دانستنیهایی درباره مسمومیت با ویتامین
تهران (پانا) - مولتی ویتامینها یا مکملهای ویتامین نباید بیش از مقدار توصیه شده روزانه مصرف شوند. در شرایطی که برخی بیماریها و شرایط میتوانند نیاز به افزایش مصرف ویتامینها را موجب شوند، همواره پیش از آغاز رژیمهای ویتامینی با دوز زیاد باید با پزشک خود مشورت کنید.
بهگزارش عصرایران، ویتامینها از جمله مواد مغذی ضروری برای حفظ سلامت بدن انسان هستند اما مصرف بیش از حد یک چیز خوب نیز میتواند نتیجه ای معکوس به همراه داشته و سلامت انسان را در معرض خطر قرار دهد.
مصرف بیش از حد یک ویتامین میتواند موجب مشکلات سلامت جدی شود که این شرایط معمولا به نام هایپرویتامینوز یا مسمومیت با ویتامین شناخته میشود. برخی انتخابهای غذایی نیز ممکن است خطر مصرف بیش از حد ویتامینها را افزایش دهند. همچنین، سوءمصرف مکملهای ویتامین میتواند بسیار خطرناک باشد. افزون بر این، برخی داروها میتوانند خطر مسمومیت با ویتامین را چه بهواسطه افزایش جذب یک ویتامین توسط بدن یا دارا بودن ترکیبات مبتنی بر ویتامین افزایش دهند.
خوشبختانه، تعداد موارد پزشکی جدی مرتبط با مسمویت با ویتامین بسیار کم است. با این وجود، آشنایی با علائم و درک دلایل بروز این شرایط اهمیت دارد.
ویتامینها چه هستند؟
ویتامینها گروهی از مواد مغذی ضروری هستند که برای حفظ سلامت بدن خود به آنها نیاز داریم. مصرف مقدار مناسب ویتامینها برای حفظ سلامت مغز، استخوانها، پوست و خون اهمیت دارد. چندین ویتامین نیز به سوخت و ساز غذا کمک میکنند. بسیاری از ویتامینها توسط بدن تولید نمیشوند و باید آنها را از طریق رژیم غذایی یا مکملهای ویتامین دریافت کرد که شامل موارد زیر میشوند:
- ویتامین A
- ویتامین B1 (تیامین)
- ویتامین B2 (ریبوفلاوین)
- ویتامین B3 (نیاسین)
- ویتامین B5 (اسید پانتوتنیک)
- ویتامین B6
- ویتامین B7 (بیوتین)
- ویتامین B9 (فولات، اسید فولیک)
- ویتامین B12 (کوبالامین)
- ویتامین C (اسید اسکوربیک)
- ویتامین D (کلسیفرول)
- ویتامین E (آلفا-توکوفرول)
- ویتامین K (فیلوکینون، منادیون)
ویتامینهای محلول در چربی در برابر ویتامینهای محلول در آب
محلول در چربی یا آب بودن فرق اصلی است که خطر مصرف بیش از حد یک ویتامین را تعیین میکند. ویتامینهای محلول در آب زمانی که گوارش میشوند توسط بدن استفاده شده و معمولا برای مدت زمانی طولانی در بافتهای بدن جذب نمیشوند. تمام ویتامینهای ضروری به استثنای ویتامینهایA ، D، E و K محلول در آب هستند. این چهار ویتامین محلول در چربی هستند، به این معنی که بدن میتواند آنها را برای استفاده بلند مدت در ذخایر چربی خود ذخیره کند.
به واسطه روشی که ویتامینها توسط بدن جذب و مورد استفاده قرار میگیرند، برخی ویتامینها خطر کمتری برای بروز دوزی سمی ایجاد میکنند. آنها تنها زمانی موجب مشکلات سلامت میشوند که به طور مداوم در دوز زیاد یا در دوزهای بسیار زیاد، معمولا ناشی از سوء مصرف مکملها، مصرف شوند. ویتامینهای محلول در چربی به سرعت توسط بدن جذب میشوند و زمانی که در دوزهای متوسط تا بسیار زیاد مصرف شوند میتوانند موجب مشکلات سلامت فوری شوند.
مولتی ویتامینها یا مکملهای ویتامین نباید بیش از مقدار توصیه شده روزانه مصرف شوند. در شرایطی که برخی بیماریها و شرایط میتوانند نیاز به افزایش مصرف ویتامینها را موجب شوند، همواره پیش از آغاز رژیمهای ویتامینی با دوز زیاد باید با پزشک خود مشورت کنید.
بر همین اساس، باید در مورد استفاده از مکملها و مقدار مصرف توصیه شده برای آنها مراقب باشید.
ویتامین A
ویتامین A زمانی که به میزان متعادل مصرف شود توسط بدن برای تقویت بینایی، واکنش سیستم ایمنی، و عملکرد عادی اندام ها استفاده میشود. ویتامین A محلول در چربی هستند و به میزان زیاد در جگر و کلیه حیوانات و روغن ماهی و به میزان متوسط در لبنیات و تخم مرغ وجود دارد. سبزیجاتی مانند سیب زمینی شیرین و هویج نیز حاوی مقادیر متوسط از این ویتامین هستند.
ویتامین A موجود در مواد غذایی حیوانی طی گوارش آماده استفاده توسط بدن هستند، در شرایطی که منابع گیاهی این ماده مغذی اغلب حاوی کاروتنوئیدهایی هستند که به طور کلی به نام پروویتامین A شناخته میشوند و در کبد میتوانند به ویتامین A تبدیل شوند.
مقدار مصرف توصیه شده روزانه ویتامین A از منابع حیوانی و مکملهای مبتنی بر رتینوئید برای هر فرد متفاوت است:
مردان بالای 18 سال: 3,000 واحد بینالمللی
زنان بالای 18 سال: 2,333 واحد بینالمللی
زنانی باردار بالای 18 سال: 2,566 واحد بینالمللی
زنان شیرده: 1,300 میکروگرم RAE (همارز فعالیت رتینول)
بزرگسالان باید از مصرف بیش از 10,000 واحد بینالمللی از ویتامین A پرهیز کنند.
مصرف ویتامین A بر اساس مقدار مصرف توصیه شده روزانه ایمنترین انتخاب است زیرا مصرف بیش از حد این ویتامین در بلند مدت می تواند مضر باشد.
علائم
مسمومیت با ویتامین A معمولا پوست را تحت تاثیر قرار میدهد و موجب قرمزی، خارش، و پوسته پوسته شدن آن می شود. مصرف بیش از حد و بلند مدت مکمل ممکن است به علائم جدیتری مانند موارد زیر منجر شود:
- تغییرات فشار در جمجمه (پرفشاری خون درون جمجمه ای)
- تغییرات بینایی
- حالت تهوع
- سرگیجه
- میگرن
- استخوان درد
- کما
- مرگ
این علائم شدید با آثار ماندگار بر سلامت استخوان و آسییب کبدی احتمالی همراه هستند.
یک نشانه منحصر به فرد مصرف بیش از حد بتا-کاروتن که به نام «کاروتنودرما» شناخته میشود موجب زرد یا نارنجی رنگ شدن پوست میشود اما این شرایط خطرناک نیست.
دلایل
مصرف بیش از حد مواد غذایی حیوانی مانند جگر یا روغن ماهی، افزون بر مصرف دوزهای بالا مکمل های ویتامین A خطر مسمومیت با این ویتامین را افزایش میدهد. بسیاری از مولتی ویتامینها حاوی ویتامین A در قالب ترکیبی از ویتامین A از پیش ساخته و پروویتامین A هستند، بر همین اساس، توجه به نوع مورد استفاده در این مکمل ها اهمیت دارد.
بتا-کاروتن مشتق شده از منابع گیاهی، یک پروویتامین A موجود در هویج، به روشی متفاوت نسبت به ویتامین A از پیش ساخته شده متابولیز میشود. این نوع مسئول هیچ یک از علائم جدی مسمومیت با ویتامین A تشخیص داده نشده است.
همچنین، برخی داروها بر چگونگی جذب ویتامین A در بدن تاثیرگذار هستند. اُرلیستات (Orlistat)، دارویی رایج برای کاهش وزن، جذب ویتامینهای محلول در چربی، از جمله ویتامین A را کاهش میدهد. بیمارانی که این دارو را مصرف میکنند باید یک مولتی ویتامین حاوی ویتامین A مصرف کنند.
داروهایی که به نام رتینوئیدها شناخته میشوند حاوی ترکیبات مرتبط با ویتامین A هستند و برای درمان بیماریهای تاثیرگذار بر پوست، خون، و دیواره داخلی اندامها استفاده میشوند. این داروها زمانی که همراه با مکملهای ویتامین A مصرف میشوند ممکن است خطر مسمومیت را افزایش دهند.
درمان
اگر مسمومیت با ویتامین A بر اساس یک آزمایش خون تشخیص داده شود، کاهش مصرف این ویتامین مهمترین اقدام است. در موارد مسمومیت جدی، زغال فعال میتواند استفاده شود. اگر زغال فعال در دسترس نیست، و امکان مراجعه به بیمارستان طی یک ساعت نیز وجود ندارد، اپیکا باید برای تحریک استفراغ استفاده شود. در مورد اوردوز یک ویتامین، کنترل مسمومیت باید در کوتاهترین زمان ممکن صورت بگیرد.
ویتامینهای B
بیشتر ویتامینهای B برای عملکردهای مرتبط با پوست، مو، مغز، و سلامت عضلانی اهمیت دارند. خوشبختانه، به استثنای ویتامینهای B3 و B6، اعضای این خانواده با مسمومیت چشمگیر ویتامینی مرتبط نیستند.
ویتامین B1 (تیامین)
ویتامین B1 که به نام تیامین نیز شناخته میشود در منابع غذایی مانند گوشت گاو، غلات کامل، حبوبات و مغزدانهها وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 1.2 میلی گرم برای مردان و 1.1 میلی گرم برای زنان است.
مصرف ویتامین B1 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.
ویتامین B2 (ریبوفلاوین)
ویتامین B2 که به نام ریبوفلاوین نیز شناخته میشود در منابع غذایی مانند لبنیات، تخم مرغ، گوشت، غلات کامل و سبزیجات برگدار وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 1.3 میلی گرم برای مردان و 1.1 میلی گرم برای زنان است.
مصرف ویتامین B2 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.
ویتامین B3 (نیاسین)
ویتامین B3 که به نام نیاسین نیز شناخته می شود در منابع غذایی مانند گوشت، ماهی، غلات کامل و سبزیجات برگدار وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 16 میلی گرم برای مردان و 14 میلی گرم برای زنان است.
مصرف ویتامین B3 برای یک بار در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.
ویتامین B3 برای مدیریت کلسترول استفاده می شود. اما زمانی که این ویتامین در دوزهای 50 میلی گرم یا بیشتر در روز برای مدت زمانی طولانی مصرف شود ممکن است فرد را در معرض خطر مسمومیت قرار دهند. زنان باردار باید از مصرف زیاد ویتامین B3 پرهیز کنند زیرا می تواند موجب نقائص هنگام تولد شود.
از علائم مسمومیت با ویتامین B3 میتوان به قرمزی، خارش و سوزش پوست اشاره کرد. مصرف بیش از حد ویتامین B3 در بلند مدت میتواند آسیب کبدی، به ویژه در افراد مبتلا به بیماری کبد را موجب شود.
ویتامین B5 (اسید پانتوتنیک)
ویتامین B5 که به نام اسید پانتوتنیک نیز شناخته می شود در منابع غذایی مانند مرغ، زرده تخم مرغ، لبنیات، غلات کامل، حبوبات، قارچ، کیل، کلم، و بروکلی وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزان آن برای بزرگسالان برابر با 5 میلی گرم است.
مصرف ویتامین B5 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است اما دوزهای بسیار زیاد آن ممکن است موجب اسهال شود.
ویتامین B6
ویتامین B6 گروهی از ترکیبات مرتبط با پیریدوکسین است که در منابع غذایی مانند ماکیان، ماهی، غلات کامل و حبوبات وجود دارند. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن 1.3 تا 2 میلی گرم برای بزرگسالان است.
مصرف دوزهای اضافه بیش از 100 میلی گرم در روز برای بزرگسالانی که یک برنامه درمانی را دنبال نمیکنند، توصیه نمیشود. دوزهای بسیار زیاد 1,000 تا 6,000 میلی گرم در بلند مدت میتواند اثر منفی بر مغز و پوست داشته باشد. این ممکن است موجب از دست دادن هماهنگی، ضایعات پوستی، و اختلال در گوارش شود. علائم معمولا پس از قطع مصرف مکمل برطرف میشوند.
ویتامین B7 (بیوتین)
ویتامین B7 که به نام بیوتین نیز شناخته میشود در منابع غذایی مانند جگر، لبنیات، موز، سیب زمینی شیرین و مغزدانهها وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان 30 میگروگرم است.
مصرف ویتامین B7 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.
ویتامین B9 (فولات، اسید فولیک)
ویتامین B9 که معمولا به نام فولات یا اسید فولیک شناخته میشود برای تولید سلولهای جدید و همچنین رشد مغز و ستون فقرات جنین طی دوران بارداری اهمیت ویژهای دارد. این ماده مغذی در منابع غذایی مانند مرکبات و سبزیجات برگدار وجود دارد.
مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان 400 میکروگرم است. زنان باردار باید 600 میکروگرم از این ویتامین مصرف کنند و زنان شیرده نیز باید 500 میکروگرم ویتامین B9 مصرف کنند.
ویتامین B9 به طور کلی در دوزهای بالا سمی نیست.
ویتامین B12 (کوبالامین)
ویتامین B12 که به نام کوبالامین نیز شناخته میشود در منابع غذایی مانند لبنیات، تخم مرغ، ماهی، ماکیان، و گوشت وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 2.4 میکروگرم است.
مصرف ویتامین B12 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.
ویتامین C
ویتامین C که به نام اسید اسکوربیک نیز شناخته می شود به عنوان یک آنتی اکسیدان برای پیشگیری از آسیب دیدگی سلولها و همچنین رشد و ترمیم بافتها در بدن استفاده میشود. این ماده مغذی در منابع غذایی مانند مرکبات، سیب زمینی، فلفلها، و سبزیجات برگدار وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 90 میلی گرم برای مردان و 75 میلی گرم برای زنان است.
ویتامین C بهطور کلی سمی در نظر گرفته نمی شود اما دوزهای زیاد 2,000 میلی گرم در روز میتواند بر گوارش تاثیرگذار بوده و موجب اسهال، کرامپ ها و حالت تهوع شود.
ویتامین D
ویتامین D که به نام کلسیفرول نیز شناخته میشود به جذب کلسیم و ساخت استخوان در بدن کمک می کند. پریویتامین D می تواند در پوست تولید شود، اما از آنجایی که افراد بسیاری زمان زیادی را در فضاهای سرپوشیده سپری می کنند یا در مناطقی ساکن هستند که به نور خورشید کافی دسترسی ندارند، قرار گرفتن در معرض نور خورشید به تنهایی ممکن است برای تامین ویتامین D مورد نیاز بدن کافی نباشد. از منابع غذایی برای این ویتامین می توان به شیر، آبمیوه، و غلات صبحانه غنی شده و ماهی اشاره کرد و همچنین مکمل های این ماده مغذی نیز در دسترس هستند.
مقدار مصرف توصیه شده روزانه ویتامین D برای بزرگسالان 31 تا 70 ساله برابر با 15 میکروگرم (600 واحد بین المللی) و برای افراد بالای 71 سال برابر با 20 میکروگرم (800 واحد بین المللی) است.
مصرف 100 میکروگرم (10,000 واحد بین المللی) یا بیشتر از ویتامین D در روز ممکن است خطر مسمومیت با این ویتامین را به همراه داشته و به سطوح بیش از حد زیاد کلسیم در خون منجر شود. علائم ممکن است شامل سنگهای کلیه، حالت تهوع، استفراغ، یبوست، و کاهش وزن باشند. همچنین، مصرف بیش از حد ویتامین D با خطر سرطان، مشکلات قلبی، و افزایش خطر شکستگیهای استخوان پیوند خورده است.
تشخیص مسمومیت با ویتامین D ممکن است از طریق آزمایشهای خون و ادرار برای بررسی سطوح کلسیم، ویتامین D و فسفر صورت بگیرد. برای درمان، توقف دریافت ویتامین D توصیه شده است اما در موارد مسمومیت شدید ممکن است روشهای دیگر نیاز باشند.
ویتامین E
ویتامین E که به نام آلفا-توکوفرول نیز شناخته می شود گروهی از هشت ترکیب مرتبط است که به عنوان آنتی اکسیدانها برای محافظت از سلولهای بدن در برابر آسیب استفاده میشوند. این ویتامین در منابع غذایی مانند ماهی، روغنهای گیاهی، مغزدانهها، گندم و سبزیجات برگدار وجود دارد.
مقدار مصرف توصیه شده روزانه ویتامین E برای بزرگسالان برابر با 15 میلی گرم است.
مصرف روزانه 300 میلی گرم یا بیشتر از مکملها ممکن است خطرات سرطان پروستات در مردان، سکته مغزی و خونریزی را افزایش دهد.
ویتامین K
ویتامین K که به نام فیلوکینول و منادیون نیز شناخته میشود یک ویتامین محلول در چربی است که برای لخته شدن خون اهمیت دارد. این ویتامین در شیر، روغن سویا، و سبزیجات برگدار وجود دارد. به طور کلی، نیازی به مصرف مکملهای این ویتامین نیست، مگر در مواردی که میزان جذب آن کاهش یافته باشد.
مقدار مصرف توصیه شده روزانه ویتامین K برای بزرگسالان برابر با 120 میکروگرم برای مردان و 90 میکروگرم برای زنان است.
مصرف ویتامین K در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.
ارسال دیدگاه