نویسنده کتاب «گذار در بحران» در گفت‌وگو با پانا:
نظام برتر آموزشی یعنی نظامی که بتواند به سرعت تغییر کند و با پیچیدگی و تنوع کنار بیاید
نظامِ تعلیم و تربیت برتر باید پاسخگوی نیازمندی‌های جامعه امروز و آینده ما باشد
تهران (پانا) –- نویسنده کتاب «گذار در بحران» در تشریح نظام برتر تعلیم و تربیت آن را نظامی توصیف می‌کند که منطبق بر سه ویژگی مهم جوامع امروزی یعنی «تنوع»، «پیچیدگی» و «سرعت تحولات» باشد.
«علیرغم همه دشواری‌ها، مصیبت‌ها و مشکلاتی که در بحران کرونا ایجاد شده و همچنان ادامه خواهد داشت، به نظر می‌رسد به تمهید الهی می‌توان این تهدید را به فرصت تبدیل کرد. تغییراتی که ناخواسته در نظام برنامه درسی رسمی ایجاد شده، میتواند بخشی از پابندهای نظام صنعتی را از پای نظام باز کند و چابک تر و انعطاف‌پذیرتر عمل کند. اتفاقی که باعث می‌شود یک نظام میانی و گذار تعلیم و تربیت در این شرایط بحران محقق شود. در این گذار، نظام تعلیم و تربیت ما یک پله از نظام صنعتی گذشته فاصله گرفته، به اندازه یک گامِ موثر به نظام برتر نزدیک می‌شود.» اینها جملاتی از مقدمه کتاب «گذار در بحران» با عنوان فرعیِ «تعلیم و تربیت در گذار به سمت نظام برتر» نوشته اردوان مجیدی است که اخیرا به بازار نشر عرضه شده است.
نویسنده در این کتاب به توصیف دورانی می‌پردازد که نظام تعلیم و تربیت صنعتی را به سمت نظام تعلیم و تربیت برتر هدایت می‌کند.
اردوان مجیدی، نویسنده کتاب «گذار در بحران» و موسس مدرسه «حکمت» در گفت‌وگو با پانا درباره «نظام تعلیم و تربیت برتر» و ویژگی‌های این نظام اظهار کرد: «پیشتر در کتاب دیگری به نام «نظام برتر» به این موضوع پرداختم و ویژگی‌های نظام برتر تعلیم و تربیت را برشمردم. در آن کتاب دو دوره نظام آموزشی گذشته، یعنی «نظام آموزش سنتی»، که قرن‌ها در جوامع جاری بوده است، و بعد دوره «نظام آموزش صنعتی»، که تربیت دانش‌آموز و دانشجو به شکل انبوه را در دستور کار خود دارد، معرفی شده‌اند. دوران بعدی دوران پس از دوران صنعتی است که ما در حال ورود به آن هستیم و به آن دوره «نظام برتر» می‌گوییم.
در بخش بعدی کتاب به مقایسه این سه دوران پرداختیم و به ویژگی‌های آنها از نظر پاسخگویی به نیازمندی‌های جامعه توجه شده است. در همین بخش به خصوصیات نظام تعلیم و تربیت برتر اشاره شده است که بر اساس آن، این نظامِ تعلیم و تربیت میتواند پاسخگوی نیازمندی‌های جامعه امروز و آینده ما باشد.»
موسس مدرسه حکمت درباره نظام تعلیم و تربیت برتر اظهار کرد: «ما می‌توانیم از دو وجه به نظام آموزش و پرورش برتر بپردازیم؛ نخست باید به این سوال پاسخ دهیم که در جامعه به چه نوع نظام تعلیم و تربیت نیاز داریم، یعنی کدام نظام آموزشی میتواند به نیازهای ما پاسخ دهد.»
وی در تشریح این مطلب به ذکر مثالی پرداخت و گفت: «نخست اینکه امروز ما در شرایطی قرار داریم که تنوع در همه ارکان جامعه شکل گرفته است. به عنوان مثال هر شخص اگر در نقطه خاصی کار می‌کند باید خصوصیات مشخصی داشته باشد و همین فرد در موقعیت دیگر باید خصوصیات متفاوتی داشته باشند.
دوم اینکه ما با جامعه‌ای پیچیده مواجهیم، بنابراین نظام تعلیم و تربیت ما باید بتواند این پیچیدگی و تنوع کنار بیاید.
سوم اینکه نظام تربیت باید بتواند با تحولات سریع جامعه کنار بیاید. مثلاً در دوران گذشته مدل تعلیم و تربیت و محتوای آموزشی ما می‌توانست سال‌ها اعتبار داشته باشد، اما امروز بعد از چند سال و گاه حتی بعد از چند ماه، برنامه درسی و محتوایی که آماده کرده ایم باید تغییر کند، چون جامعه ما به سرعت در حال تغییر و تحول است؛ بنابراین سه ویژگی کلیدی یعنی «تنوع» و «پیچیدگی» و «سرعت تحولات» محور ویژگی‌های نظام در حال شکل گیری ما هستند.»
مجیدی در ادامه به نظام تعلیم و تربیت برتر ازنظر مبانی و ارزش‌های اسلامی اشاره کرد و گفت: «من سعی کردم در مدل «مدرسه حکمت» از این زاویه یعنی ماهیت دستگاه تعلیم و تربیت از منظر مبانی اسلامی به موضوع ورود کنم؛ بنابراین به طور کلی عنوانِ «نظام برتر تعلیم و تربیت» یعنی نظامی که در پاسخگویی نیازها جامعه فعلی و آینده ما موفق‌تر عمل می‌کند. اول اینکه آموزش‌ها باید مبتنی بر نیازها باشد؛ یعنی آموزش را باید «مبتنی بر مسئله» و «مبتنی بر نیاز» کنیم. از طرفی آموزش باید «ویژگی گرا» باشد یعنی هر انسان باید مبتنی بر شرایط جامعه و با موضوعات خاص و نیز شیوه‌های خاص آموزش ببیند. همچنین در این نظام برتر آموزش باید همزمان با کار اتفاق بیفتد؛ چراکه با توجه به تنوع و پیچیدگی موجود در جامعه، تا زمانی که شخص درگیر «کاربرد» نشود، عملاً نمی‌تواند از آموزش خود استفاده کند و آموزش‌هایش تنها اطلاعاتی است که اندوخته می‌شود اما به هیچ دردی نمی‌خورد. پس باید شخص را درگیر کار و کاربردها کنیم و در این راه مهارت وجه بسیار مهمی را در آموزش دارد.»
بیش از دانش، باید به فرادانش‌ها توجه داشته باشیم
نویسنده کتاب «گذار در بحران» ادامه داد: «در این نظام آموزشی، ما به جای اینکه به شخص غذا دهیم، باید شیوه‌های تولید غذا را به او آموزش دهیم. همچنین باید لذت غذا خوردن را به او بچشانیم تا به شکل خود‌انگیخته به سمت یادگرفتن حرکت کند. در این نظام پیش از آنکه دانشی را به شخص منتقل کنیم، باید شخصیت او شکل گیرد و رشد پیدا کند؛ یعنی بیش از دانش، باید به فرادانش‌ها توجه داشته باشیم.»
وی اضافه کرد: «نظام تعلیم و تربیت ما باید یک نظام توزیع شده باشد تا بتواند مشارکت طیف‌های مختلف را فراهم کند و رویکردهای مختلف را به میدان بیاورد، تا این رویکردهای مختلف در مواجهه با پیچیدگی‌ها و تنوع محیط به خروجی‌هایی منجر شود که هر فردی بتواند خلاقیت خود را برای آموزش به کار گیرد.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نظام برتر آموزشی این است که باید بتواند به سرعت تغییر کند
این نظام آموزشی نباید یک سازمان عریض و طویل لَخت باشد که نتواند تکان بخورد. چنین نظامی اگر هم بخواهد خود را با تغییر و تحولات جامعه هماهنگ کند سال‌ها طول می‌کشد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نظام برتر آموزشی این است که باید بتواند به سرعت تغییر کند.»
مجیدی خروجی نظام برتر آموزشی را اینطور توصیف کرد: «در این نظام آموزشی باید دانش‌آموزان طوری تربیت شوند که خصایلی مانند کرامت، جود، صبر و بردباری و سایر ابعاد شخصیتی، که در اسماء حسنی برای انسان تعریف شده است، در آنها رشد پیدا کند؛ که البته من در رویکرد «مدرسه حکمت» به این موضوع ورود کردم و از صاحبنظران هم دعوت می‌کنم به این حوزه به طور مفصل‌تر ورود پیدا کنند.»
مجیدی در پایان خاطرنشان کرد: «برای عبور از دو بحرانی که نظام تعلیم و تربیت ما با آن مواجه است، یعنی «بحران ناتوانی در پاسخگویی به نیازهای جامعه» و «بحران کرونا»، نیازمند نظام تعلیم و تربیتی هستیم که بتواند این نیازها را به عنوان نیازهای حداقلی پوشش دهد و پاسخگو باشد.
ارسال دیدگاه