تبدیل سرای سعدالسلطنه به نخستین بازارچه تاریخی صنایع دستی جهان

به‌گزارش ایران، سید میثم حصاری معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قزوین درباره وضعیت صنایع دستی استان قزوین و اقدامات این سازمان گفت: «دو موضوع مهم در اولویت کار قرار دارد، یکی ثبت جهانی سرای سعدالسلطنه و دیگری تبدیل روستای گردشگری اندج الموت به قطب تولید صنایع دستی. این روستا یکی از قطب‌های تولید گلیم در منطقه الموت به‌شمار می‌رود، از طرف دیگر به‌دلیل جاذبه‌های گردشگری و زیبایی‌های طبیعی و تاریخی دارای ظرفیت زیادی برای این موضوع است. به همین دلیل پس از بازدید کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، بنیاد مسکن و استانداری تصمیم بر این گرفته شد از این روستا به‌عنوان پایلوت و بازارچه صنایع دستی استفاده شود و جانمایی احداث کارگاه و نمایشگاه آن نیز صورت پذیرفته است. تمامی پرونده‌های لازم جهت این موضوع نیز به تهران ارسال شده است تا در زمان مقرر اقدامات لازم انجام شود. البته یکسری کارها در روستای اندج از جمله ایجاد کارگاه آموزشی و ساخت سردرهای روستا به‌صورت کاشی برجسته با همکاری بنیاد مسکن و اداره کل امور روستایی استانداری در حال انجام است.

این مقام مسئول درباره ثبت جهانی سرای سعدالسلطنه و استفاده از آن به‌عنوان بازارچه صنایع دستی گفت: اقدامات ثبت جهانی این مکان در حال انجام و حتی هفته گذشته بازرسان سازمان یونسکو از این مکان بازدید کردند. جدای از این موضوع، به‌دنبال این هستیم سرای سعدالسلطنه را به نخستین بازارچه تاریخی صنایع دستی جهان تبدیل کنیم و این کار توسط کارشناسان در حال انجام است تا یکی از اقدامات مهم صورت گیرد. با توجه به این موضوع ما در پی این هستیم هنرمندانی را که در حوزه صنایع دستی فعال و دارای مهر اصالت و برند هستند برای فعالیت به این مجموعه اضافه و از آنها بهره بگیریم تا کالاهایی به مردم عرضه شود که اصیل و منحصر به فرد باشد. البته در حال حاضر هنرمندانی وجود دارند که در سرای سعدالسلطنه‌ مشغول به کار هستند و شاید جزو مجموعه مد نظر ما نباشند به‌عنوان‌مثال خوشنویس یا نقاش که جزو هنرمندان حوزه صنایع دستی نباشند اما مقرر شده از این عزیزان که صاحب برند باشند، استفاده شود.

تأثیر کرونا بر بازار صنایع دستی قزوین
این روزها کرونا مانند بسیاری از صنایع و مشاغل، رمقی برای صنایع دستی و شاغلان این حوزه نگذاشته و فعالان این حوزه را با مشکلات و تنگناهای زیادی مواجه کرده است، معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قزوین درباره تأثیر کرونا بر رونق این صنعت گفت: اوضاع صنایع دستی پیش از کرونا خیلی خوب بود و ما در سطح استان نمایشگاه‌های مختلفی را داشتیم که با شیوع کرونا تمام این برنامه‌ها لغو شد. اما با واکسیناسیون و مهار این بیماری در تلاش هستیم این اقدامات از سر‌گرفته شود و به همین خاطر موضوع پویش «پنجشنبه‌ها با صنایع دستی» را راه‌اندازی کردیم و از تمام هنرمندان درخواست کردیم‌ مانند گذشته در آن حضور فعال داشته باشند. در آبان ماه نیز یک برنامه نمایشگاه ۷ روزه سفال و سرامیک در سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری قزوین داریم، گذر فرهنگی در میدان سبزه میدان و پارک هنرمندان با همکاری شهرداری و اداره فرهنگ وارشاد اسلامی از دیگر برنامه‌ها است. البته در زمان کرونا هم بیکار ننشستیم و با همکاری جهاد دانشگاهی آموزش صنایع دستی از طریق فضای مجازی را پیگیری کردیم که با استقبال خوبی هم همراه شد.

موانع بازار‌یابی صنایع دستی
وی با اشاره به اینکه نبود بسته‌بندی مناسب هم یکی از مشکلات این حوزه است، اظهار داشت: باید پذیرفت که صنایع دستی هم نیاز به بسته‌بندی دارد و ما در این زمینه ضعیف هستیم و درصددیم این مشکل را برطرف کنیم. هم‌اکنون در نمایشگاه‌ها مقرر شده تمام‌کالاها با بسته‌بندی و درج اطلاعات کالا عرضه شوند تا وقتی یک گردشگر خارجی قصد خرید دارد اطلاعات محصول و ویژگی‌های آن را کسب کند.
وی درباره کالاهای قاچاق و کپی در بازار گفت: در فضاهای تاریخی که مجموعه‌های صنایع دستی ما حضور دارند بازدید ماهانه توسط کارشناسان انجام می‌پذیرد. موضوع دیگر برند بودن صنایع دستی توسط خود هنرمندان است که می‌تواند حضور کالاهای قاچاق را کمرنگ کند، ضمن اینکه بیشتر این کالاها از مبادی ورودی کشور در تهران و گمرکات صورت می‌گیرد که می‌بایست جلوی این‌ کار گرفته شود.
حصاری در خصوص برخی صنایع دستی که به بوته فراموشی سپرده شده و احیای آنها گفت: برای اینکه یک صنعت در حال فراموشی را احیا کنیم ابتدا باید آن رشته را کاربردی و تبدیل به اشتغال کنیم. رشته‌های پن بافی، موج بافی و جاجیم بافی رشته‌هایی رو به فراموشی بود که با اختصاص اعتبار، حضور در نمایشگاه و کاربردی کردن‌شان توانستیم آنها را احیا کنیم. به‌عنوان مثال از جاجیم بافی برای ساخت کیف و رومبلی بهره می‌گیریم. یا سبد بافی را به شکلی که مردم از آن به‌عنوان سبد خرید استفاده کنند بهره بردیم. ضمن اینکه یک فضایی هم در سرای سعدالسلطنه به این صنایع اختصاص دادیم تا در معرض دید مردم بوده و فروش داشته باشند.
وی با بیان اینکه صادرات صنایع دستی به دو شکل گمرکی و چمدانی انجام می‌شود، گفت: سال گذشته ۴/۸ میلیون دلار فروش چمدانی صنایع دستی داشتیم. تا پیش از کرونا صادرات چمدانی استان ۷/۵میلیون دلار بود و امیدوارم بعد از پایان کرونا دوباره این رقم را تجربه کنیم.

ضرورت بیمه شدن هنرمندان صنایع دستی
در همین ارتباط فائزه جواهری دکترای پژوهش هنر و کارشناس فنی صنایع دستی و هنرهای سنتی درباره شرایط حال‌حاضر صنایع دستی استان قزوین گفت: در مجموع حدود ۷ هزار نفر در حوزه صنایع دستی در سطح استان مشغول به کار هستند که مجوز و پروانه تولید صنایع دستی دارند البته این امر لزوماً به این معنا نیست که همه این افراد فعال هستند؛ هرچند هنرمندان حوزه چرم، گلیم، سفال و انواع رودوزی‌ها فعال‌تر هستند و تعداد تولیدکننده‌ها خیلی بیشتر است و در مجموع هم تعداد تولیدکننده‌ها رو به افزایش و هم کیفیت کارها رو به بهبود و ارتقا است.
این‌ کارشناس، یکی از دغدغه‌های فعالان حوزه صنایع دستی را بیمه این افراد عنوان کرد و گفت: وقتی هنرمندی راه امرار معاش و خرج زندگی اش از طریق تولید صنایع دستی است نیاز به بیمه دارد، متأسفانه چند سالی است که سازمان تأمین اجتماعی نفرات جدید را وارد سیستم خود نمی‌کند و دلیل آن را هم هزینه بالا عنوان کرده است، به‌همین دلیل دولت بیمه عشایری و روستایی را جایگزین آن کرده که مبلغ آن پایین‌تر است اما به‌دلیل نوپا بودن و اینکه هنوز کسی در این سازمان به مرحله بازنشستگی نرسیده، هنرمندان نسبت به آن تردید دارند.
وی درباره انتقاد هنرمندان از ارائه تسهیلات اظهار داشت: همیشه تسهیلات یا به‌صورت ملی یا استانی وجود دارد و در طول سال هنرمندان به بانک‌های عامل معرفی می‌شوند اما اعتبارات محدود است. البته هنرمندان به بهره بالا و برخی هم نسبت به مبالغ پایین تسهیلات معترض هستند.

گرانی مواد اولیه صنایع دستی
در این میان هنرمندان صنایع دستی استان قزوین علاوه بر دردسرهای ویروس منحوس و خسارت بار کرونا، کم توجهی و عدم حمایت‌های لازم و کافی از سوی مسئولان را نیز از عوامل رکود فعالیت‌های خود عنوان می‌کنند.
نبود سیاست‌های واحد برای حمایت از هنرمندان صنایع دستی، نبود بیمه، گرانی مواد اولیه، بالا بودن نرخ تسهیلات بانکی، کاهش قدرت خرید، تحریم‌ها و قاچاق از جمله مواردی است که هنرمندان صنایع دستی قزوین از آنها به‌عنوان پاشنه آشیل و آفت پیش روی خود نام بردند.
ناهید محمدی بانوی گلیم باف که آثارش دارای نشان ملی و دارنده مهر اصالت کالا است از گران شدن بی‌رویه مواد اولیه به‌عنوان یکی از مشکلات اساسی فعالان برخی صنایع دستی از جمله گلیم بافی یاد کرد و گفت: بیشتر قیمت‌های مواد اولیه کار ما اعم از رنگ گیاهی و ابریشم در یکسال گذشته بین ۲ تا ۳ برابر و حتی بیشتر افزایش پیدا کرده و هزینه‌های تولید و خلق آثار را به شکل سرسام‌آوری افزایش داده است.

نیم نگاه

در مجموع حدود ۷ هزار نفر در حوزه صنایع دستی در سطح استان قزوین مشغول به کار هستند که مجوز و پروانه تولید صنایع دستی دارند البته هنرمندان حوزه چرم، گلیم، سفال و انواع رودوزی ها فعال تر هستند و تعداد تولیدکننده ها خیلی بیشتر است و در مجموع هم تعداد تولیدکننده ها رو به افزایش و هم کیفیت کارها رو به بهبود و ارتقا است.