رئیس سازمان پژوهش: نباید از یاد ببریم که در حساس‌ترین سازمان کشور قرار گرفته‌ایم
تهران (پانا) - رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در نشست هم اندیشی با اعضای این سازمان، مهمترین مسائل پیش روی این سازمان و دغدغه‌هایش به عنوان رئیس سازمانی که مقام معظم رهبری آن را «قلب تپنده آموزش و پرورش» معرفی کرده اند را بیان کرد.
به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، حسن ملکی معاون وزیر و رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در نشست هم اندیشی با اعضای این سازمان روز دوشنبه 19 خردادماه در سالن جلسات طبقه هشتم، ضمن خیرمقدم به همکاران حاضر در جلسه و پوزش بابت پذیرا نبودن از بقیه همکاران به دلایل محدویت مکانی، شیوع ویروس کرونا و رعایت فاصله گذاری اجتماعی، گفت: «به همکاران این سازمان علاقه زیادی دارم. علت این علاقه قدمت ارتباط (از سال 1364 به صورت حرفه‌ای کارم را در این سازمان شروع کردم و متولد شدم) و سابقه دوستی طولانی با همکاران سازمان است. متاسفانه به دلیل ویروس کرونا در سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) مراسمی گرفته نشد در حالی معتقدم باید در هر سالگرد نشست موثر علمی- فکری - فلسفی در این سازمان داشته باشیم و بتوانیم برنامه‌هایمان را به اندیشه بلند امام راحل متصل کنیم. شرط بقای ما اتصال به اندیشه ایشان و بعد از آن اندیشه رهبر معظم انقلاب است».
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه مسئله تحول مسئله روز و روی میز ما است، اذعان کرد: «نکات کاربردی اندیشه امام راحل (ره) درباره تحول انتزاعی نیست، بلکه کاملا کاربردی و عینی است. در واقع امام خمینی (ره) در زمینه تحول بحث‌ها را کارشناسی مطرح می‌کردند، همانند ما که در زمینه کتب درسی نگاه کارشناسانه داریم.»
مسئولیت مشترک و سنگین ما در سازمان پژوهش نباید فراموش شود
ملکی اضافه کرد: «نکته اولی که باید به آن اشاره کنم این است که مسئولیت مشترک و سنگین ما در سازمان پژوهش نباید فراموش شود. این مسئولیت به قدری اهمیت دارد که هر بار نشستی برگزار شود، باید این مسئله را متذکر شویم که در جایی قرار داریم که یک حرکت کوچک، موثر و مفید ما(چون در زمینه کتاب‌های درسی است) در سطح ملی حس می‌شود و یک خطای مفهومی و فکری سازمان نیز در سطح ملی و مهمتر از آن در جان انسان‌ها تاثیرگذار است. این مسئله را هیچ گاه نباید از یاد ببریم که در حساس ترین سازمان کشور قرار گرفته‌ایم.»
وی اشاره کرد که هیچ سازمان دیگری را در کشور پیدا نمی‌کنید که به اندازه این سازمان کاری سرنوشت ساز انجام دهد. قبل از انقلاب و در زمان طاغوت نیز به این سازمان که در آن موقع سازمان نوسازی و کتاب‌های درسی نام داشت، توجه ویژه‌ای می‌شد. بعد از انقلاب اسلامی هم به این سازمان توجه ویژه شده است. وقتی می‌شنویم که رهبر معظم انقلاب به این سازمان عنایت ویژه‌ای دارند ناشی از اهمیت و جایگاه سازمان پژوهش است.»
چهار ویژگی درباره تحول
معاون وزیر گفت: «باید چهار ویژگی را درباره تحول ذکر کرد. تحولی که هم اکنون در حال دنبال کردن آن هستیم باید عمیق باشد. در اینجا باید پرسید کدام کار عمیق است؟ جواب این است "کاری که با فکر باشد عمیق است".تحول باید عمیق انجام شود البته نه به این صورت که دچار وسواس شویم. سطحی نگری، سهل گرفتن کار، عمیق فکر نکردن و مطالعه عمیق نداشتن از آفات تحول است. حوزه‌های 11 گانه تربیت و یادگیری باید کار عمیق انجام داده و اندیشمندانه کار کنند.»
وی گفت: «ویژگی دوم تحول این است که مسیر مشخصی داشته باشد و جهت گیری تحولی، جهت گیری الهی برگرفته از اسناد تحولی باشد. هدفمان این است به دانش‌آموزان این موضوع را منتقل کنیم که اگر در دنیا زندگی می‌کنند فراموش نکنند رو به سوی آخرت هستند، البته پرورش چنین افرادی خیلی سخت است. به کودک و نوجوان امروزی از همه جهات گفته می‌شود دنیا اهمیت دارد و آخرتی در کار نیست؛ در حالی که ما در صدد هستیم به آنها آموزش دهیم دنیا و آخرت هر دو مهم هستند و نباید یکی از آنها را انتخاب کرد و باید بین این دو تناسب برقرار کرد که این امر نیازمند کارشناسان قوی است. دانش‌آموزان باید دردنیا تربیت شوند ولی مسافر عالم آخرت باشند.»
وی ادامه داد: «سوم؛ تحولی که ما دنبال می‌کنیم باید کاربردی و عینی باشد. خیلی از مسائلی که دانش‌آموزان فرا می‌گیرند برای آنها فایده ای ندارد. حوزه‌ها استانداردهای برنامه درسی را برای وضع مطلوب تولید کنند. این استانداردها نباید انتزاعی، نظری و گسسته از واقعیت‌ها نباشد چرا که وقتی به مواد آموزشی تبدیل شدند، کاربردی و راه گشا باشند. در دنیای امروز زندگی مشکلات و مسائل زیادی دارد و به همین دلیل دانش‌آموز باید بتواند مسئله گشایی را بیاموزد و خودش مسائل را حل کند. با این اقدامات توانسته‌ایم بخشی از تحول را عملی کنیم. بخش دیگر تحول مربوط به مسائل اعتقادی و جهت گیری است ولی تمام جنبه‌های تحول این مسائل نیست.»
علم نافع را محور قرار دهیم
ملکی افزود: «باید علم نافع را محور قرار بدهیم. باید بدانیم محتوای مبتنی بر رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه تفاوتی با فلان مکتب دیگر دارد. باید در نگاه تحولی، برنامه‌های تحولی ما، نتایج عینی داشته باشد و فقط بحث‌های نظری نباشد. چهارم اینکه فراموش نکنیم هر تحولی یک محوّل دارد و آن محوّل اصلی خداوند است. باید با تقویت روح بندگی سروری کنیم. هر کس بنده خدا نباشد سرور و بزرگ نمی‌شود. باید اتصال با صاحب اصلی دنیا را همیشه داشته باشیم تا تحولِ متصل به محوّل مطمئن انجام شود. محوّل مطمئن خداوند است».
تشکیلات سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی
وی گفت: «نکته سومی که می خواهم به آن بپردازم تشکیلات سازمان است. بازآرایی تشکیلات برای بهتر شدن امور یک سال و نیم گذشته از سوی رئیس سابق انجام شد. هم اکنون بنده وارث وضعی شده‌ام که در یک طرف از بُعد ساختاری 11 حوزه تربیت و یادگیری، رها هستند و مطرح شده که زیر نظر رئیس سازمان کار می کنند. از سوی دیگر در بحث دوره ها نیز با انگیزهی بهسازی اقداماتی انجام شد. وزیر در جلسه‌ای از من خواستند که وضع تشکیلات را ساماندهی کنیم. عقل، علم و فکر می‌گوید که باید این اوضاع را ساماندهی کرده و تشکیلات را مصوب کنیم. در جلسه‌ای متشکل از چند اندیشمند معرفی شده از سوی وزارتخانه و چند تن از همکاران خود سازمان درباره ساختار تشکیلاتی بحث و بررسی شکل گرفت و در نهایت ساختار تشکیلاتی مطلوب برای وزیر ارسال شد و وی هم از این بابت تشکر و اعلام کرد که کار بزرگی انجام شده است. اکنون منتظر این هستیم که این ساختار تشکیلاتی در کمیسیون دائمی و بعد از آن در هیات امنا مطرح و در سازمان امور اداری و استخدامی به قانون تبدیل شود.»
حوزه‌های تربیت و یادگیری قابل حذف نیست
معاون وزیر افزود: «نکته مهم این تشکیلات این است که 11 حوزه تربیت و یادگیری برای ما ارجح بوده و قابل حذف نیست. هر تحولی که بخواهد صورت گیرد باید در این حوزه‌ها باشد ولی این 11 حوزه از لحاظ تشکیلاتی باید در جای خود قرار گیرند. دفتر برنامه ریزی درسی و تولید بسته‌های یادگیری آموزش عمومی برای متوسطه دوم نظری نیز تشکیل شده است و دفتر سوم هم برای فنی حرفه ای و کاردانش شکل گرفته است. کاردانش برای من معضلی است که باید در هیات امنا درباره آن صحبت کنیم.»
ضرورت حفظ انسجام و یکپارچگی برنامه ریزی درسی و تولید مواد آموزشی بسته‌های یادگیری
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی افزود: «انسجام و یکپارچگی برنامه ریزی درسی و تولید مواد آموزشی بسته‌های یادگیری باید حفظ شود. در این جا ایرادی که وارد است، این است که گروه‌ها خودشان راساً تصمیم گیری و عمل می‌کنند. ما بنا نداریم گروه‌هایی دور هم جمع شده و اقدام به برنامه ریزی کنند و خودشان مولف باشند. البته همین امر باعث شده که به سازمان پژوهش انتقاد وارد باشد که مولفان این سازمان انحصار طلب هستند.»
ملکی افزود: «می‌خواهیم بگوییم که ماهیت برنامه درسی با بسته آموزشی قابل گسست نیست اما به این معنی نیست کسانی که برنامه ریزی درسی را انجام می‌دهند، کتاب درسی را تألیف کنند. این افراد باید یک گروه پژوهش و برنامه ریزی قوی داشته باشند و برنامه ریزی درسی را انجام دهند و تولید بسته یادگیری تا مقداری برون سپاری شده و از نخبگان بیرونی استفاده شود. باید به این شیوه از جامعه استفاده کنیم نه اینکه گروه‌ها خودشان تمام کارها را انجام دهند، اجازه این کار را نمی‌دهیم؛ البته به بهانه انجام این کار نیز نمی‌توانیم یک امر منسجم را به دو تکه تقسیم کنیم به این معنی که یک گروه برنامه ریزی درسی کنند و یک گروه بسته یادگیری را تولید کنند. این کار یک گسست و ایراد است. باید با تدوین فرآیند، مشکل را حل کنیم.»
وی گفت: «ساختار که تصویب شد مدیر کل هر دفتر از بُعد علمی، فکری و مدیریتی باید فردی قوی باشد. جز بنده، سازمان پژوهش جای آدم‌های ضعیف نیست، به همین دلیل از آقای مرتضائی خواسته‌ایم که شاخص سازی را سریع انجام بدهند. شاخص سازی یعنی بررسی شود که چه کسانی می‌توانند وارد سازمان شوند. هر فردی که به این شاخص‌ها نزدیک تر باشد برای ما ارجح تر است. یکپارچگی سازمانی را باید حفظ کنیم. واژه‌های دوره و حوزه بهتر است که به کار برده نشود و به جای آن از واژه کارشناسان حوزه پژوهش و برنامه ریزی آموزشی استفاده شود. دوره و حوزه نداریم و به سمت یکپارچگی می‌رویم البته این یکپارچگی به معنای انحصار طلبی نیست.»
اوضاع سازمان را می‌توان از سوی همکاران سازمان بهتر کرد
ملکی اضافه کرد: «اعتقادی به جذب نیرو از بیرون سازمان نداریم. معتقدیم افرادی در سازمان داریم که توانایی انجام کار را دارند. برنامه‌های سال 99 را آقای مرتضائی به دفاتر ابلاغ کرده‌اند. همه برنامه‌هایی که در زمان ریاست سابق سازمان تصویب شده بدون استثنا عملیاتی می‌شود و هیچ کدام از این برنامه‌ها حذف نشده زیرا معتبر هستند. این برنامه‌ها در سال جاری باید عملیاتی شود. زیرا به اندازه کافی در عملیاتی کردن اهداف تاخیر کرده‌ایم. 9 سال پیش اهداف تصویب شده، اما در این 9 سال در اجرای اهداف تأخیر داشته‌ایم. از بخشی از نیروی انسانی موجود رضایت کامل دارم ولی نیروهایی وارد این سازمان شدند که بهتر بود وارد نمی‌شدند. باید برای ورودی‌ها به سازمان معیار دقیق داشته باشیم. کارشناس این سازمان شدن وزن دارد.»
توجه ویژه به بخش آموزش
ملکی عنوان کرد: «بخش آموزش باید خیلی فعال باشد، مرتب باید دوره‌های آموزشی و هم اندیشی برگزار و ارزیابی لازم را انجام دهیم. در بعضی مواقع خطاهایی صورت گرفته است. در 8 ماه اخیر اوضاع خیلی خوب نبود و خیلی اتفاقات افتاد و برخی ارتقا ییدا کردند که خیلی جالب نیست. از این پس این دست اتفاقات نباید رخ دهد. اجازه نمی‌دهیم شخصی بی حساب و کتاب وارد سازمان شود و یا افرادی بدون شاخص و معیار ارتقا پیدا کنند. بنابراین هم باید به ارتقا افراد نظام بدهیم و هم به افراد برای ارتقا کمک کنیم.»
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی درباره سایر موارد دارای اهمیت در این سازمان گفت: «رعایت مقررات مورد تأکید است و کارمندان سازمان باید حضور فیزیکی در محل کار داشته باشند. در سازمان به شاخص سازی نیاز داریم به عنوان مثال: شاخص برنامه های درسی و کتاب‌های درسی، شاخص در تولید رسانه‌های یادگیری، مثلا فیلم آموزشی چه مختصاتی دارد و چه مواردی فیلم آموزشی از فیلم غیر آموزشی راجدا می‌کند؟، شاخص در جذب نیروی انسانی، شاخص در تدوین برنامه عملیاتی و کاربردی، شاخص‌های پیشرفت چه مواردی هستند؟ و با چه شاخص‌هایی بررسی کنیم پیشرفت کرده‌ایم؟ نیاز به ممیزی و دقت عمل بیشتری داریم. زیرا اگر شاخص نداشته باشیم نمی توانیم حرف بزنیم و به مطالبات جواب دهیم.»
پرسش و پاسخ:
سوال کننده اول آقای تهرانی: درباره دوره پیش از دبستان، مصوبه 27 اردیبهشت 99 در هیئت وزیران را داریم که فرمودید این مصوبه در برنامه ها قرار بگیرد؛ این کار خیلی خوبی است. با این نگاه بحث مهد کودک و تولید برنامه درسی برای مهد کودک به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی واگذار شده است. در ساختار تشکیلات سازمانی سه پست رسمی و مشخص شماره دار برای پیش دبستانی داریم اما فقط یک نفر مشغول به کار است و دو پست دیگر در جاهای دیگر مشغول هستند. اکنون که این آئین نامه مهدکودک در شورای عالی نهایی شده و احتمالا به زودی تصویب و ابلاغ می شود، از نظر ساختاری و پست این دوره را باید غنی کنیم. حدود 20 دستگاه در حوزه پیش دبستان در حال فعالیت هستند و در این زمینه نیاز به هماهنگی داریم.
پاسخ آقای ملکی: دوره پیش از دبستان برای ما بسیار اهمیت دارد ولی با توجه به اینکه این دوره رسمی بوده و اجباری نیست، بعضی مواقع به اندازه کافی به پیش دبستانی توجه نشده است. اما باید جایگاه پیش از دبستان و نیروهای لازم در باز آرایی تعیین تکلیف شده و جایگاه این دوره مشخص شود. باید اقدامات لازم جهت تولید محتوای مهدهای کودک را در زمان مشخص انجام دهیم و کار را به موقع تحویل بدهیم.
سوال: آقای رضا نباتی: در بحث کرونا و در حوزه استفاده از شبکه شاد سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی حضوری ندارد و نیاز است که سازمان برای سال آینده حضور موثر و مشخصی داشته باشد. مثلا شبکه شاد به شبکه رشد متصل شود تا بسیاری از مشکلات حل شود. تحول باید دارای پیوست پژوهشی بوده و سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در این زمینه ارتباط داشته باشد. پژوهشگاه مطالعات از سازمان پژوهش جدا نشود. انبوهی از برنامه ها در مدارس اجرا و بسته هایی در مدارس توزیع می شود به عنوان مثال حوزه پرورشی کتاب های زیادی را در مدارس در حوزه قرآنی توزیع می کند که با اهداف برنامه درسی ما مغایرت دارد و باید اقدامات لازم در این زمینه انجام شود و به عنوان مثال از مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش استفاده کرده وهماهنگی لازم انجام شود.
پاسخ آقای ملکی: در شاد حضور نداریم به دلیل اینکه به موقع در جلسات لازم شرکت نکردیم و کارها انجام نشده است. شبکه ملی رشد یکی از دو برنامه تحولی مصوب سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی است که باید ارتقاء پیدا کند ولی هنوز شبکه شاد رشد کاملی پیدا نکرده است.
ملکی ادامه داد: «نکته بعدی الصاق پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش است در این زمینه باید بگوییم این الصاق در این سال ها برای سازمان چه نتیجه ای داشته است؟ معتقدم در این موضوع، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش یا باید از حالت الصاق خارج شده و کاملا به سازمان متصل شود و یا این رابطه قطع شود. نظر وزیر محترم هم این است که پژوهشگاه مستقل شود.»
پیشنهاد راه اندازی دفتر مطالعات راهبردی و آینده پژوهشی در سازمان پژوهش
وی گفت: «سازمان سرمایه های فیزیکی متعددی دارد که ما اصلا خبر نداشتیم؛ ساختمان هایی داریم که میلیاردها تومان به ما بدهکار هستند و این مطالبات را خواهیم گرفت. باید مشخص شود چند ساختمان داریم و مستاجر آنها چه کسانی هستند.»
معاون وزیر افزود: «مصوبه 828 شورای عالی آموزش و پرورش اختیارات زیادی به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی داده و اعلام کرده که هر معاونتی از وزارتخانه بخواهد اقدام به تولید محتوا کند باید با هماهنگی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی باشد. اما اکنون معاونت های دیگر تولید محتوا می کنند و سازمان هیچ اطلاعی ندارد. به عنوان مثال سازمان مدارس غیردولتی بدون اجازه سازمان پژوهش خودشان تولید محتوا می کنند و در مدارس خودشان تدریس می کنند، علاوه بر اینها معاونت ابتدایی، استعدادهای درخشان، مدارس خارج از کشور نیز به حوزه اختیارات ما ورود پیدا کرده اند و خودشان اقدام به تولید محتوا می کنند.»
سوال کننده سوم آقای لطفی نیا: بهتر است یکی از شاخصه های ورود کارشناسان به سازمان 5 سال تدریس در مدرسه باشد. رشته های زیادی در فنی و حرفه ای وجود دارد و کارشناسان ما بسیار کم هستند و باید به آینده فنی وحرفه ای توجه کنیم. دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی برنامه 20 سال قبل را به معلمان آموزش می دهند و هیچ تغییری در برنامه های خود نداده اند و همراه سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی پیش نمی روند.
پاسخ آقای دکتر ملکی: درتمام دفاتر با کمبود پست مواجه هستیم و باید با سنجش ارتباط بین رشته ها و دروس مشخص کنیم که به چه تعداد پست نیاز داریم. برنامه های دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی را ما باید تائید کنیم ولی این اتفاق تاکنون رخ نداده است. برنامه‌های درسی که براساس آن معلم تربیت می شود باید مورد تائید سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی باشد. زیرا برنامه های درسی که ما در این سازمان تولید می کنیم مطالبی است که آنها باید در مدارس تدریس کنند.
سوال: آقای بشیری: یکی از مشکلات اصلی ما این است که در حیطه فناوری های نوین حوزه تصمیم گیری جامع و یکپارچه نداریم.در حوزه فناوری اطلاعات در دو بُعد سخت افزاری و نرم افزاری نیاز به یک برنامه ریزی جامع داریم؛ ولی در سازمان جزیره های مختلف داریم که اقدامات خودشان را دارد و هیچکدام به نتیجه مشخصی نمی رسد.
پاسخ آقای ملکی: در حوزه فناوری های نوین دفتری پیش بینی شده به نام دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات تا به حوزه فناوری های نوین پرداخته شود.
سوال: آقای حکمتی: زمانی که پژوهشگاه به سازمان الصاق شد برخی از نیروها کاهش پیدا کردند. بعد از آن برای جبران کمبود نیرو از طریق جذب هیئت علمی وزارت علوم تعدادی نیرو جذب شدند و این نیروها مقرر بود به پژوهشگاه اضافه شوند ولی در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی به کار گرفته شدند و پژوهشگاه با کمبود نیرو مواجه شد.
آقای مهدی جلالی مدیرکل امور اداری و پشتیبانی در پاسخ به این سوال که چرا 5 عضو هیئت علمی جذب شده به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی اضافه شدند و نه پژوهشگاه گفت: مبتنی بر آئین نامه اداری و استخدامی سازمان آن 5 نفر از سه سال قبل فرآیند جذبشان شروع شد و پژوهشکده های مختلف نیازهایشان را اعلام کردند و برای گرفتن شناسه، اقدامات لازم صورت گرفت.در نهایت با توجه به اینکه مجموعه پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ظرفیت بودجه و اعتباری برای جذب نفرات جدید را نداشت، امور مالی سازمان بررسی کرد و این اعضا جذب سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی شدند.پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با توجه به سقف اعتبارات امکان جذب افراد جدید را ندارد و سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی هم امکان مساعدت بیشتر را ندارد.
اعتراض به حذف معاونت پژوهش استان ها
ملکی در ادامه در پاسخ به انتقادات به حذف معاونت پژوهشی استان ها گفت: «حذف معاونت پژوهشی استان ها اتفاقی بود که نسبت به آن انتقاد داریم و قول مساعد و تجدید نظر هم گرفته بودیم ولی متاسفانه ابلاغ شد. ساختاری که ابلاغ شده قهر از پژوهش است و تا اصلاح نشود تحول صورت نخواهد گرفت. تحول بدون تحقیق و پژوهش امکان پذیر نیست. این اقدام یک ضایعه برای آموزش و پرورش است و اگر امکان پذیر باشد باز هم برای تجدید نظر اقدام خواهیم کرد. تقاضا می کنیم کارگروه های تحول که به تازگی تشکیل شده جدی گرفته شود تا مباحث و الگوهایی که در کارگاه های آموزشی مطرح می شود در این کارگروه ها پخته و بعد به مراجع تصمیم گیری ارسال شود.»
ارسال دیدگاه