رئیس انجمن جمعیتشناسی در گفت‌وگو با پانا مطرح کرد
شوک جمعیتی در کشور؛ بحران‌های اقتصادی و کرونا عامل اصلی‌اند
تهران (پانا) - رئیس انجمن جمعیتشناسی ایران گفت زمانی که جامعه با شوک‌های اقتصادی و بحران‌‌هایی همچون کرونا روبروست، رفتارهای جمعیتی افراد در زمینه ازدواج و فرزندآوری تحت تاثیر قرار میگیرد و باید سیستم حمایت‌های رسمی و غیررسمی همواره وجود داشته باشد تا شرایط مقطعی، رفتارهای افراد را تغییر ندهد.
محمد جلال عباسی شوازی همزمان با روز ملی جمعیت در گفت‌وگو با پانا با بیان اینکه خانواده ایرانی تحت تأثیر فرهنگ ایرانی - اسلامی است که همواره به ازدواج به عنوان یک مساله مهم در زندگی پایبند بوده و به آن علاقه دارند، گفت: «ازدواج در فرهنگ و سنت ایرانی وجود دارد ولی اکنون به دلیل شرایطی که به وجود آمده این امر در محاق قرار گرفته است و افراد تصمیم به تاخیر و تشکیک در امر ازدواج دارند. در واقع زمانی که جامعه با شوک‌های اقتصادی و بحران‌‌هایی همچون کرونا روبروست، رفتارهای جمعیتی افراد در زمینه ازدواج و فرزندآوری تحت تاثیر قرار میگیرد و هراس از آینده مبهم ممکن است موجب احتیاط یا تأخیر در تصمیم‌گیری برای تشکیل خانواده یا فرزندآوری شود.»
رئیس انجمن جمعیتشناسی ایران با تاکید بر لزوم حمایت‌های رسمی و غیررسمی در امر ازدواج گفت: «باید سیستم حمایت‌های رسمی و غیررسمی همواره وجود داشته باشد تا شرایط مقطعی، رفتارهای افراد را تغییر ندهد. حمایت رسمی انواع مختلفی دارد. حمایت‌های رسمی شامل حمایت دولت از طریق اعطای وام ازدواج، تسهیل در شرایط مراقبت مادر از فرزند و مرخصی زایمان می‌شود. به عبارتی نهادینه کردن حمایت‌های رسمی و غیررسمی در سیستم کمک میکند تا افراد تصمیم خود را بدون در نظر گرفتن شرایط مقطعی اتخاذ کنند. نوع دیگری از حمایت نیز وجود دارد که غیر رسمی است و از طریق خانوادهها انجام می‌شود.»
استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران گفت: «زمانی که خانوادهها و زوجین احساس کنند که دولت و نظام برای ازدواج و تحکیم خانواده آنان هزینه میکند، با احساس امنیت بیشتری به ازدواج و فرزندآوری روی می‌آورند.»
رفتارهای باروری و جمعیتی را باید با در طول دوره زندگی در نظر گرفت
عباسی در پاسخ به این سوال که سیاست حمایتی باید به چه شکلی باشد که منجر به تغییر رفتار در جوانان برای تشکیل خانواده و فرزندآوری شود، توضیح داد: «رفتارهای باروری و جمعیتی را باید با در طول دوره زندگی در نظر گرفت به این معنی که فرد متولد می‌شود، وارد دوران تحصیل می‌شود، از تحصیل فارغ می‌شود، ازدواج میکند و....این یعنی طول دوره زندگی. بنابراین نگاه به سیاست‌های جمعیتی باید به طول زندگی معطوف باشد. طول دوره زندگی مجموعه وقایعی است که به صورت پیوسته و مستمر در طول دوران حیات انسان‌ها ساری و جاری است اما اشکالی که در برخی سیاست‌ها وجود دارد این است که به صورت مقطعی به این موضوع نگاه می‌شود.»
رئیس انجمن جمعیتشناسی ایران در ادامه گفت: «جمعیت و تحولات آن، موضوعی استراتژیک است که به سیاست‌گذاری کوتاه مدت و دراز مدت نیاز دارد. در این زمینه سیاست‌های کلی جمعیت در سال 93 از سوی رهبر انقلاب ابلاغ شد و پس از ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت، نهادها و سازمان‌های سیاست‌گذار، اجرایی و همچنین مراکز علمی قدم‌هایی را برای اجرای آن برداشتند.»
عباسی با بیان اینکه افزایش فرزندآوری یکی از مولفه‌‌های اصلی سیاست‌های کلی جمعیت است، گفت: «عوامل مختلفی در تغییر رفتار باروری زوجین تاثیرگذارند که با سیاست‌گذاری می‌توان هدف افزایش باروری در سیاست‌های جمعیتی را امکان‌پذیر کرد. در واقع تجربه کشورهایی که باروری زیر سطح جانشینی را تجربه می‌‌کنند نشان میدهد که تأخیر ازدواج به دو شکل افزایش سن ازدواج و افزایش میزان تجرد در سنین مختلف، در پایین بودن سطح باروری آنها نقش مهمی داشته است. البته اهمیت و تاثیر ازدواج بر باروری در کشورهای اسلامی که فرزندآوری در کانون ازدواج شکل میگیرد، به مراتب میتواند بیشتر باشد و در صورت تاخیر و افزایش بیشتر سن ازدواج، باروری ممکن است به سطح پایین‌‌تر از حد فعلی برسد.»
وی تاکید کرد: «نباید فراموش کرد که ازدواج‌های زودرس نیز بر خلاف تصورعامه، به افزایش میزان باروری منجر نمی‌شود بلکه به دلیل ناپایداری، آسیب‌های اجتماعی را نیز به دنبال دارد.»
عباسی در ادامه اشتغال پایدار را بهترین گزینه اقتصادی برای خانوادهها عنوان کرد و گفت: «اشتغال پایدار مقدم بر ازدواج و مقدمه فرزندآوری است. فشارهای اقتصادی یا اجتماعی بر خانوادهها میتواند موجب کاهش میزان باروری در همه گروه‌های سنی شود، در حالی که کاهش یا افزایش باروری در سنین خاص از تأخیر باروری یا جبران باروری تأخیری تأثیر می‌‌پذیرد.»
کاهش باروری در کشور طی سال‌های 93 تا 98
این مدرس دانشگاه با اشاره به روند باروری در سه سال گذشته گفت: «مقایسه میزان‌‌های باروری طی سال‌های 95 تا 98 نشان میدهد که باروری در همه گروه‌های سنی روند کاهشی داشته که این موضوع تحت تاثیر شرایط مقطعی از جمله شرایط اقتصادی بر باروری است.»
عباسی تاکید کرد: «سیاست‌های حمایتی اشتغال و ازدواج باید نهادینه شوند تا رفتار باروری زوجین کمتر تحت تاثیر شرایط مقطعی قرار بگیرد.»
وی با بیان اینکه دو سوم جمعیت ایران اکنون در سنین فعالیت (64-15 سال) هستند و پتانسیل اشتغال، تولید و سرمایه گذاری را دارند، گفت: «توجه و استفاده از ظرفیت‌‌های این نیروی انسانی از طریق افزایش اشتغال، بهره‌‌وری و ایجاد فضای کسب و کار، علاوه بر اینکه منجر به رونق تولید و بهبود وضع اقتصادی کشور می‌شود، میتواند به تشکیل خانواده و فرزندآوری نیز کمک کند.»
راهکارهای نهادینه شدن سیاست‌های جمعیتی
استاد جمعیتشناسی دانشگاه تهران درباره راهکارهای نهادینه شدن سیاست‌های جمعیتی نیز توضیح داد: «با توجه به چند بُعدی بودن موضوع جمعیت، موفقیت و پایدار بودن برنامه‌‌های جمعیتی مستلزم نگاه سیستمی، تعیین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت، همکاری و هماهنگی بین بخشی و ارزیابی مستمر این برنامه‌‌هاست. از طرفی با توجه به اینکه سیاست‌ها و برنامه‌‌های جمعیتی در کوتاه مدت به هدف نمی‌‌رسند، انعطاف‌پذیری، بازنگری و تداوم اجرای برنامه‌‌ها در موفقیت آنها تاثیرگذار است.»
رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران درباره عوامل دخیل در کاهش باروری در سایر کشورها نیز گفت: «بر اساس مطالعاتی که در سال 2012 انجام شد، افزایش بیکاری در جوانان و خود اشتغالی در سنین بالا مهمترین عامل موثر در کاهش باروری در دوره بحران اقتصادی کشورهای نروژ، سوییس و ایسلند بود. همچنین مطالعه دیگری در کشورهای کره جنوبی و ایتالیا نشان داد که شرایط ضعیف اقتصادی و عدم امنیت در بازار کار باعث شده زنان فقیرتر و دارای تحصیلات پایین‌‌تر نسبت به زنانی که وضع اقتصادی-اجتماعی بالاتری داشتند، کاهش باروری بیشتری را تجربه کنند. علاوه بر این مطالعه دیگری نیز در 285 منطقه در 28 کشور اروپایی نشان میدهد که کاهش باروری با بیکاری ارتباط مستقیمی داشته و تأثیری منفی بر باروری زنان در همه سنین می‌گذارد.»
استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران همچنین به میزان باروری در ایام شیوع کرونا و تاثیر آن بر جمعیت کشور اشاره کرد و گفت: «پیش‌بینی می‌شود میزان موالید در دوران کرونا و پس از آن یعنی امسال و سال آینده نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان کمتر از سال‌های قبل باشد. دوران کاهش مقطعی فرزندآوری بستگی به شدت و طول مدت دوران شیوع کرونا و فشارهای ناشی از رکود اقتصادی و تورم و زمان بازگشت مردم به زندگی عادی و رونق دوباره بازار کار دارد.»
عباسی ادامه داد: «برخی تحولاتی که در دوران شیوع کرونا و پس از آن رخ میدهد، در شرایط مزمن قبل از این دوران ریشه دارد. از جمله اینکه وضع بیکاری، ناامنی اقتصادی، تغییر نگرش مردم به ازدواج و فرزندآوری از قبل در ذهن مردم شکل گرفته و رفتار آنها را به تدریج تغییر داده و یکباره در دوره کرونا این تغییر رفتارها شدت میگیرد.»
ارسال دیدگاه