نظام آموزش و پرورش مبتنی بر ساحت‌های شش گانه تربیتی و برنامه درسی ملی
3- بررسی چارچوب و راهنمای حوزه‌های تربیت و یادگیری برنامه درسی ملی
4- ‌بررسی‌رویکرد‌ ‌فرهنگی-تربیتی‌‌درطرح‌هاو برنامه‌های درسی و آموزشی
5- بررسی عناوین‌و ساعات دروس در دوره‌ها و پایه‌های تحصیلی
6- بررسی و تصویب برنامه‌های درسی و تربیتی کلیه مؤسسات آموزشی کشور
7- بررسی برنامه‌های درسی و تربیتی متناسب با اقتضائات فضای مجازی (برخط) و الکترونیکی
8- بررسی و تایید انطباق محتوای بسته‌های آموزشی و تربیتی با راهنمای مصوب شورا
9- بررسی نظام جامع ارزشیابی پیشرفت تحصیلی(آموزشی و تربیتی)
10- بررسی نظام راهنمایی و مشاوره و برنامه‌های مرتبط با آن
11- بررسی‌برنامه‌های درسی‌وتربیتی دوره‌‌پیش‌دبستانی و مهدکودک‌ها
12-بررسی‌برنامه‌آموزش‌بزرگسالان و نهضت سوادآموزی
13-بررسی‌برنامه‌های‌درسی‌دانش آموزان با استعدادهای خاص(استثنایی- سمپاد)
14- بررسی طرح‌ها و لوایح مربوط به برنامه درسی، قبل از ارائه به مجلس شورای اسلامی، دولت و سایر مراجع قانونی
15- بررسی و پیشنهاد نیازهای پژوهشی متناسب با وظایف کمیسیون
16- بررسی موضوع‌هایی که از طرف دبیرکل یا شورای‌عالی آموزش و پرورش تعیین می شود.

ب- ترکیب اعضا:
1- دبیرکل شورای‌عالی و در غیاب وی معاون دبیرکل
2 - یک نفر از اعضای شورای‌عالی به انتخاب شورا
3 و4- دو نفر صاحب‌نظردرحوزه برنامه ریزی درسی به پیشنهاد دبیرکل و موافقت شورای عالی
5- معاون آموزش ابتدایی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
6- معاون آموزش متوسطه یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
7- معاون پرورشی و فرهنگی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
8- رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
9- رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
10- نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (مشاور وزیر یا مدیرکل به عنوان نماینده ثابت)
11- رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی یا مدیرکل دفتر‌تالیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری
12-‌مدیرکل دفترتالیف کتاب‌های درسی فنی‌و‌حرفه ای و کاردانش
13- رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش
14- یک نفر از معلمان یا مربیان مرتبط با موضوع با معرفی معاونت‌های ذی ربط
15- مدیر کمیسیون(دبیر)

کمیسیون اساسنامه و مقررات تحصیلی

الف- شرح وظایف:
1- بررسی ضوابط و مقررات حاکم برآموزش وپرورش مبتنی برسند تحول بنیادین
2- تدوین و بررسی خط مشی‌ها و اصول حاکم بر تهیه و تدوین ضوابط و مقررات آموزشی و تربیتی
3- بررسی اساسنامه مدارس و مراکز آموزشی و تربیتی
4- بررسی آیین نامه‌های آموزشی و تربیتی مدارس و مراکز(‌از قبیل آیین نامه‌های اجرایی، انضباطی، پیشرفت تحصیلی، مشاوره و هدایت تحصیلی و تربیتی)
5- بررسی اساسنامه و مقررات آموزش پیش دبستانی و مهد کودک‌ها
6- بررسی آیین نامه رسیدگی و ارزشیابی مدارک تحصیلی صادره از مدارس کشورهای خارجی‌و نظام‌های آموزشی بین‌المللی
7- بررسی آیین نامه‌های اعطای نشان و مدال
8-بررسی‌وتصویب‌آیین‌نامه‌پرداخت حق‌الزحمه امتحانات
9- بررسی طرح‌ها و لوایح مربوط به آیین نامه‌ها و مقررات تحصیلی،‌قبل از ارائه به مجلس شورای اسلامی، دولت و سایر مراجع قانونی
10- بررسی و پیشنهاد نیازهای پژوهشی متناسب با وظایف کمیسیون
11-‌بررسی‌موضوع‌هایی‌که ‌‌‌ازطرف ‌‌‌دبیرکل ‌یا‌شورای‌عالی آموزش و پرورش تعیین می شود.

ب- ترکیب اعضا:
1- دبیرکل شورای‌عالی و در غیاب وی معاون دبیرکل
2- یک نفر از اعضای شورای‌عالی به انتخاب شورا
3و4- دو نفر صاحب‌نظر به پیشنهاد دبیرکل شورا و موافقت شورای عالی
5 و6- دو نفر مدیر مدرسه (یک نفر خانم، یک نفرآقا) با معرفی معاونت‌های آموزشی
7- معاون آموزش ابتدایی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
8- معاون آموزش متوسطه یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
9- معاون حقوقی و امورمجلس یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
10- معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
11- رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
12- رئیس سازمان مدارس غیر دولتی و توسعه مشارکت‌ها یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
13- رئیس مرکز سنجش آموزش و پرورش یا یکی از معاونین آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
14- رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات یا یکی از معاونین آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
15- مدیر کمیسیون(دبیر)

تبصره- به‌منظورساماندهی و کیفیت‌بخشی به مدارس اتباع خارجی و بین المللی و مدارس علوم و معارف اسلامی و برنامه‌ریزی برای توسعه و گسترش این مدارس،کمیته‌هایی ‌با مسئولیت مدیریت کمیسیون اساسنامه‌ها و مقررات تحصیلی تشکیل می شود. شرح وظایف و ترکیب اعضای کمیته‌های مذکور به شرح زیر می باشد:

کمیته مدارس اتباع خارجی و بین المللی

الف- شرح وظایف:
1-بررسی و تصویب نظام آموزشی مدارس اتباع خارجی و بین المللی
2- بررسی و تصویب شاخص‌ها و استانداردهای منابع انسانی، فضا وتجهیزات‌و‌فناوری‌های ‌مدارس اتباع‌خارجی و بین المللی
3- بررسی و تصویب برنامه‌های درسی و بسته‌های آموزشی مدارس اتباع خارجی و بین المللی و انطباق آن ها با اهداف و مصوبات مربوط
4- بررسی و صدور مجوز تاسیس مدارس اتباع خارجی و بین المللی و اتخاذ تصمیم در مورد انحلال این مدارس با رعایت مفاد مصوبات مربوط
5- بررسی و تصویب ضوابط و مقررات ثبت نام و شهریه دانش آموزان مدارس اتباع خارجی و بین المللی
6- بررسی و تصویب آیین نامه ارزشیابی تحصیلی و تربیتی مدارس اتباع خارجی و بین المللی متناسب با شرایط نظام آموزشی مصوب
7- بررسی دستاوردها و تجربیات مدارس خارجی ‌و بین المللی و انعکاس آن به مراجع ذی ربط
8- بررسی طرح‌ها ‌و لوایح مربوط به‌مدارس اتباع‌خارجی و بین المللی قبل از ارائه به مجلس شورای اسلامی، دولت و سایر مراجع قانونی
9- نظارت کلی بر حسن اجرای فعالیت‌های مدارس اتباع خارجی و بین المللی و اتخاذ تصمیم در مورد گزارش‌های نظارتی و عملکردی مدارس
10- بررسی و پیشنهاد نیازهای پژوهشی متناسب با وظایف کمیته

ب- ترکیب اعضا:
1- دبیرکل شورای‌عالی و در غیاب وی معاون دبیر کل
2-یک نفر صاحب‌نظردر زمینه آموزش‌وپرورش تطبیقی
3- رئیس مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور
4- مدیرکل حقوقی و حمایت قضایی
5- مدیرکل ذی ربط وزارت امور خارجه
6- مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور
7- مدیرکل دفتر آموزش متوسطه
8- مدیرکل دفتر آموزش ابتدایی
9- مدیرکل دفتر مدارس غیر دولتی
10- مدیرکل دفتر تالیف کتاب های درسی ابتدایی و متوسطه نظری
11-مدیرکمیسیون‌اساسنامه‌ها و مقررات تحصیلی(دبیر)
تبصره- با تشکیل این کمیته«کمیسیون ویژه رسیدگی به امور مدارس بین المللی جمهوری اسلامی ایران» موضوع ‌‌مصوبه جلسه 828 شورای‌عالی تاریخ2/6/1389 منحل می شود.

کمیته مدارس علوم و معارف اسلامی

الف- شرح وظایف:
1- بررسی و تـأیید صلاحیت مؤسس دبیرستان علوم و معارف‌اسلامی(دولتی، غیردولتی‌و وابسته‌به سایرنهادها)
2- بررسی و تـأیید افراد پیشنهادی برای تصدی پست مدیریت دبیرستان‌های علوم و معارف اسلامی
3- بازنگری و اصلاح جدول مواد درسی رشته علوم و معارف اسلامی
4-اتخاذ تصمیم درخصوص‌ توسعه مدارس علوم‌‌‌و معارف اسلامی
5-‌بررسی راهکارهای ارتقای جایگاه رشته علوم‌‌و معارف اسلامی
6- بررسی نحوه حمایت آموزش و پرورش از مدارس علوم و معارف اسلامی در زمینه‌های منابع انسانی، مالی، فضا و تجهیزات
7- نظارت برعملکرد مدارس علوم و معارف اسلامی

ب- ترکیب اعضا:
1- دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش و در غیاب وی معاون دبیرکل ( رئیس کمیته)
2- یکی از معاونان مدیریت حوزه‌های علمیه قم به عنوان نماینده ثابت
3- رئیس سازمان تبلیغات اسلامی یا رئیس سازمان مدارس معارف اسلامی به عنوان نماینده ثابت
4- مدیر مدرسه عالی شهید مطهری یا یکی از معاونان وی به عنوان نماینده ثابت
5- معاون آموزش متوسطه یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
6- رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی یا یکی از معاونان آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
7- معاون پرورشی و فرهنگی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
8- یک نفر صاحب‌نظر در مسائل آموزش و پرورش به انتخاب وزیر آموزش و پرورش
9- مدیرکمیسیون اساسنامه‌ها و مقررات تحصیلی(دبیر)

کمیسیون معین شورای عالی

الف - شرح وظایف:
1- بررسی و تصویب موارد و موضوعات ارجاعی از سوی شورای‌عالی آموزش و پرورش
2- تفسیر آرای شورای‌عالی آموزش‌و پرورش و تشخیص مصادیق‌آن،براساس‌صورت ‌مذاکرات جلسات شورای‌عالی
3- بررسی و تصویب مواردی که به علت شرایط استثنایی و یا اضطراری اجرای مصوبات شورای‌عالی امکان پذیر نباشد.
4- بررسی ‌و تصویب واگذاری‌ ‌برخی ‌از اختیارات کمیسیون خاص شورای عالی
5- بررسی و تایید پیشنهادهای واصله در مورد اعطای نشان و مدال بر اساس آیین نامه مصوب شورای‌عالی آموزش و پرورش
6- بررسی و پیشنهاد نیازهای پژوهشی متناسب با وظایف کمیسیون
تبصره-مصوبات کمیسیونمعین به اطلاع اعضای شورای‌عالی می رسد، چنانچه ظرف مدت دو هفته نظر مخالفی ارائه و مطرح نگردد، به منزله مصوبه شورا تلقی و ابلاغ می شود.

ب- ترکیب اعضا:
1- دبیرکل شورای‌عالی آموزش و پرورش
2،4،3و5- چهار نفر از اعضای شورای‌عالی به انتخاب شورا(دو نفر عضو ثابت، دو نفرمتغیربر حسب موضوع)
6 و7- دو نفر صاحب‌نظر در حوزه تعلیم و تربیت با پیشنهاد دبیرکل و موافقت شورای عالی
8- معاون حقوقی وامورمجلس
9- مدیر کمیسیون(دبیر)
تبصره-در جلسات کمیسیون معین شورای عالی، معاونین آموزش ابتدایی و متوسطه حسب موضوع با داشتن حق رأی دعوت می شوند.

کمیسیون خاص

الف- شرح وظایف:
1- بررسی و رفع مشکلات موردی دانش آموزان و فارغ التحصیلان در زمینه‌های آموزشی و تحصیلی
2- تصمیم‌گیری در زمینه ایجاد تسهیلات آموزشی برای دانش آموزانی که با شرایط خاص مواجه می شوند.
3- هدایت و راهبری کمیسیون‌های خاص ادارات آموزش و پرورش مناطق و نواحی و کمیسیون خاص مدیریت آموزش و پرورش استثنایی استان‌ها
4- بررسی و پیشنهاد نیازهای پژوهشی متناسب با وظایف کمیسیون

ب- ترکیب اعضا:
1- دبیرکل شورای‌عالی و در غیاب وی معاون دبیرکل
2و3- دو نفر صاحب‌نظر در حوزه مقررات و ضوابط آموزشی و پرورشی با پیشنهاد دبیرکل و موافقت شورای عالی
4- رئیس مرکزسنجش آموزش و پرورش یا یکی از معاونان وی به عنوان نماینده ثابت
5- مدیرکل دفتر حقوقی و حمایت قضایی
6- مدیرکل دفتر مدارس غیردولتی
7- مدیرکل ‌دفتر هماهنگی ‌هیئت‌های ‌رسیدگی به تخلفات اداری
8- مدیرکل دفتر آموزش ابتدایی
9- یکی از مدیران کل دفاتر معاونت آموزش متوسطه
10- مدیر نظارت و ارزشیابی سازمان اداری شورای‌عالی آموزش و پرورش
11- مدیر کمیسیون معین شورای عالی(دبیر)
ماده3- ریاست کمیسیون‌ها برعهده دبیرکل شورا یا معاون وی می باشد. دبیرکل شورا می توانداز بین اعضا، فردی را به عنوان رئیس جلسه تعیین نماید. نایب رئیس کمیسیون، از سوی اعضا تعیین می شود.
ماده4-جلسات کمیسیون‌ها وکمیته‌ها با حضورحداقل دو سوم اعضا و با ریاست رئیس و یا نایب رئیس رسمیت می‌یابد و برای تصمیم گیری، رای موافق دوسوم اعضای حاضر ضروری است.
ماده5-دبیرکل شورا می تواند حسب مورد از معاونین وزارت آموزش و پرورش و رؤسای سازمان‌های وابسته،مدیران،کارشناسان، صاحب‌نظران،نمایندگان مجلس دانش آموزی و نماینده سازمان‌های مردم نهاد با داشتن حق رأی برای شرکت درجلسات دعوت به عمل آورد.
ماده6-جلسات کمیسیون‌ها وکمیته‌ها حداقل هر دو هفته یک بار در سازمان اداری شورای عالی با دعوت دبیرکل شورا تشکیل می شود.
تبصره- تشکیل جلسه فوق العاده با تشخیص دبیرکل بلامانع می باشد.
ماده7- حضوراعضا در تمام جلسات الزامی است و در مواردی که امکان حضور مقدور نباشد، باید موضوع 24 ساعت قبل از موعد جلسه، به اطلاع سازمان اداری شورای‌عالی رسانده شود.
ماده8-چنانچه هر یک از اعضا سه جلسه متوالی یا پنج جلسه متناوب، در جلسات حضور پیدا نکند و یا قادر به همکاری مؤثر نباشد، مراتب جهت اخذ تصمیم به اطلاع مقام مافوق وی و شورای عالی خواهد رسید.
ماده9-دستور هر جلسه توسط مدیرکمیسیون و با هماهنگی دبیرکل تنظیم و به همراه دعوت‌نامه و مستندات مربوط به اطلاع اعضا می رسد.
ماده10- پیشنهادهای رسیده به سازمان اداری شورای عالی، توسط دبیرکل به مدیرکمیسیون مربوط ارجاع می شود و در نوبت رسیدگی قرار می گیرد. داشتن طرح توجیهی لازم (مشتمل بر بیان مسئله، اهمیت‌وضرورت، سوابق و پیشینه، هدف، مستندات حقوقی و قانونی، مبانی علمی و پژوهشی، مکانیزم و شیوه‌های اجرایی، استلزامات، آثار و پیامدهای فرهنگی، تربیتی، اقتصادی و...) ضروری می باشد.
ماده11-دبیر جلسه موظف است گردش کار، طرح توجیهی و گزارش‌های نظارتی و ارزشیابی را به کمیسیون ارائه دهد.
ماده12-لازم است در زمان بررسی موضوع در شورای عالی، طرح‌توجیهی پیشنهاد مربوط و نتایج مباحث مطرح شده درکمیسیون ذی ربط، به اطلاع اعضای شورا رسانده شود.
ماده13-نقطه نظرات و تذکرات اعضای شورای عالی و کمیسیون‌ها در باره آموزش و پرورش، از سوی سازمان اداری شورای عالی، به وزیر آموزش و پرورش یا معاونان ایشان منعکس می شود و پاسخ دریافتی به اطلاع شورا یا کمیسیون خواهد رسید.
ماده14-حکم اعضای کمیسیون‌ها و کمیته‌ها، توسط دبیرکل شورا برای مدت دوسال صادر می شود و تمدید آن بلامانع خواهد بود.
تبصره -تغییرنمایندگان سازمان‌ها و معاونت‌ها، قبل از اتمام مدت عضویت، بلامانع است.
ماده15-مصوبات کمیسیون خاص و کمیته‌های مدارس اتباع خارجی و بین المللی و مدارس علوم و معارف اسلامی با امضای دبیرکل شورا جهت اجرا ابلاغ می شود.
ماده16-موضوع‌هایی که با شرح وظایف دو یا چند کمیسیون ارتباط دارد، پس از طرح و بررسی در کمیسیون‌های ذی ربط، می تواند در کمیسیونی تحت عنوان «کمیسیون تلفیق» با ترکیب زیر مطرح و نتیجه در دستور کار شورای عالی قرار گیرد:
1- دبیرکل شورای عالی یا معاون وی
2- دو‌نفراز اعضای کمیسیون‌های مربوط به انتخاب رئیس کمیسیون
3- مدیران کمیسیون‌های ذی ربط
ماده17-درصورت تغییر ساختار و عناوین معاونت‌ها، سازمان‌ها، مراکز و دفاتر وزارت آموزش و پرورش، سازمان اداری شورای‌عالی مجاز خواهد بود متناسب با آن تغییرات لازم را در ترکیب اعضای کمیسیون‌ها وکمیته‌ها اعمال نماید.
ماده18-سازمان اداری شورای‌عالی موظف است گزارش تفصیلی عملکرد سالانه کمیسیون‌ها، کمیته‌ها و کارگروه‌ها را تهیه و به اطلاع اعضای شورا برساند.
ماده19-اعضای کمیسیون‌های شورای‌عالی دو قسم اند:

الف) اعضای پیوسته: شامل ترکیب اعضای کمیسیون‌های موضوع بند«ب ماده 2 مذکور» خواهد بود که با داشتن حق رأی درجلسات شرکت می کنند.
ب) ‌اعضای وابسته: شامل اعضای موضوع ماده 5 و اعضای‌کارگروه‌ها،‌کمیته‌ها،کارشناسان ‌‌و‌صاحب‌نظران‌ می باشد.
تبصره1-اعضای کمیسیون‌ها (پیوسته و وابسته) بابت حضور در جلسات، به ازای هر ساعت،حق الزحمه ای به شرح زیر دریافت خواهندکرد:
الف)کارکنان رسمی تابع قانون خدمات کشوری معادل یک پانزدهم حق شغل مستخدم
ب)اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها معادل ‌‌یک سی‌ام حقوق مرتبه پایه و فوق العاده مخصوص آموزشی
ج)کارکنان بازنشسته معادل یک دهم آخرین حقوق بازنشستگی
د)سایراعضا معادل یک پانزدهم حق شغل پایه استخدامی مدرک تحصیلی که ارائه می کنند .
تبصره2-تعداد جلسات هر یک از کمیسیون‌ها، کمیته‌ها و کارگروه‌ها برحسب نیاز و صلاحدید مدیر کمیسیون، حداکثر تا شانزده جلسه در ماه تعیین می شود.
ماده20- با تصویب این آیین نامه، کلیه مصوبات مرتبط، به استثنای «آیین نامه تشکیل کمیته برنامه‌های درسی شاخه کاردانش» لغو می شود.

کمیسیون راهبری تحول بنیادین

الف- شرح وظایف:
1- بررسی برنامه زیرنظام تامین و تخصیص منابع مالی آموزش و پرورش، مبتنی بر سند تحول بنیادین
2- بررسی شاخص‌ها و استانداردهای بهره وری نظام آموزشی کشور
3- بررسی‌آثارو پیامدهای اقتصادی طرح‌ها و برنامه‌های آموزش و پرورش و اتخاذ تدابیر لازم برای افزایش کارایی و اثربخشی آن ها
4- بررسی شاخص‌ها، ضوابط و استاندارهای مالی مدارس و مراکز آموزشی وابسته به آموزش و پرورش
5- بررسی خط مشی‌ها و تهیه طرح‌های لازم برای تنوع بخشی به منابع مالی و افزایش مشارکت بخش غیر دولتی در آموزش و پرورش
6- بررسی برنامه‌ها و طرح‌ها در جهت گسترش عدالت آموزشی و رفع محرومیت
7- بررسی خط مشی‌ها و طرح‌های توسعه کار آفرینی و تربیت اقتصادی دانش آموزان
8- بررسی برنامه‌های زیر نظام تامین فضا، تجهیزات و فناوری مبتنی بر سند تحول بنیادین
9-‌بررسی‌خط‌مشی‌ها‌،‌راهبردها،‌‌شاخص‌هاو استانداردهای فضاهای آموزشی و تربیتی
10- بررسی خط مشی‌ها، راهبردها، شاخص‌ها و استانداردهای تجهیزات آموزشی و تربیتی
11- بررسی خط مشی‌ها، راهبردها و استانداردهای فناوری‌های آموزشی و تربیتی
12- بررسی طرح‌ها و برنامه‌های ساماندهی منابع ( فضا، تجهیزات و فناوری) مدارس
13- بررسی طرح‌ها و برنامه‌های فناوری ارتباطات واطلاعات (شبکه‌های آموزشی، هوشمندسازی مدارس، اینترنت و اینترانت و...)
14- بررسی طرح‌ها و لوایح مربوط قبل از ارائه به مجلس شورای اسلامی، دولت و سایر مراجع قانونی
15- بررسی و پیشنهاد نیازهای پژوهشی متناسب با وظایف و ماموریت‌های کمیسیون
16-بررسی موضوع‌هایی که ازطرف دبیرکل یا شورای
‌عالی آموزش و پرورش تعیین می شود.

ب- ترکیب اعضا:
1- دبیرکل شورای‌عالی و در غیاب وی معاون دبیرکل
2- یک نفر از اعضای شورای‌عالی آموزش و پرورش به انتخاب شورا
3،4و5-سه‌نفرصاحب‌نظردر حوزه‌های فناوری، تکنولوژی آموزشی‌و مهندسی عمران‌و معماری به پیشنهاد دبیرکل و موافقت شورای عالی
6- یک نفر صاحب‌نظر در حوزه اقتصاد آموزش و پرورش به پیشنهاد دبیرکل و موافقت شورای عالی
7- یکی از مدیران کل حوزه معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور به عنوان نماینده ثابت آن معاونت
8- یکی از مدیران کل مرتبط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
9- معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
10- رئیس مرکز برنامه ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
11- رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور یا یکی از مدیران کل آن حوزه به عنوان نماینده ثابت
12-‌رئیس‌‌سازمان‌‌مدارس غیر دولتی وتوسعه مشارکت‌ها
13و14- مدیران کمیسیون‌های منابع انسانی و راهبری تحول بنیادین
15- مدیر کمیسیون (دبیر)

کمیسیون اقتصاد و منابع فیزیکی آموزش و پرورش

الف- شرح وظایف:
1- بررسی برنامه زیرنظام تامین و تخصیص منابع مالی آموزش و پرورش، مبتنی بر سند تحول بنیادین
2- بررسی شاخص‌ها و استانداردهای بهره وری نظام آموزشی کشور
3- بررسی‌آثارو پیامدهای اقتصادی طرح‌ها و برنامه‌های آموزش و پرورش و اتخاذ تدابیر لازم برای افزایش کارایی و اثربخشی آن ها
4- بررسی شاخص‌ها، ضوابط و استاندارهای مالی مدارس و مراکز آموزشی وابسته به آموزش و پرورش
5- بررسی خط مشی‌ها و تهیه طرح‌های لازم برای تنوع بخشی به منابع مالی و افزایش مشارکت بخش غیر دولتی در آموزش و پرورش
6- بررسی برنامه‌ها و طرح‌ها در جهت گسترش عدالت آموزشی و رفع محرومیت
7- بررسی خط مشی‌ها و طرح‌های توسعه کار آفرینی و تربیت اقتصادی دانش آموزان
8- بررسی برنامه‌های زیر نظام تامین فضا، تجهیزات و فناوری مبتنی بر سند تحول بنیادین
9-‌بررسی‌خط‌مشی‌ها‌،‌راهبردها،‌‌شاخص‌هاو استانداردهای فضاهای آموزشی و تربیتی
10- بررسی خط مشی‌ها، راهبردها، شاخص‌ها و استانداردهای تجهیزات آموزشی و تربیتی
11- بررسی خط مشی‌ها، راهبردها و استانداردهای فناوری‌های آموزشی و تربیتی
12- بررسی طرح‌ها و برنامه‌های ساماندهی منابع ( فضا، تجهیزات و فناوری) مدارس
13- بررسی طرح‌ها و برنامه‌های فناوری ارتباطات واطلاعات (شبکه‌های آموزشی، هوشمندسازی مدارس، اینترنت و اینترانت و...)
14- بررسی طرح‌ها و لوایح مربوط قبل از ارائه به مجلس شورای اسلامی، دولت و سایر مراجع قانونی
15- بررسی و پیشنهاد نیازهای پژوهشی متناسب با وظایف و ماموریت‌های کمیسیون
16-بررسی موضوع‌هایی که ازطرف دبیرکل یا شورایعالی آموزش و پرورش تعیین می شود.

یاداشت آخر

با توجه به این سبقه تاریخی انجمن معارف و شورای عالی معارف و همچنین شورای عالی فرهنگ که درد از آن به شورای عالی آموزش و پرورش در سال 1343 این نشان از اهمیت و جایگاه مرکز سیاست گذاری و تصمیم سازی برای امر تعلیم و تربیت در نظر گرفته شده که با قدمت دیوین برای رشد و توسعه هر کشور نگاه ژرفی به به ساختار تعلیم و تربیت بایستی نگاه حاکمانی و خردمندانه و اندیشه به این مسئله مهم داشته باشیم اکنون با پیشرفت جهان امروز که به عصر تکنولوژی و ارتباطات گذاشتیم و همچنین سندری به عنوان اسناد بالادستی در آموزش و پرورش در شورای عالی تهیه و تنظیم و بارعایت ساحت های شش گانه و راهبردهای آن و اهداف کلان که به تصویب شورای انقلاب فرهنگی نیز رسیده اکنون وظیفه شورای عالی دو چندان شده که بایست با نگاه ویژه به جایگاه تاریخی و پر اهمیت این شورا اکنون بایستی وزارت آموزش و پرورش با سرلوحه قرار دادن مصوبات پیشین و نقشه راه که در سند تحول بنیادین به خوبی ترسیم گشته هرچند تا عملیاتی شدن این سند فاصله ای هست که باید بهبود بخشیدن به پیکره شورا این وضعیت رو به وضعیت مطلوب و اجرایی شدن تمام کمال سند همراهی نماید حال شورای عالی با کمیسیون های تخصصی و کارگروه های پژوهشی با نگاه دولت و مجلس بتواند تصمیماتی حتی برای یک قرن آینده کشور و توسعه پایدار فرق داشته باشد این مستلزم آن است که جایگاه و اهمیت شورای عالی در این عصر تکنولوژی به روز تر شده و نگاه های آینده محوری رو پیش روی خود داشته باشد.

*عضو شورای عالی آموزش و پرورش