گنج‌هایی که هرگز دست از یاری نمی‌کشند
روایت فداکاری جهادگران عرصه آموزش در ایام تعطیلی مدارس
تهران (پانا) _ طولانی‌شدن تعطیلی مدارس در اثر بحران اپیدمی ویروسی که ارکان جامعه و از جمله دستگاه تعلیم و تربیت را با دغدغه‌هایی تازه روبرو کرده است. دغدغه‌هایی که به رغم سختی‌های گذر از بحران، نظام آموزش را به توانمندی‌های تازه‌ای مجهز خواهد کرد.
تعطیلی مدارس اتفاقی تازه در نظام تعلیم و تربیت کشور نیست، طی سال‌های اخیر، اتفاقاتی مثل جنگ، بمباران، تغییرات شدید جوی، بلایای طبیعی مثل سیل و زلزله و این اواخر آلودگی هوا بارها ارکان مملکت را درگیر کرده و مدارس را به تعطیلی کشانده است؛ اما بحران اپیدمی کرونا برگ دیگری از این دفتر بود که به علت طولانی‌شدن تعطیلی مدارس، سیاستگذاران و برنامه‌ریزان آموزش و پرورش را به فکر ایجاد و تقویت زیرساختهای آموزش از راه دور باهدف استمرار جریان آموزش انداخته است.
این امکانات و زیرساخت‌ها نه تنها طی بحران باعث تداوم جریان آموزش و پرورش در سراسر کشور می‌شود، بعد از رفع بحران و بازگشت به شرایط عادی هم می‌تواند به مثابه یکی از بازوهای ضروری نظام آموزشی در تعطیلی‌های ناخواسته مدارس و حتی روزهای عادی به کمک دستگاه آموزش و پرورش بیاید.
از آنجا که محدودیت اغلب در خدمت خلاقیت قرار می‌گیرد، این روزها که اپیدمی کرونا به نوعی سایه وحشت بر سر خانواده‌ها انداخته و دانش‌آموزان تمامی اوقات خود را درون خانه می‌گذرانند، گاه دیدن و شنیدن اخباری از تلاش و ابتکار اقشار مختلف مردم برای گذر از بحران و ایجاد جلوه‌هایی مثبت از این وحشت عمومی بسیار امیدبخش و تحسین‌برانگیز است. بخشی از این تلاش‌ها در عملکرد معلمان، مربیان، مدیران واحدهای آموزشی و سیاستگذاران تعلیم و تربیت کشور نمایان شده است که در تلاشند با حفظ ارتباط با دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان، ایام سخت بحران را به فرصتی برای یادگیری و تربیت جسم و روان تبدیل کنند.
این اقدامات نه تنها به تداوم جریان تعلیم و تربیت کمک می‌کند، غنی‌کردن اوقات باهم‌بودن و تقویت پیوند اعضای خانواده با یکدیگر و نیز با اولیای مدرسه منجر شده است.
معلمان و مدیران مدارس که نقشی اثربخش در این ارتباط دارند، در سراسر کشور و هریک متناسب با امکانات خود تلاش کردند در این جهاد آموزشی ایفای نقش کنند.
هما کریمی، آموزگار پایه پنجم یکی از مدارس تهران، درباره نحوه آمادگی کادر مدارس در رویارویی با بحران اپیدمی کرونا می‌گوید: «البته ما انتظار چنین تعطیلی طولانی را نداشتیم، ولی پیشتر در تعطیلات آلودگی هوا و برف چنین روزهایی را تجربه کردیم، بنابراین می‌توانم بگویم حتی یک روز را هم از دست ندادیم و از همان روز اول فرستادن تکلیف و بررسی اشکالات دانش‌آموزان را شروع کردیم. این روزها هم که سیاست مدیران آموزش و پرورش بر تداوم جریان آموزش قرار گرفته، ما روند کار خود را ادامه داده و در کنار تدریس از راه دور، تقویت روحی و ایجاد آرامش در دانش‌آموزان را مورد توجه قرار داده‌ایم.»
آموزش فقط با یک گوشی تلفن همراه
مژگان صمدی معلم پایه اول دبستان هم درباره آموزش از راه دور در ایام اپیدمی می‌گوید: «قبل از این اتفاق هم ما از طریق کانال‌های کلاس با دانش‌آموزان و والدین‌شان ارتباط داشتیم؛ مثلا در زمان غیبت دانش‌آموزان تکالیف و چگونگی تدریس را در اختیار دانش‌آموزان می‌گذاشتیم. حال این ارتباط به شکل قوی‌تر ادامه یافته است.»
او درباره ابزارهای حفظ ارتباط بین مدرسه و دانش‌آموز می‌گوید: «امروز گوشی‌های هوشمند تلفن همراه که متصل به اینترنت باشد بهترین وسیله برای حفظ این ارتباط هستند که امروز در هر خانواده حداقل یک نفر به آن دسترسی دارد.»
عاطفه رجبی معاون آموزشی یکی از مدارس متوسطه اول در ورامین درباره محاسن این شیوه آموزشی می‌گوید: «این نوع آموزش همه ما را به نحوی درگیر کرده و همه ما طی ساعاتی که درتعامل با یکدیگر می‌گذرانیم، هرچند محدود، از افکار منفی و اضطرابی که ناگزیر به همه ما تحمیل شده است دور می‌شویم. علاوه بر این، حسن کار این شیوه ارتباطی این است که معلم و دانش‌آموز و خانواده نه تنها فاصله نگرفتند که حتی ارتباط‌شان بیشتر شده است.»
آموزش آنلاین و زیرساختهای موجود
حال سوال اینجاست که امکانات و زیرساختهای موجود تا چه میزان برای تداوم جریان آموزشی مناسب است و چه کمی و کاستی‌هایی در این بخش در نظام آموزشی کشور وجود دارد.
خوشبختانه طی سال‌های اخیر به دلیل گسترش گوشی‌های هوشمند تلفن همراه که همگی قابل اتصال به اینترنت هستند امکان ایجاد ارتباطات آسان و کم‌هزینه با بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی برای آحاد مردم فراهم شده است و همین امکان مغتنمی را برای تداوم ارتباط آموزشی میان مدرسه و دانش‌آموز فراهم می‌کند بنابراین به نظر می‌رسد شبکه‌های اجتماعی در کنار رادیو و تلویزیون یکی از زیرساختهای اصلی برای آموزش از راه دور باشد؛ اما این همه ماجرا نیست.
کریمی عقیده دارد از نظر زیرساختهای لازم برای روزهای بحران، نه تنها آموزش و پرورش، بلکه سایر دستگاه‌ها هم برای چنین شرایطی، سازماندهی نشده بودند. او می‌افزاید: « اما اغلب مدارس به شکل خودجوش و براساس تجارب گذشته، خود را آماده روبروشدن با شرایط اضطرار کردند. برای مثال در مدرسه خود ما، راه اندازی سایت مدرسه و اطلاع رسانی از طریق سایت، ارتباط اولیا با کادر و معلمان از همین طریق و فضای مجازی، تمهیداتی بود که از چند سال قبل برای ایام تابستان بچه‌ها پیش‌بینی شده بود. البته در شرایط فعلی که به گونه‌ای می‌توان گفت استثنایی است، صد البته به امکانات بیشتر و به روزتری احتیاج است تا هم کار آموزش به نحو احسن و با بازدهی بالاتری انجام بگیرد و هم تبدیل به عملی فرسایشی برای جامعه معلمان نشود.»
صمدی درباره ارتباط آموزشی در پایه‌های متوسطه می‌گوید: «ما از فضای «اسکای روم» برای تدریس جدید و نیز بازبینی تکالیف استفاده می‌کنیم. تکالیف بچه‌ها به صورت فایل صوتی و تصویری در اختیار ما قرار می‌گیرند و گاهی از ویدئو کنفرانس استفاده می‌کنیم.»
رجبی نیز درباره نوع آموزش‌های آنلاین در مدرسه ابتدایی خود می‌گوید: «ما سه سال پیش کانالی تلگرامی ایجاد کردیم که الان دوسوم دانش‌آموزان در آن عضو هستند دروس به صورت فایل های عکس، ویدئو و صوت در این کانال بارگذاری می‌شود. چند نفری هم عضو نیستند اما از واتس‌اپ استفاده می‌کنند و من درس‌ها را از طریق واتس‌اپ برای‌شان می‌فرستم.»
این معاون آموزشی در ادامه ضمن اشاره به ناکافی بودن این امکانات برای تدریس آنلاین گفت: «زیرساختهای موجود در آموزش‌وپرورش جوابگوی رسیدن به همه اهداف نیست، بنابراین به دلیل نبود امکانات و منابع لازم در مدارس بخشی از کار ناقص خواهد بود.
از طرفی دیگر اگر بخواهیم یک کلاس را اصطلاحا هوشمندسازی کنیم نیاز به دستگاه ویدئوپروژکتور داریم که معلم بتواند فایل‌های آموزشی را با استفاده از فلش یا سی دی به بچه ها نمایش دهد؛ همین ابزار ساده الکترونیکی حدود 15 میلیون تومان هزینه دارد. حال تصور کنید بخواهیم در کل مدارس کشور امکانات ویدئوکنفرانس، نرم‌افزار مدیریت آموزشگاه نصب کنیم نرم افزار کلاس مجازی نصب کنیم تا خانواده ها هم در تعامل با مدرسه باشند. ایجاد این زیرساخت‌ها نیاز به بودجه بالا وزمان طولانی دارد. شاید سی چهل سال آینده بتوانیم این را محقق کنیم.»
جهاد آموزشی با بهره‌گیری از امکانات موجود
نکته ارزنده اینجاست که معلمان و مسئولان مدارس با استفاده از حداقل امکانات موجود و چه بسا امکانات شخصی خود سعی در تداوم این ارتباط آموزشی دارند. کریمی می‌گوید: «ما معلمان تمام هم و غم خود را خواهیم گذاشت تا با همین امکانات اندک، به اهداف بزرگی که داریم، دست یابیم. از نظر بنده، همکاران فرهنگی من، جهادگران عرصه آموزش هستند. یک جهادگر منتظر نمی‌ماند تا همه گونه وسیله فراهم شود تا برود و بجنگد، بلکه از حداقل امکانات، حداکثر استفاده را می‌کند.»
نقش خانواده در آموزش زمان بحران
تقریبا همه معلمان و کارشناسان آموزشی نقش بسیار مهمی برای خانواده‌ها در تداوم این جریان آموزشی قائل هستند.
صمدی درباره نقش خانواده‌ها می‌گوید: «همانطور که در کلاس‌های رسمی عده‌ای از بچه‌ها به درس بی‌توجه هستند و تکالیفشان را با زحمت جلو می‌برند در آموزش از راه دور هم عده‌ای از دانش‌آموزان مشارکت نمی‌کنند. از کلاس 37 نفره من 30 نفر در فعالیت‌های آموزشی آنلاین حضور پیدا می‌کنند و تکالیف را انجام می‌دهند. این موضوع به والدین بچه‌ها ارتباطی مستقیم دارد. دانش‌آموزانی که والدینی آگاه و مسئولیت‌پذیر دارند فرزندانشان را در این فعالیت آموزشی همراهی می‌کنند.»
رجبی می‌گوید: «خانواده‌ها همگی از این شیوه آموزش از راه دور رضایت دارند و بارها آن را با مسئولان مدارس درمیان گذاشته اند. اگر هم نارضایتی‌ای در برخی خانواده‌ها ابراز می‌شود بیشتر به دلیل هزینه‌های اینترنت است.»
نور امید در سیاهی بحران
اهمیت امیدبخشی و تقویت روانی دانش‌آموزان از دیگر نکات پراهمیت آموزش در بحران اخیر است. کریمی درباره آن می‌گوید: «با این که شرایط موجود، روحیه ما را نیز مکدر کرده و بعضا برخی از ما گرفتار برخی مشکلات ایجادشده برای اقوام و دوستان و احیانا خانواده خود هستیم، بر خود واجب می‌دانیم که به شرایط روحی دانش‌آموزانمان بسیار دقت کنیم. به همین دلیل با ترتیب دادن مسابقات هنری و ورزشی، قصص قرآنی،خط و نقاشی ، کنفرانس‌های درسی و کارهای گروهی دیگر، فضای مدرسه را در منازل دانش‌آموزان مان بازآفرینی می‌کنیم، به صورتی که دانش‌آموز ما احساس نکند از مدرسه جدا شده و یا از دوستانش دور افتاده است.
رجبی دراین خصوص می‌گوید: « از طریق پیام‌های امیدوارکننده سعی می‌کنیم بچه‌ها را از اضطراب دور کنیم. همین تکالیف و درس‌ها خود نوعی فعالیت امیدبخش است و درگیری‌های ذهنی بچه‌ها و بزرگترها را برای مدتی از بین می‌برد. وقتی که دانش‌آموز به دیدن ویدئوها یا گوش کردن فایل‌های صوتی و انجام تکالیف مشغول می‌شود؛ معنی‌اش این است که زندگی در جریان است و امید در قلب همه زنده است و ما روزی بحران را پشت سر خواهیم گذاشت و مدارس باز خواهند شد.
گزارش: عاطفه بزرگ‌نیا
ارسال دیدگاه