مهدی برزکی: هیچ سازوکار جدی و حمایتی برای اکران فیلم کوتاه وجود ندارد

آزاده فضلی- سینمای کوتاه ایران علاوه بر مشکلاتی که سینمای بلند ایران با آن دست به گریبان است، شرایطی ویژه‌تر دارد که به دلایل مختلف مثل ممیزی و ساخت فیلم در شرایط سخت، مشکل‌تر شده است. «سینمای کوتاه» جایگاه ویژه‌ای میان فیلمسازها دارد، چون می‌توانند به موضوعات و سوژه‌هایی خاص بپردازند و برخی محدودیت‌هایی که سینمای بلند دچار آن است، شامل این سینما نمی‌شود اما از طرفی مشکل ویژه‌ای که سینمای کوتاه با آن سروکار دارد، بحث «اکران» است که در گفت‌وگوی پیش‌رو با سیدمهدی برزکی، به آن بیشتر پرداخته‌ایم.

سیدمهدی برزکی فیلمساز جوان و موفق عرصه فیلم کوتاه در گفت‌وگو با پانا درباره جایگاه فیلم کوتاه در سینمای ایران و ارزیابی موفقیت آن، بیان کرد: جایگاه فیلم کوتاه در سینمای ایران بسیار حائز اهمیت است چون بسیاری از فیلمسازان ایران و کسانی که در سینمای بلند فعالیت می‌کنند، از سینمای کوتاه شروع کردند و موفق بودند و این موفقیت برای آنها ادامه‌دار بوده است. البته نمی‌توان گفت فیلم کوتاه مسیری برای رسیدن به فیلم بلند است اما در کشور ما، فیلم کوتاه به نوعی تمرینی برای فیلمساز شدن و اعتماد کردن تهیه‌کننده‌ها و سینمای بدنه به یک فیلمساز به حساب می‌آید برای اینکه یک فیلمساز بتواند در عرصه حرفه‌ای سینمای بلند فعالیت کند؛ به همین دلیل جایگاه فیلم کوتاه خیلی منوط به مسیری شده که یک فیلمساز می‌خواهد به سینمای بلند و موفقیت در آن برسد.

وی در ادامه توضیح داد: در عین حال، اما خیلی از فیلمسازهای داخلی و خارجی نیز هستند که فقط در فیلم کوتاه فعال هستند و با این مدیوم شناخته‌شده هستند اما چون فیلم کوتاه بازار ندارد و شرایط تولید و سرمایه‌گذاری بسیار دشوار و اقتصاد آن در کشور ما چه در تولید و چه در فروش و اکران، تعریفی ندارد به همین دلیل فیلم کوتاه، برای فیلمسازها جایگاهی نیست که با قدرت زیاد در آن پیش بروند و بیشتر سکوی پرتابی برای رسیدن به سینمای جریان اصلی برای آنها است.

سینمای کوتاه توانسته مسیر رشد فیلمسازی خیلی از فیلمسازهای جوان را هموارتر کند

برزکی با بیان اینکه سینمای کوتاه توانسته مسیر رشد فیلمسازی خیلی از فیلمسازهای جوان را هموارتر کند، گفت: فیلم کوتاه طی سال‌های اخیر نشان داده که چقدر می‌تواند موفق‌آمیز باشد و چقدر می‌تواند در عرصه بین‌المللی، فیلمسازهای خوبی را معرفی کند. همچنین این نوع سینما چقدر جدای از سینمای بلند می‌تواند کشور ما را به دنیا معرفی کند و قطعاً در این سال‌ها، سینمای کوتاه توانسته مسیر رشد فیلمسازی خیلی از فیلمسازهای جوان را هموارتر کند و حضور فیلم‌های خوب از جوانان با استعداد ایرانی، گواه بر این موضوع است. بنابراین فکر می‌کنم فیلم کوتاه ایران جایگاه معتبری دارد همچنان که جشنواره فیلم کوتاه تهران نیز از امسال ورودی جشنواره اسکار است که جدیت در عرصه فیلم کوتاه سبب شده ما به این مرحله برسیم و این موضوع نشان‌دهنده اهمیت سینمای کوتاه در کشور ما است.

ریسک‌پذیری سینمای کوتاه سبب تنوع و موفقیتش است

وی در پاسخ به اینکه سینمای کوتاه چقدر موفقیتش را از فیلمنامه دارد؟ و اینکه آیا فیلمنامه (با ایده ای جدید) در ماندگاری فیلم کوتاه موثر است یا خیر، گفت: به هر حال فیلم کوتاه با ساختار، فرم، محتوا و اجرا و همچنین جهان‌بینی که فیلمساز نسبت به مساله دارد، سبب خاص بودن فیلم کوتاه می‌شود؛ این نوع سینما، جایگاه ریسک و بروز خیلی از قصه‌هاست که شاید در سینمای بلند جایی برای ریسک آن وجود ندارند و همین موضوع سبب شده که ما با انواع و اقسام و فیلم‌ها با ایده‌های مختلف و جسارت‌های مختلف در فیلمنامه و کارگردانی مواجه باشیم. این فضا موجب تنوع آثار شده است و این تنوع خیلی به دیده شدن و تولید محصول سینمایی فرهنگی کمک کند که در واقع فیلمسازها با آن معرفی شوند.

دلایل موفقیت و ماندگاری یک فیلم کوتاه

این فیلمساز جوان کاشانی خاطرنشان کرد: قطعاً، اساس یک فیلم خوب، فیلمنامه است و فیلمنامه می‌تواند برگ برنده یک فیلم باشد و اگر فیلمنامه‌ای خوب نباشد قطعاً هر چه در اجرا موفق باشد نمی تواند مخاطب خودش را جذب کند و ضربه خواهد خورد. ایده محرک و اولیه و پرداخت آن، همچنین موقعیتی که در ساختار فیلم کوتاه طراحی می‌شود، می‌تواند تاثیر بسزایی در دیده شدن و ماندگاری فیلم داشته باشد و قطعاً در کنار آن، نیاز به هوش کارگردان و اجرای درست از فیلمنامه و ایجاد هارمونی بین عوامل فیلم داریم تا فیلم موفق عمل کند.

وی با بیان اینکه موقعیت و اتمسفر حاکم بر جامعه ایران در سطح جهانی مورد توجه است، درباره دلیل مقبولیت سینمای کوتاه ایران در جهان گفت: شرایط کشور ما از نظر مذهبی، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و اتفاقاتی که به دلیل جهان سوم بودن‌مان، در کشور رخ می‌دهد، سبب شده نگاه جهان به سینمای کوتاه ایران هم منحصربفرد باشد و به واسطه این شرایط است که فیلمسازهای خوبی با فیلم‌های جذاب و تاثیرگذار داریم. طبیعتاً خلاقیت‌ها، محدودیت‌ها، ممیزی‌ها و شرایط سخت تولید که بچه‌های فیلم کوتاه با آن مواجه هستند و همچنین انتظارات و تلاشی که بچه‌ها برای رسیدن به موفقیت‌ها دارند، سبب می‌شود با خروجی‌های متفاوت و خاصی روبرو باشیم که فستیوال‌های خارجی نیز جذب این آثار می‌شوند.

سینمای کوتاه برای فیلمسازها اعتمادسازی برای جریان سینما و سرمایه‌ها می‌کند

برزکی در پاسخ به اینکه آیا غایت فیلمسازهای کوتاه حضور در جشنواره‌ها است یا ساخت فیلم بلند بعد از کوتاه، توضیح داد: همانطور که بالاتر ذکر کردم در کشور ما به دلیل بحث اقتصادی و سرمایه‌گذاری معمولاً فیلم کوتاه، تمرینی برای ورود به سینمای بلند است. عدم اکران مناسب و دیده نشدن فیلم کوتاه و فیلمساز از مهمترین مشکلات این عرصه است که منجر به حضور فیلمسازها در جشنواره‌ها شده است. بنابراین سینمای کوتاه در ایران، به نوعی اعتمادسازی می‌کند برای تهیه‌کنندگان سینمای بلند و همچنین تمرینی برای فیلمسازها برای ورود به سینمای بلند به حساب می‌آید. این نگاه به اشتباه در جامعه ما وجود دارد، چراکه شرایط برای فیلم کوتاه به شکلی نیست که حمایت لازم از فیلمساز صورت گیرد تا او بتواند با خیال راحت، به ساختن فیلم کوتاه بپردازد و البته به رزق و روزی فکر نکند. البته بچه‌های فیلم کوتاه، دغدغه‌مند هستند و این دغدغه‌های آنها سبب پیشرفت‌شان شده است و طبیعتاً موفقیت در فیلم کوتاه، عرصه را برای حضورشان در سینمای بلند فراهم می‌کند و در کنارش، افتخارات حاصل در جشنواره‌ها نیز اعتبار آفرینی می‌کند تا راحت‌تر فیلم بسازند.

هیچ سازوکار و حمایتی برای اکران فیلم کوتاه وجود ندارد

وی درباره اکران فیلم کوتاه و اینکه باید شرایط به چه صورتی رقم بخورد که اکران برای سینمای کوتاه هم مساعد شود؟ نیز گفت: متاسفانه نگاه نسبت به فیلم کوتاه، نگاهی سطح پایین است و انگار بود و نبودش فرقی نمی‌کند. در حال حاضر 1175 فیلم داستانی به جشنواره فیلم کوتاه تهران آمده است و 1775 فیلم کوتاه در جشنواره امسال ثبت نام کرده‌اند که طی چهار سال اخیر این تعداد بی سابقه بوده است. این تعداد تولید فیلم کوتاه در یک سال، آیا جایی برای عرضه و نمایش دارند!؟ این فیلم‌ها چگونه باید بررسی و به مخاطب عرضه شود؟ از این تعداد، حدود 1100 فیلم به جشنواره راه پیدا نمی‌کنند و بقیه 70 فیلم نیز تعدادی شاخص خواهند شد اما بقیه فیلم‌ها چه می‌شوند و کجا باید دیده شوند؟ فیلمسازهایشان کجا باید حرف‌شان را بزنند و نقد شوند و انگیزه برای ساخت فیلم جدید پیدا کنند؟

این کارگردان و فیلمنامه‌نویس در ادامه بیان کرد: در این زمینه هیچ سازوکاری وجود ندارد، حمایتی نیز وجود ندارد؛ بر این اساس فیلمساز دغدغه‌مند جایی برای عرضه فیلمش ندارد. به اعتقاد من، در بحث فیلم کوتاه، نگاه و برنامه‌ریزی در تولید، حمایت و پشتیبانی، استعدادیابی و همچنین اکران وجود ندارد همچنان که همه اینها در کنار هم سبب می‌شود فیلم کوتاه، دیده شود. ما الان با اکران محدود چند فیلم در هر فصل هستیم؛ اینها هم چون در جشنواره‌ها دیده شده‌اند می‌توانند در اکران کوتاه مدت قرار بگیرند که از نظر مالی کمکی به فیلمساز نمی‌کند و شاید دلخوشی برای آنها محسوب می‌شود.

وی تاکید کرد: اگر تصمیم‌گیری جدی در این زمینه اتخاذ و زیرساخت‌ها فراهم شود، شرایط تفاوت خواهد کرد، چراکه با شرایط مساعد، خیلی از فیلمسازها برای ساختن فیلم کوتاه ترغیب می‌شوند و اکران فیلم کوتاه نیز دغدغه‌ای بر دیگر دغدغه‌های فیلمسازها نخواهد بود.

کارگردان فیلم کوتاه «عزیز» در پاسخ به اینکه آیا اکران‌های آنلاین و اکران‌های موقتی در سینماها به سینمای کوتاه و جایگاهش کمک می‌کنند، گفت: یکی از مدل اکران‌ها برای فیلم‌های کوتاه، اکران آنلاین است که حتما موفقت‌آمیز خواهد بود اما در حال حاضر سازوکاری درستی برای آن وجود ندارد. پلتفرم «ودیو» در راستای اکران فیلم کوتاه وارد شده است که البته شرایط مواجهه با کرونا نیز به این اکران‌ها بسیار کمک کرده است. «هنر و تجربه» خیلی محدود به اکران فیلم کوتاه کمک می‌کند و البته کمک سازنده‌ای نیست. این در حالی است که اکران آنلاین، مخاطب بیشتری دارد اما سختی‌هایی نیز دارد و بحث رایت و عدم درآمدزایی فیلم‌ها مطرح است.

الان در بدترین شرایط اکران و حمایت هستیم

وی تصریح کرد: بحث اکران فیلم کوتاه نیاز به بررسی‌های وسیع و سازوکار جدی دارد که باید خارج از سینمای «هنروتجربه» فکری برای اکران فیلم کوتاه (آنلاین و فیزیکی) شود. در حال حاضر تمامی دوندگی‌ها و تلاش‌ها در زمینه اکران توسط فیلمسازهای کوتاه انجام می‌شود که اکثر اوقات خیلی محدود است و جزئی از مشکلات فیلم کوتاه به حساب می‌آید. در این زمینه انجمن سینمای جوانان ایران اکران‌های هفتگی و ماهانه آنلاین را با همکاری «ودیو» ترتیب داده بود که خیلی خوب بود اما جدیداً از آن هم خبری نیست. الان در بدترین شرایط اکران و حمایتی هستیم چه در تولید و اکران هستیم. در واقع به اعتقاد من، الان در شرایط بحرانی فیلم کوتاه قرار داریم و فکر می‌کنم بخشی از این مساله به جابجایی دولت، بخشی به عدم تخصیص اعتبار و بخشی نیز به کرونا برمی‌گردد و همه اینها دست به دست هم داده که خبری از فیلم کوتاه و اکرانش نداشته باشیم!

پیشنهادهایی برای گسترش اکران فیلم کوتاه برای دولت جدید

برزکی اظهار کرد: موضوع اکران فیلم کوتاه برای عموم، گسترش آن، اکران‌هایی ویژه آموزش و پرورش، بسته‌های اکرانی فیلم کوتاه برای مخاطبان خاص و ... از جمله مواردی است که در دولت جدید می‌تواند مورد توجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی و متولیان فیلم کوتاه قرار بگیرد. امیدوارم اکران فیلم کوتاه به صورت آنلاین و غیرآنلاین جدی گرفته شود.

وی در پایان درباره شرایط ساخت فیلم کوتاه به پانا گفت: فیلم کوتاه ساختن، تمام زندگی من را تحت تاثیر قرار داد؛ با سختی‌های بسیاری روبرو بودم که از جمله آن می‌توانم به نبود حمایت مالی و معنوی از کار اشاره کنم. خیلی از فیلم‌های کوتاه که می‌بینید، با رفاقت‌ها شکل می‌گیرد و ساخته می‌شوند وگرنه ساخته نمی‌شدند. تمام بارها روی دوش فیلمساز است و بدهکاری‌های بسیاری برایش دربر خواهد داشت، این در حالی است که ممکن است آن چیزی که فیلمساز مدنظرش است برای فیلمش اتفاق نیفتد. نکته دیگر، درک نسبت به فیلم کوتاه در خانواده‌ها و عموم مردم کم است و یک فیلمساز برای فیلم ساختن در حال جنگیدن است و از همه جهات باید قوی باشد تا بتواند فیلمش را بسازد و موفق باشد؛ به نظر من این سخت‌ترین کار ممکن است. امیدوارم شرایطی فراهم شود تا فیلمسازی برای بچه‌های فیلم کوتاه از گرفتن مجوز گرفته تا حمایت‌های مالی و معنوی آسان باشد و جدی گرفته شود تا هر کسی خواست فیلمش را بسازد.

سیدمهدی برزکی فیلمساز جوان کاشانی، مدرس انجمن سینمای جوانان ایران و عضو انجمن صنفی کارگردانان خانه سینما است. عمده فعالیت‌های وی در زمینه نویسندگی و کارگردانی است که می‌توان به آثاری چون «شیخ علی»، «زندگی شاید همین باشد»، «زخم»، «همه نیمه من»، «مشتری»، «عزیز» و «آبا» اشاره کرد. فیلم کوتاه «عزیز» دومین تجربه فیلم کوتاه داستانی است که جایزه بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین صدابرداری، بهترین بازیگر زن و لوح افتخار گروه «هنر و تجربه» را در سی و ششمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران به دست آورد. از دیگر موفقیت‌های این فیلم، دریافت جایزه بهترین فیلم کوتاه در سومین جشنواره ملی فیلم آیات، اولین جشنواره «هنر زنده است» و جشن فیلم کوتاه اصفهان اشاره کرد. این فیلمساز همچنین به عنوان عضو هیات انتخاب جشنواره‌های منطقه‌ای فیلم کوتاه و جشنواره فیلم کوتاه تهران نیز فعالیت داشته است.