75 درصد اهداف یک درس را می‌توان از طریق آموزش مجازی محقق کرد

محمدرضا آهنچیان، مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم شامگاه جمعه 16 خرداد 99 باحضور در برنامه «پرسشگر» شبکه آموزش سیما، درباره اینکه آیا آموزش مجازی در دوران کرونا جایگزین خوبی برای آموزش‌های حضوری بوده است یا خیر؟ گفت: «آموزش مجازی یکی از شیوه‌های یاددهی یادگیری است و در شرایطی مانند کرونا می‌تواند جایگزینی برای آموزش بسیاری محتواهای آموزشی باشد.»

وی افزود: «این روش هم مانند آموزش حضوری نقاط ضعف و قوت خودش را دارد. باید این شیوه تدریس را به عنوان یک جایگزین برتر در هنگامی که آموزش حضوری امکان پذیر نیست بپذیریم. هرچند 100 درصد هدف‌های آموزش حضوری در آموزش مجازی محقق نمی‌شود.»

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی با بیان اینکه آموزش غیرحضوری انواع مختلفی دارد گفت: «یکی از انواع آموزش که در 20 سال گذشته ارائه شده همین آموزش مجازی الکترونیک است. بر اساس تجاربی که داریم سه چهارم یا 75 درصد اهداف یک درس را می‌توان از طریق آموزش مجازی محقق کرد.»

آهنچیان افزود: «کمترین هدف‌های محقق‌شده و ضعیف‌ترین حوزه‌های آموزش مجازی دروس و اهداف عملی است.»

وی با اشاره به درسی مانند اصول سازمان که کارگاهی و عملی نیست گفت: «اگر آموزش مجازی را آموزش برخط درنظر بگیریم نزدیک به 100 درصد اهداف در چنین درسی که جنبه عملی ندارد محقق می شود.»

آهنچیان با اشاره به انواع دانشگاه‌ها گفت: «حدود یک میلیون دانشجوی دانشگاه‌های دولتی، حدود یک میلیون دانشجوی دانشگاه آزاد، حدود 250 تا 300 هزار دانشجوی دانشگاه غیرانتفاعی، 500 هزار دانشجوی دانشگاه پیام نور، 200 هزار دانشجوی فنی و حرفه‌ای و بالغ بر 300 هزار دانشجوی علمی کاربردی، 200 هزار دانشجوی دانشگاه‌های وابسته دستگاه‌ها داریم که در مجموع حدود سه میلیون و 300 هزار دانشجو می‌شود.»

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی درباره وضعیت آموزش مجازی دانشگاه‌های دیگر به جز دانشگاه‌های بزرگ که هفت درصد کل دانشگاه‌ها را شامل می‌شوند گفت: «بالغ بر 2000 واحد و مرکز آموزش عالی داریم که البته در سال‌های گذشته یک افت هم پیدا کرده است. دانشگاه‌ها در شرایط متعارف با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. یک مقایسه‌ای با نظام‌های آموزش عالی جهانی هم داشته باشیم.»

آهنچیان افزود: «در نظام‌های جهانی دانشگاه‌ها سطح‌بندی دارند. همین مدل جهانی در ایران هم دیده می‌شود. همانطور که دانشگاه‌های بزرگ و در رتبه‌های بالا داریم ویژگی آموزش‌های حضوری آنها در شرایط آموزش مجازی هم دیده می‌شود و این فاصله با دانشگاه‌های دیگر دیده می‌شود. مثلا دانشگاه شریف را نمی‌توان با دانشگاه تازه تاسیس 10 سال سابقه مقایسه کرد که همان کیفیت را در آموزش مجازی داشته باشد.»

وی درباره اینکه برنامه وزارت علوم برای دانشگاه‌های دیگر که کلاس‌های مجازی در سطح قابل قبولی برگزار نکرده‌اند گفت: «از زمان اجرای طرح فاصله گذاری اجتماعی و تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا یعنی اوایل اسفند وزارت علوم بلافاصله درگیر امر شد و تعطیلات نوروز و قبل و بعد آن کار تعطیل نبود و جلوگیری از آموزش مجازی نشد.»

در تصمیم‌سازی به دانشگاه‌ها کمک کردیم و تصمیم گیرنده خودشان بودند

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی افزود: «در کل، رویکرد، رویکرد واگذاری اختیار است. ما در تصمیم سازی به دانشگاه‌ها کمک کردیم و تصمیم گیرنده خودشان بودند. اکثر دانشگاه‌های ما دانشگاه‌های بالغ هستند. شاید برخی دانشگاه‌ها که از سطح بلوغ سازمانی مناسبی برخوردار نبودند باید از وزارت علوم یا دانشگاه‌های مادر منطقه استعلام می‌کردند و راه به هیچ وجه برای اطلاع یابی و کمک به تصمیم‌گیری دانشگاه‌ها بسته نبوده است.»

آهنچیان افزود: «دانشگاه آزاد، استقلال خودش را در تصمیم گیری‌ها دارد. دانشگاه‌های دستگاهی عمدتا استقلال خودشان را دارند. علمی کاربردی و فنی و حرفه‌ای به دلیل ماهیت‌شان روی دوره های کاردانی و تکنیسینی متمرکزند و عملی هستند و قاعدتا فقط می‌توانستند دروس تئوری را مجازی برگزار کنند. دانشگاه پیام نور هم اساسا آموزش غیرحضوری است و بلوغ خوبی دارد و اعلام آمادگی برای کمک به سایر دانشگاه‌ها کرده است.»

پیش بینی ما این است که بالای 50 درصد دانشجویان و اساتید از آموزش‌های مجازی اعلام رضایت کنند

وی با بیان اینکه بنابراین بیشتر دانشگاه‌های دولتی و غیرانتفاعی از بخشنامه‌ها و اسناد وزارت علوم استفاده کردند گفت: «مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم یک نظرسنجی گسترده در سطح ملی برگزار کرده است و اعلام شد بالای 60 هزار نفر در ارزیابی شرکت کرده‌اند و نتایج آن هفته پیش رو اعلام خواهد شد.»

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی افزود: «پیش بینی ما این است که بالای 50 درصد دانشجویان و اساتید از آموزش‌های مجازی اعلام رضایت کنند.»

آهنچیان در پاسخ به اینکه آیا همه این مجموعه‌ها ملزم به فرمانبری از وزارت علوم هستند یا خیر؟ بیان کرد: «در مواردی که بخشنامه و آیین نامه‌ای با امضا و ابلاغ وزیر ارسال می‌شود همه موظف به رعایت آن هستند.»

وی در پاسخ به اینکه آیا نظارتی از بالا به پایین به این مجموعه ها وجود دارد؟ گفت: «مرجع نظارتی وجود دارد و مراکز نظارت این کار را انجام می‌دهند. هر استان هیات نظارت مستقل خود را دارد و دانشجویان می‌توانند پیشنهادات و انتقادات خود را به هیئت نظارت که معمولا در دانشگاهِ مادرِ استان متمرکز است اعلام کنند.»

اگر دانشگاهی می‌تواند با حفظ پروتکل بهداشتی امتحان حضوری برگزار کند مشکلی وجود ندارد

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی با بیان اینکه برخی دانشگاه‌ها اعلام کردند که امتحانات پایان ترم به صورت حضوری برگزار می‌شود گفت: «توصیه ما حفظ سلامت دانشجویان و اساتید است. آموزش مجازی ایده آل ما نیست و اکنون در شرایط عادی نیستیم و ناگزیریم. ضمن اینکه دستاوردهای آموزش مجازی را باید محترم بشماریم. منتها چون وزارت علوم به علت بلوغ سازمانی، این امر را با حفظ پروتکل بهداشتی بر عهده دانشگاه‌ها گذاشته است.»

آهنچیان ادامه داد: «اگر دانشگاهی می‌تواند با حفظ پروتکل بهداشتی امتحان حضوری برگزار کند مشکلی وجود ندارد.»

وی درباره اینکه آیا این امکان وجود دارد با توجه به افزایش آمار ابتلا به کرونا، وزارت علوم در روزهای آتی اعلام کند که امتحانات حضوری در تمام دانشگاه ها لغو شوند؟ گفت: «این امکان وجود دارد. وزارت علوم هم تابع تصمیمات ستاد ملی کرونا است. در این مسیر اگر ستاد ملی از ما بخواهد که تجدیدنظر کنیم ما سریعا می‌توانیم این کار را انجام دهیم.»

دانشگاه‌ها حداکثر مدارا را با دانشجو در زمینه شهریه داشته باشند

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی درباره تکلیف شهریه این ترم بابت کلاس‌های حضوری و کارگاهی گفت: «جلسات متمادی در مراکز هیات امنا در این باره برگزار شده است. شهریه را هیات امنای دانشگاه‌ها تصویب می‌کنند. به هرحال بحران نوپدید بود و کسی پیش بینی نمی‌کرد چنین اتفاقی بیفتد. جلسات هیات امنا برای تعیین شهریه سالانه برگزار می‌شود. اما در جلسات اخیر نتیجه بر این شد که دانشگاه‌ها حداکثر مدارا را با دانشجو در این زمینه داشته باشند.»

آهنچیان ادامه داد: «اما اینکه وزارت علوم راسا ورود و تعیین کند که چقدر تخفیف داده شود، مبنا قرار نگرفت. ضمن آنکه آموزش‌های مجازی آموزش‌های رایگانی نیستند. پهنای باند، تولید محتوا و ... ارزان نیست.»

وی با اشاره به اینکه دانشگاه‌ها مخیر بودند نسبتی از شهریه را برای این ترم درنظر بگیرند گفت: «این احتمال هست که هیات امنا به منظور یکپارچگی کل دانشگاه‌ها میانگینی را برای تخفیف شهریه درنظر بگیرد. مرجع این تصمیم مرکز هیات‌های امنا هستند.»

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی با بیان اینکه برخی دانشگاه‌ها هم درآمدشان کاسته شده است و باید خودشان را با شرایط وفق دهند گفت: «امیدواریم کرونا رفع شود و بعد از آن نیمسال مهر را با مشکلات کمتری آغاز کنیم.»

آهنچیان درباره ساماندهی مراکز آموزش عالی و درباره اینکه تعداد دانشگاه‌های ایران و چین با جمعیتی که دارند برابر است گفت: «وزارت علوم فارغ از بحث دولت‌ها در سال‌های گذشته به هیچ وجه دست روی دست نگذاشته بود. پیام نور تا یک و نیم میلیون دانشجو داشته و اکنون به یک سوم کاهش یافته است یا علمی کاربردی 1200 مرکز داشته است. شمار مراکز غیرانتفاعی هم به 360 تا 370 مورد کاهش یافته است.»

نمیتوان درباره ادغام دانشگاه‌ها یک شبه تصمیم گرفت

وی درباره حذف و کاهش برخی زیرنظام‌ها و غیرحضوری کردن برخی دروس و رشته‌ها که بتوان آنها را از سوی دانشگاه‌های مادر ارائه کرد گفت: «آموزش مجازی در دانشگاه‌های مرجع و مادر از سال 1380 شروع شده و فرد می‌تواند در حیطه مجازی هم درس بخواند و آن را در انتخاب رشته کنکور انتخاب کند.»

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی درباره آمایش سرزمینی که چند سال است معطل مانده گفت: «"عطف"، طرح شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب سال 1395 است و اکنون بیش از دوسال است که وزیر علوم شخصی را به عنوان نماینده خود در این طرح تعیین کرده که مشغول کار بر روی آن است.»

وی افزود: «ادغام دانشگاه در منطقه ای با 10 هزار نفر جمعیت با واکنش نهادها و دستگاه‌ها و یا خود مردم روبه‌رو می‌شود و محدودیت هایی دارد و به دلایل متعدد نمیتوان یک شبه تصمیم گرفت ولی آهسته و آرام پیش می‌رویم. پیشرفت‌ها خوب بوده است و امیدواریم به نتایج خوبی برسیم.»

آهنچیان با بیان اینکه بیشترین ارتباط را با دانشگاه‌ها داریم گفت: «باید از دانشجویان بخواهیم که فراموش نکنند علیرغم همه مشکلات، شرایط کشور عادی نیست و در شرایط فوق العاده هستیم. وزیر تاکید دارد که نو ورودها ترمشان مهرماه شروع می‌شود و بنای وزارت علوم شروع آموزش‌ها از مهر خواهد بود. شاید شرایط اضطراری کشور چیز دیگری حکم کند که آنها هم باید پذیرای موضوع باشند.»