جنگیدن برای بهتر زندگی کردن

به‌گزارش ایران، این کارگردان جوان با گذشت چهار سال از ساخت فیلم اولش با فیلم «رمانتیسم عماد و طوبی» در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر حضور دارد. «رمانتیسم عماد و طوبی» بی‌ارتباط با «ایتالیا ایتالیا» نبوده و باز هم همان فضای کمدی رمانتیک را دنبال می‌کند. به‌گفته صباغ‌زاده این اثر که اقتباسی از کتاب آلن‌دوباتن است، فضایی مفرح دارد و برخلاف «ایتالیا ایتالیا» روی بخش‌های خوب زندگی تأکید دارد. حسام محمودی، الناز حبیبی و علی انصاریان بازیگرانی هستند که در این اثر به ایفای نقش می‌پردازند. درباره این فیلم و چگونگی ساخت آن با کاوه صباغ‌زاده به گفت‌و‌گو پرداختیم.

غالب فیلمسازان جوان بعد از دیده شدن اولین فیلم‌شان سریعاً به سراغ ساخت اثر بعدی می‌روند. اما از فیلم اول شما «ایتالیا ایتالیا» تا فیلم «رمانتیسم عماد و طوبی» نزدیک به چهار سال می‌گذرد. چرا ساخت فیلم دومتان تا این اندازه به طول انجامید؟
ترجیح می‌دادم یک‌سالی صبر کنم تا درواقع واکنش‌های فیلم «ایتالیا ایتالیا» را به‌طور کامل دریافت کنم و ببینم مخاطب چه ارتباطی با فیلم برقرار کرده‌ است. بعد از آن نیز قرار بود فیلمنامه دیگری بسازم که نگارش آن زمان برد و در نهایت نیز متأسفانه پروانه ساخت نگرفت. در نهایت مشغول نگارش فیلمنامه «رمانتیسم عماد و طوبی» شدم. اردیبهشت ماه سال گذشته پیش تولید را آغاز کردیم و مراحل فنی فیلم تقریباً تا یک ماه پیش در حال انجام بود.

در این فیلم نیز شاهد همان روایت کمدی رمانتیکی هستیم که در «ایتالیا ایتالیا» شاهد بودیم.
به‌لحاظ ژانر، این دو فیلم شبیه به هم هستند. «رمانتیسم عماد و طوبی» یک فیلم در ژانر کمدی، رمانتیک و فانتزی است که به نسبت کار قبلی بار فانتزی بیشتری دارد. «ایتالیا ایتالیا» با وجود داشتن لحظات شیرین، فیلم تلخی بود و به موضوع تلخی اشاره می‌کرد ولی شرایط این فیلم متفاوت است و اثر امیدوارکننده‌تری را شاهد هستیم.
ارائه ژانرهای تازه در سینمای امروز ایران با چالش‌های بسیاری همراه است. چراکه با توجه به نظر برخی از کارشناسان، سال‌هاست تولید فیلم در چند ژانر مشخص ادامه داشته و سلیقه مخاطبان ایرانی را شکل داده است. در نتیجه جذب مخاطب برای ژانرهای دیگر ریسک به‌شمار می‌آید.

دغدغه تولید فیلم در این ژانر که کمتر در سینمای ایران شناخته شده، برای شما از کجا ناشی می‌شود؟
موافق این حرف همکارانم هستم که جذب مخاطب برای سبک متفاوت سخت بوده و ریسک به شمار می‌آید. اما این بدان معنا نیست که غیر‌ممکن است. فکر می‌کنم بخشی از این اتفاق به تنبلی خودمان مربوط می‌شود که حاضر نیستیم ریسک کنیم و ترجیح می‌دهیم مدام همان شیوه‌های قدیم را تکرار کنیم. اگر به این دلیل که پرداختن به ژانرهای متفاوت خطراتی دارد، همان کلیشه‌های همیشگی و ژانرهایی که جای پایشان سفت و اثبات شده را کار کنیم، عملاً امکان هرنوع تازگی و تجربه جدید را از خودمان می‌گیریم، کار به یکنواختی و عادت تبدیل می‌شود که عملاً جذابیتی ندارد.

اگر فیلم‌هایتان در گیشه موفق نشود و مجبور شوید بین تجربه تازه و ساختن فیلم در ژانرهای معمول یکی را برگزینید، انتخابتان چیست؟
اگر قرار باشد پا جای پای فیلمسازان قبلی بگذارم و بخواهم مدام روی همان ژانرها و نوع نگاه‌ها و موضوعات کار کنم، ترجیح می‌دهم فیلم نسازم. چراکه واقعاً آن جنس سینما را دوست ندارم و با دلزدگی همراه است. ترجیح می‌دهم با فاصله فیلم بسازم ولی این ریسک را بپذیرم و ژانرهای متفاوت را تجربه کنم. ریسک کردن جدا از سختی‌هایی که دارد، اگر به نتیجه خوبی برسد می‌تواند جذاب باشد. تصمیم ام این است که کارهای متفاوت‌تری انجام دهم و نگاه خودم را دنبال کنم تا اینکه بخواهم دنباله‌رو فیلمسازهای دیگر باشم.

در فیلم «ایتالیا ایتالیا» ما مقداری شباهت به سینمای وودی الن را شاهد بودیم. به‌عنوان مثال شخصیت اصلی داستان شما حس غرور و همه چیزدانی داشت و جامعه گریز بود. در برخی از آثار وودی الن نیز چنین ویژگی وجود دارد. آیا این مشخصه در «رمانتیسم عماد و طوبی» نیز وجود دارد؟ در این صورت مشخصه جامعه‌گریزی شخصیت‌های شما از کدام بخش جامعه امروز ناشی می‌شود؟
در «ایتالیا ایتالیا» شخصیت اصلی داستان کاراکتر جامعه گریز و منزوی بود ولی اینجا کاراکترها متفاوت از آن فیلم هستند و آن سبک و سیاق را شاهد نیستیم. اتفاقاً در اینجا برعکس، نگاه به زندگی خیلی امیدوارانه‌تر است. ضمن این که در این فیلم چندان با جامعه کاری نداریم و فیلم بیشتر یک اثر زن و شوهری است. «رمانتیسم عماد و طوبی» برعکس «ایتالیا ایتالیا»، درباره بخش‌های مثبت و خوب زندگی است. در واقع فیلم درباره جنگیدن برای بهتر زندگی کردن است.

با این تفاسیر شما در «ایتالیا ایتالیا» روی جامعه‌گریزی و شکست‌های زندگی توجه داشتید و اکنون که جامعه با بحران‌های بسیاری همراه شده با «رمانتیسم عماد و طوبی» به بخش‌های مثبت زندگی توجه نشان دادید. در این ۴ سال چه اتفاقی رخ داده که سبب شد تا این اندازه در نگاه با چرخش مواجه شوید؟
دلیل خاصی ندارد. کتابی از آلن‌دوباتن خواندم و خیلی به آن علاقه‌مند شدم و تصمیم گرفتم بر اساس آن یک فیلمنامه اقتباس کنم. حالا هم نمایش فیلم با شرایط اجتماعی بیماری کرونا و آلودگی هوا و مواردی از این دست همزمان شده که به‌نظرم همزمانی خوبی است، چراکه فکر می‌کنم در این شرایط که واقعاً مردم هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ سلامت و بهداشت با مشکل مواجه هستند، بدشان نمی‌آید وقتی وارد سالن سینما می‌شوند فیلم شادتر و امیدوارانه‌تری ببینند. حداقل به اندازه دو ساعت می‌توانند خستگی در کنند. این همزمانی شاید در زمان اکران به ما کمک کند. بین فیلم‌های تلخی که متأسفانه این روزها همچنان اصرار بر ساخته شدنش هست، این فیلم به لحاظ فضاسازی و نوع نگاه شادی که دارد احتمالاً بهتر دیده شود.

در دهه ۶۰ و ۷۰ سینمای ایران شاهد اقتباس از آثار ادبی دستمایه کار برخی از کارگردانان بزرگ همچون داریوش مهرجویی بود ولی اکنون کمتر چنین اتفاقی را شاهدیم. در حالی که آثار اقتباسی در جهان امروز طرفداران بسیاری دارد و گاهی سبب افزایش چند برابری فروش یک کتاب یا فیلم می‌شود. به‌طور کلی اقتباس از آثار ادبی با چه چالش‌هایی همراه است و چرا این روزها کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرد؟
همیشه و در همه فیلم‌های کوتاه و بلندی که تاکنون ساخته‌ام، اقتباس ادبی را در دستور کار خود قرار دادم. اصولاً به سینمای اقتباسی خیلی علاقه‌مندم و معتقدم الزامی برای اینکه همه اورجینال فکر کنند و اورجینال بسازند و بنویسند وجود ندارد. همه جای دنیا سینمای اقتباسی رونق دارد و ارتباط دو طرفه خوبی بین نویسنده‌ها، فیلمسازها و کمپانی‌های فیلمسازی وجود دارد. متأسفانه این اتفاق در اینجا رخ نداده یا خیلی کم پیش می‌آید. در حالی که یک کتاب مخاطب خودش را داشته و کار خود را انجام داده است. حال شما در امتداد کاری که آن کتاب در دنیای ادبیات داشته و نیمی از راه را رفته است، اثر را تبدیل به فرمت سینما می‌کنید. در واقع به این صورت شما می‌توانید هم از آن متن و هم از ذهنیت خودتان (ترکیب این دو) برای نگارش فیلمنامه استفاده کنید. البته اقتباس سینمایی به همان میزان سختی دارد که نوشتن یک فیلمنامه اورجینال سخت است. چون فیلمنامه اقتباسی هم کپی از کتاب نیست. یعنی شما ایده اولیه را بر‌می‌دارید و بخش زیادی را حذف و بخش زیادی را اضافه می‌کنید.

علی انصاریان یکی از بازیگران اصلی فیلم «رمانتیسم عماد و طوبی» است و آخرین پست صفحه شخصی او نیز مربوط به این فیلم است. اما اکنون او درگیر کرونا شده و در بیمارستان بستری است. درباره همکاری با او برایمان بگویید.
تجربه کار با علی انصاریان برای من تجربه جذابی بود. برعکس تصوری که نسبت به توانایی‌ها و کار ایشان داشتم، همراه‌ترین بازیگری بود که در این فیلم داشتم. در این فیلم نقش متفاوتی دارد. در زمان پیشنهاد کار با جان و دل پذیرفت و از لحظه‌ امضای قرارداد تا قبل از بیماری کرونا، همه جوره پای این فیلم ایستاد و هرکاری از دستش برآمد برای آن انجام داد. رابطه ما بیش از اینکه رابطه کارگردان بازیگری باشد رابطه‌ای برادرانه بود. از کار کردن با او لذت بردم و می‌دانم که حتی شاید بیشتر از خود من دلش می‌خواهد که فیلم را هرچه سریع‌تر روی پرده در کنار عوامل و مردم ببیند. متأسفانه بیماری ایشان باعث شد که در ایام جشنواره این اتفاق نیفتد. امیدوارم هرچه سریع‌تر حالش خوب شود و بتواند با کمی تأخیر فیلم را با مردم ببیند. حاضرم خودم برایش یک سالن سینما هماهنگ کنم که تک و تنها بنشیند و فیلم را یک بار به خواسته خودش روی پرده ببیند. چون به‌لحاظ حرفه‌ای و اخلاقی شبیه به علی انصاریان در بین بازیگران سینمای ایران کم داریم.