روز طبیعت در عهدباستان

کرج(پانا)_سیزده بدر یا روز طبیعت یکی از رسم های باستانی ایرانیان است که در روز ١٣فروردین ماه مردم این کشور به دل طبیعت زیبای بهاری زده تا از این برکت الهی لذت ببرند و آیین های باستانی خود را انجام دهند. برخی از ایرانیان براین باورند که در روز سیزده بدر باید برای راندن نحسی از خانه بیرون رفت و نحسی را در طبیعت به در کنند. بعد از سیزده بدر نیز جشن های نوروزی پایان می پذیرد و مردم خود را برای سالی نو و فراز و نشیب هایش آمده می کنند

کد مطلب: ۱۱۷۴۵۳۱
لینک کوتاه کپی شد
روز طبیعت در عهدباستان

حال نگاهی به تاریخچه این روز باستانی بیاندازیم. روزی که پیشینه آن به زمان جمشید شاه برمی گردد.
روایت است جمشید، شاه پیشدادی روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه به پا می کند و اجازه ورود همگان را می دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می دهد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و آیین در می آید و ایرانیان از آن پس سیزده بدر را بیرون از خانه کنار چشمه سارها و دامن طبیعت برگزار می کنند.
اما برای بررسی دقیق تر این روز از منابع مکتوب تمامی منابع مربوط به دوران قاجار هستند و گزارش برگزاری سیزده بدر در فروردین یا صفر داده اند، از همین رو برخی از پژوهشگران پنداشته اند که جشن سیزده بدر بیش از یکی دو سده دیرینگی ندارد، اما با دقت بیشتر در می یابیم که شواهدی برای چنین جشنی وجود دارد.

همانطور که پیش از این گفته شد، تنوع و گوناگونی شیوه های برگزاری یک آیین و دامنه گسترش فراخ تر از یک باور در میان مردمان، بر پایه قواعد مردم شناسی و فرهنگ عامه، نشان دهنده دیرینگی زیاد آن است.
همچنین مراسم مشابهی که به موجب کتیبه های سومری و بابلی از آن آگاهی داریم، آیین های سال نو در سومر با نام «زگموگ» و در بابل با نام «آکیتو» دوازده روز به درازا می کشیده و در روز سیزدهم جشنی در آغوش طبیعت برگزار می شده است. بدین ترتیب تصور می شود که سیزده بدر دارای سابقه ای دست کم چهار هزار ساله است.
همانگونه که اشاره شد شیوه های برگزاری و همچنین مراسم و آداب سیزده بدر بسیار متفاوت و گسترده است که در اینجا به تفصیل نمی توان به آنها پرداخت، اما همانطور که می دانیم سیزدهم فروردین تیشتر روز است و آغاز نیم سال دوم زراعی و مردمان ایرانی برای نیایش و گرامیداشت تیشتر، ایزد باران آور و نوید بخش سال نیک به کشتزارها و مزارع خود می رفتند و در زمین تازه روییده و سرسبز و آکنده از انبوه گل و گیاهان صحرایی به شادی و ترانه سرایی و پایکوبی می پرداختند و از گردآوری سبزه های صحرایی و پختن آش و خوراکی های ویژه غافل نمی شدند.
بخشی دیگر از آیین های سیزده بدر را باورهایی تشکیل می دهند که به نوعی با تقدیر و سرنوشت در پیوند است. برای نمونه فال گوش ایستادن ،فال گیری (به ویژه فال کوزه)، گره زدن سبزی و گشودن آن، بخت گشایی (که درسمرقند و بخارا رایج است)و نمونه های پرشمار دیگر ...از مراسم های روز سیزده بدر هستند.
از آئین های دیگر سیزده بدر که مانند مراسم چهارشنبه سوری و نوروز، پر شمار، زیبا و دوست داشتنی است. بازی های گروهی، ترانه ها و رقص های دسته جمعی، گردآوری گیاهان صحرایی، خوراک پزی های عمومی، بادبادک پرانی، سوارکاری، نمایش های شاد، هماوردجویی جوانان، آب پاشی و آب بازی بخشی از این آیین هاست که ریشه در باورها و فرهنگ اساطیری دارند. از جمله شادی کردن و خندیدن به معنی فروریختن اندیشه های پلید و تیره، روبوسی نماد آشتی، به آب سپردن سبزه سفره نوروزی نشانه هدیه دادن به ایزد آب «آناهیتا» و گره زدن علف برای شاهد قرار دادن مادر طبیعت در پیوند میان زن و مرد، ایجاد مسابقه های اسب دوانی که یادآور کشمکش ایزد باران و دیو خشکسالی است.
افسانه آفرینش در ایران باستان و موضوع نخستین بشر و نخستین شاه و دانستن روایاتی درباره «کیومرث» دارای اهمیت زیادی است، در «اوستا» چندین بار از کیومرث سخن به میان آمده و او را نخستین پادشاه و نیز نخستین بشر نامیده است.
گفته های «حمزه اصفهانی» در کتاب «سِنی ملوک الارض و الانبیاء» صفحه های 23 تا 29 و گفته های «مسعودی» در کتاب «مروج الذهب» جلد دوم صفحه های 110 و 111 و «بیرونی» در کتاب «آثار الباقیه» بر پایه همان آگاهی است که در منبع پهلوی وجود دارد.
«مَشیه» و «مَشیانه» که دختر و پسر دوقلوی کیومرث بودند، روز سیزدهم فروردین برای نخستین بار در جهان با هم ازدواج کردند. در آن زمان چون عقد و نکاحی شناخته نشده بود، آن دو به وسیله گره زدن دو شاخه «موُرد»، پایه ازدواج خود را بنا نهادند و چون ایرانیان باستان از این راز به خوبی آگاهی داشتند، آن مراسم را به ویژه دختران و پسران دم بخت روز سیزده بدر انجام می دادند، امروزه نیز دختران و پسران برای بستن پیمان زناشویی، نیت می کنند و علف گره می زنند. این رسم یعنی علف گره زدن در روز سیزده بدراز زمان «کیانیان» تقریبا فراموش شد و در زمان «هخامنشیان» دوباره آغاز شد و تا امروز باقی مانده است.
همانگونه که شباهتی بین چارشنبه سوری و نوروز امروزی متداول در تهران و شهرهای بزرگ، با شیوه های اصیل و کهن آن وجود ندارد، سیزده بدر امروزی نیز تنها نامی از یک جشن کهن را برخود داشته و هیچ شباهتی به آیین کهن و یادگار نیاکان ما ندارد. نحوه اجرای جشن سیزده بدر، مانند بسیاری از دیگر آیین های ایرانی، عمیقا از شیوه اصیل و باستانی خود دور شده است و به شکل فعلی آن، دارای سابقه تاریخی در ایران نیست.
اگر در گذشته مادران و پدران ما، سبزه های نوروزی خود را در این روز به صحرا می برده و برای احترام به زمین و گیاه، آن را در آغوش زمین می کاشتند، امروزه ما آن را به سوی یکدیگر پرتاب کرده و تکه تکه اش می کنیم.
سیزده بدرِ پیشینیان ما، روزی برای ستایش و دعا برای طلب باران فراوان در سال پیش رو، برای گرامیداشت و پاکیزگی طبیعت و مظاهر آن و زیست بوم مقدس آنان بوده است. در حالیکه امروزه روز ویرانی و تباهی طبیعت شده است.

خبرنگار: مانی صیادپور

ارسال دیدگاه

پربازدیدترین ها
آخرین اخبار