هورالعظیم احیا می‌شود؟

محمد درویش فعال محیط زیست، استاد و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، در گفت‌وگوی تلفنی با برنامه نیم نگاه رادیو سلامت در توصیف تالاب هورالعظیم اظهار کرد: تالاب هورالعظیم بی‌شک مهم‌ترین تالاب ایران، آسیای جنوب غربی و منطقه خاورمیانه است و هیچ تالابی به وسعت و کیفیت و اثربخشی این تالاب نبوده است. هورالعظیم با پهنه یک میلیون هکتاری خود در پایاب سه رودخانه مهم کرخه، دجله و فرات قرار گرفته که سالانه حدود 50 تا 60 میلیارد مکعب آب به درون آن هدایت می‌کردند. این تالاب مهم ترین عامل تاب‌آوری منطقه جنوب غرب کشور بوده است هموطنان خوزستانی با حصیربافی و صیادی روزی خود را از تالاب می‌گرفته اند. از 535 گونه پرنده شناخته شده در ایران، 460 گونه پرنده در این تالاب شناسایی شده است به همین دلیل می‌توانست یک صندوق ارزی پایدار به عنوان قطب گردشگری ایران به حساب آید. تالاب هورالعظیم ظرفیت گرمایی ویژه منطقه را افزایش می‌داد و سبب کاهش تفاوت دمای شب و روز و تعدیل اقلیم می‌شد و همچنین به علت وجود نی‌زارهای آن یک کولر طبیعی بود.

وی درباره علت اصلی ایجاد بحران در تالاب هورالعظیم توضیح داد: بهانه استخراج 20 درصد ارزان‌تر نفت در میدان نفتی آزادگان، توافق خاموش میان ایران و عراق، بارگذاری بیش از حد در بالادست تالاب هورالعظیم در پایاب کرخه، سکوت در مقابل مخزن‌سازی دولت ترکیه به حجم 120 میلیارد متر مکعب روی دجله و فرات همه و همه دست به دست هم دادند که امروز شاهد این وضعیت اسف بار تالاب هورالعظیم شویم. تنها نیم میلیون هکتار از تالاب هورالعظیم باقی مانده که این مسأله خود مقدمه فروپاشی، مقدمه تشدید کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و افزایش ریزگردهایی است که سلامت انسان را به طور جدی تهدید می‌کند.

درویش در پاسخ به این سوال که آیا هورالعظیم احیا می‌شود، گفت: تالاب هورالعظیم در پایاب رودخانه کرخه که دومین رودخانه پرآب کشور است قرار دارد. اگر سالانه از سمت ایران تقریبا 2 میلیارد متر مکعب حق‌آبه دریافت کند تاب‌آوری خود را حفظ می‌کند. مطالبه تمام فعالان و متخصصان حوزه محیط زیست از سازمان آب و برق خوزستان این است که تخصیص حق‌آبه تالاب هورالعظیم را در اولویت کار خود قرار دهند.

70 هزار هکتار بر وسعت شالی‌کاری‌ها در خوزستان افزوده شده است

وی درباره تاثیر کشت برنج بر وضعیت تالاب هورالعظیم نیز گفت:‌ برخلاف بخشنامه وزارت جهاد کشاورزی که فقط سه استان شمالی مجاز به کشت برنج هستند، شاهد کشت برنج در 18 استان کشور هستیم. در خوزستان 70 هزار هکتار بر وسعت شالی کاری‌ها افزوده شده است میزان مصرف آب در هر هکتار شالی کاری به رقم 50 تا 60 هزار مترمکعب رسیده است بنابراین با این اوصاف نابودی این تالاب طبیعی است. با تغییر نوع معیشت مردم و پیشنهاد معیشت‌های جایگزین می‌توان درآمدهای بهتر و پایدارتر را به مردم معرفی کرد.

این فعال محیط زیست همچنین خاطرنشان کرد: سیل بی‌سابقه دو سال پیش می‌توانست تالاب هورالعظیم را سیراب کند تا امروز شاهد این مسأله نباشیم اما با برداشتن دیوار مرزی و هدایت آب به شط العرب از ورود آب به تالاب هورالعظیم جلوگیری شد تا تاسیسات نفتی آسیب نبینند.

کریمی رئیس حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز در این خصوص توضیح داد: اگر خروجی‌های آبریز را به عنوان واحد مستقل آبی در نظر بگیریم می‌توان گفت کل آب موجود یا تجدیدپذیر تماما حق‌آبه طبیعت است که به تدریج بشر برای برطرف کردن نیاز خود بخشی از این آب را به اختصاص خود درآورده است در نهایت با افزایش نیاز بشر، طبیعت دچار کم آبی می‌شود. رعایت حق‌آبه طبیعت یک قاعده اساسی است. در کشور در هیچ یک از حوضه‌های آبریز به این قاعده توجه نشده است. نکته مهم تغییر رویکردهاست که یکی از شروط آن وضع قوانین و مقررات است اما شرط کافی نیست. باید برنامه‌های بلند مدت کشور بر مبنای کمبود آب طراحی شوند و برنامه‌های توسعه باید آب محور باشند.

کریمی در پاسخ به این سوال که امکان احیای تالاب وجود دارد یا خیر پاسخ داد: بله، تاسیسات نفتی بد طراحی شده‌اند. یکی از مشکلات آبگیری تالاب این است که زمانی که سیلاب‌ها وارد تالاب می‌شوند چاه‌های نفتی به زیر آب می‌روند بنابراین برای جلوگیری از بروز این مسأله اجازه پخش شدن آب را در تمام تالاب نمی‌دهند. محیط زیست به طور جدی پیگیر این مسأله است. نگاهی اشتباه در میان برخی مدیران مبنی وجود دارد این است که نفت باارزش‌تر از تالاب است.