تصمیم سازمان پژوهش برای توزیع کتب درسی سال 99 از طریق کتابفروشی‌ها

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، محمدمهدی کاظمی درباره فرآیند تهیه و توزیع کتاب‌های درسی گفت: «سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با توجه به مأموریتی که دارد سالانه بیش از هزار عنوان کتاب درسی را که توسط دفاتر تألیف تولید می‌شوند را به تعداد دانش‌آموزان هر دوره، پایه و رشته تحصیلی چاپ و توزیع می‌کند. هر ساله مجموعاً بیش از 140 میلیون جلد کتاب درسی توسط شرکت‌های زیرمجموعه، چاپ و توزیع می‌شوند.»

او با اشاره به اینکه تا سال 94 شیوه توزیع به صورت سنتی و با اخذ آمار از استان‌ها و توزیع متناسب با آن توسط کتابفروشی‌ها انجام می‌شد، ادامه داد: «آمار و ارقام این اقدامات به صورت دستی از مدارس و استان‌ها جمع‌آوری و نهایتاً کتب درسی بر آن اساس توزیع می‌شد.»

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با اشاره به اینکه در آن زمان کتب دوره ابتدایی و شاخه‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش و پیش دانشگاهی توسط خود مدارس و کتاب‌های درسی دوره اول متوسطه و دوره دوم متوسطه شاخه نظری توسط کتابفروشی‌های مجاز توزیع می‌شد، افزود: «این روند تا سال 93 ادامه داشت تا اینکه به‌منظور افزایش بهره‌وری و استفاده هوشمندانه از فناوری اطلاعات برای تحقق اهداف تعیین شده و همچنین انجام تکالیف قانونی از سال 93 سامانه‌ای تحت عنوان فروش و توزیع مواد آموزشی www.irtextbook.ir طراحی و از طریق آن اطلاعات دانش‌آموزان براساس پایه تحصیلی جمع‌آوری ‌شد.»

کاظمی صرفه‌جویی در مصرف کاغذ، کاهش تعداد کتاب‌های درسی منسوخه، کاهش توزیع کتاب‌های درسی چاپ سال‌های قبل، کاهش تعداد کتاب‌های درسی مرجوعی، اعمال نظارت دقیق‌تر بر نحوه توزیع و جلوگیری از هرگونه اعمال نظر و سلایق شخصی در توزیع و دریافت بهای مصوب کتاب‌های درسی را برخی از مهم‌ترین اهداف اجرای طرح فروش و توزیع مواد آموزشی از طریق سامانه الکترونیکی و ثبت سفارش کتب درسی عنوان کرد و گفت: «ثبت‌نام از طریق سامانه فروش و توزیع مواد آموزشی از سال 93 تا 97 برای دوره ابتدایی، فنی و حرفه‌ای و کاردانش انجام می‌شد. از سال 98 متوسطه دوم نظری هم برای اولین بار به این شیوه ثبت سفارش شد و توزیع کتاب از طریق مدارس صورت پذیرفت.»

دستاوردهای استفاده شیوه جدید ثبت سفارش کتب درسی

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در خصوص دستاوردهای استفاده شیوه جدید ثبت سفارش الکترونیکی کتب درسی و توزیع توسط مدرسه افزود: «صرفه‌جویی حدود 1300 تن در مصرف کاغذ و تولید حدود 6 میلیون جلد کتاب کمتر نسبت به سال قبل از آن علی رغم رشد دانش‌آموز در دوره متوسطه دو دستاورد مهم این بخش بود.»

او ادامه داد: «وقتی کتاب‌ها از طریق کتابفروشی‌ها توزیع می‌شد ناچار بودیم 10 درصد بیشتر تولید و توزیع کنیم و به همین خاطر درصدی از کتا‌ب‌ها مرجوع می‌شد و با توجه به اینکه کتا‌ب‌ها هر سال جدیدالتألیف بودند به ناچار کتاب‌های مرجوعی باید خمیر می‌شد. با توجه به کاهش 11.5 درصدی حق توزیع کتاب‌های درسی که قبلاً توسط کتابفروشی‌ها توزیع می‌شده، قیمت پشت جلد به این میزان افزایش نیافته است.»

کاظمی اضافه کرد: «کاهش تعداد کتاب‌های درسی مرجوعی حدود 2 میلیون جلد، کاهش کتب درسی منسوخه به میزان 800 هزار جلد و کاهش 30 درصدی توزیع کتب درسی چاپ سال‌های قبل از دیگر دستاوردهای استفاده از این سامانه توزیع و فروش کتاب‌های درسی بود.»

او با بیان اینکه علی‌رغم رشد جمعیت دانش‌آموزی در دوره متوسطه حدود شش میلیون جلد کتاب نسبت به سال قبل کمتر تولید شد و علت آن ثبت همین آمار دقیق سفارشات بود گفت: «قیمت پشت جلد هم 11 و نیم درصد نسبت به قیمتی که از طریق کتابفروشی‌ها عرضه می‌شد کمتر شد. به این معنا که اگر کتب از طریق کتابفروشی‌ها توزیع می‌شد باید 11 و نیم درصد به قیمت اضافه می‌شد و بار مالی به خانواده‌ها تحمیل می‌شد.»

توزیع کتاب‌های درسی 99 از طریق کتابفروشی‌ها به صورت مشروط

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: «ما قصد داشتیم قیمت تمام شده را کاهش دهیم. علی‌رغم همه این مباحث سال گذشته کمتر از یک دهم درصد در توزیع با مشکل مواجه بودیم و یک علت این بود که دانش‌آموزان پایه دهم در سامانه ثبت‌نام نکرده بودند. زیرا باید انتخاب رشته می‌کردند و این امر باعث شد در برخی مناطق کتاب‌های درسی به موقع به دست دانش‌آموزان نرسد. با اجرای ثبت سفارش کتب درسی در امسال بالای 99 درصد دانش‌آموزان تا هفتم مهرماه کتاب داشتند.»

کاظمی با بیان اینکه به دلیل مباحث مطرح شده برای سال 99 جلسات متعددی با اتحادیه کتابفروشی‌ها و لوازم تحریر فروشی‌ها برگزار شده، گفت: «چند جلسه با اتحادیه تهران، معاون وزارت ارشاد و اتحادیه 10 استان برگزار شد و نگاه ما این است که توزیع برای سال 99 از طریق کتابفروشی‌ها انجام شود. ولی شروطی دارد، از قبیل اینکه سفارش باید به شیوه الکترونیکی باشد تا آمار دقیقی در دست داشته باشیم، در راستای رفاه حال خانواده‌ها، کتابفروشی‌ها به دریافت سود کمتر قانع باشند و اتحادیه‌ها الگوی توزیع و الگوی هزینه‌هایشان را اعلام کنند که تاکنون به نقطه مشترکی نرسیده‌ایم.»

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: «نرخ سود درنظر گرفته شده برای کتابفروشی‌ها 7 تا 9 درصد است. این نرخ سود قبلا تا 17 و نیم درصد هم می‌رسید و هیچ گاه آنالیز هزینه نشده بود. 7 تا 8 میلیون دانش آموز متوسطه اول و دوم داریم. برای این حجم بالا، سود 7 تا 9 درصدی رقم قابل توجهی است.»

کاظمی با اشاره به اینکه سال‌های قبل توزیع کتاب توسط کتابفروشی‌ها انجام می‌شد نیز با مشکلاتی مواجه بودیم گفت: «عدم توزیع مناسب، گران فروشی، الزام به خرید لوازم‌التحریر همراه با کتاب از جمله این مشکلات است. اگر بخواهیم هدفمند توزیع کنیم و به اهداف مدنظر برسیم بحث ثبت سفارش الکترونیکی جزو الزامات است. کتابفروشی‌ها اگر قصد همکاری دارند باید اطلاعاتشان را در سامانه ما ثبت کنند. ما اطلاعات جامعی از کتابفروشی‌ها هم در دست نداشتیم.»

او ادامه داد: «اگر در توزیع کتب درسی توسط کتابفروشی‌ها به نتیجه برسیم حتی امکان آن وجود دارد که از طریق جی آی اس موقعیت کتابفروشی‌ها را نیز مشخص کنیم و خانواده‌ها طبق نقشه انتخاب کنند که نزدیک‌ترین و بهترین کتابفروشی به آنها کدام است و از آن طریق اقدام کنند.»

ارائه بهترین کیفیت و ارزان‌ترین قیمت کتب هدف سازمان است

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی درباره علت این اقدام و تصمیم به توزیع کتب درسی سال آینده از طریق کتابفروشی‌ها گفت: «دنبال این نیستیم که باری بر دوش مدرسه بگذاریم و نباید هم این کار را انجام دهیم بلکه قصد داریم کتاب را با بهترین کیفیت و ارزان‌ترین قیمت و به شکل مناسبی به دانش‌آموزان برسانیم. اگر می‌گوییم نرخ سود کتابفروشی‌ها کمتر بشود در راستای رفاه حال مردم است. در حال رایزنی هستیم تا به نقطه مشترکی برسیم.»

کاظمی افزود: «لازم است از مدیران کل آموزش و پرورش استان‌ها، عوامل استانی و منطقه‌ای و مدیران دبیرستان‌ها که سال گذشته برای اولین بار این کار را انجام دادند و برایشان زحمت داشت نیز قدردانی کنیم. هرچند برخی مناطق اشکالاتی هم داشتند و تخلفات محدودی در توزیع توسط مناطق اتفاق افتاد که تلاش شد تا به استان منعکس و موضوع از طریق ارزیابی عملکرد و حراست پیگیری و دنبال شود.»

او با تأکید بر اینکه در سال‌های آتی می‌توانیم مذاکراتی داشته باشیم و وضعیت را بهتر پیش ببریم، درباره روند توزیع کتب درسی دوره ابتدایی گفت: «در این دوره شاید توزیع از طریق کتابفروشی‌ها چندان امکان پذیر نباشد، زیرا در کل کشور کتابفروشی نداریم. قبلاً هم برخی دانش‌آموزان برای خرید کتب متوسطه اول و دوم از شهری به شهر دیگر می‌رفتند.»

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: «قطعاً اگر سال آینده به این شیوه عمل کنیم آمار کتب مرجوعی، منسوخه و چاپ سال‌های قبل به مراتب کمتر خواهد شد.»

کاظمی با اشاره به اینکه سالانه 47 هزار تن کاغذ برای تولید کتب درسی مصرف می‌شود عنوان کرد: «بخش عمده‌ای از کاغذ مورد نیاز ما از خارج از کشور وارد می‌شود. باید به‌دنبال این باشیم که نهایت صرفه‌جویی را در این زمینه داشته باشیم تا با توجه به تغییرات نرخ ارز، این موضوع در قیمت تمام شده کتاب درسی تأثیر زیادی نگذارد و کتاب درسی افزایش قیمت زیادی نداشته باشد.»

توزیع کتاب‌های درسی سال آینده از هم اکنون شروع شده است

او افزود: «فقط یک شرکت تولید کننده کاغذ در ایران داریم که تولیدش محدود است و البته امسال هم بخشی از کاغذ ما را تأمین کرد. فرایند تولید کتب درسی برای سال 99 هم از شهریور ماه 98 شروع شده و حتی از اواخر آذرماه توزیع استانی در دوره ابتدایی را هم شروع کرده‌ایم. اکنون بخشی از کتب 99 را در استان‌ها توزیع کرده‌ایم.»

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی گفت: «به دلیل مشکل تأمین کاغذ، مقداری از تولید عقب بودیم. اما اکنون شرکت‌ها سه شیفته کار می‌کنند تا مشکل برطرف شود. طبق برنامه زمان‌بندی قطعاً توزیع کتاب‌ها را در شهریور 99 انجام خواهیم داد و کتاب 100 درصد دانش‌آموزان که حدود 14 میلیون و 500 هزار نفر می‌شوند را در مناطق توزیع خواهیم کرد. اولویت ما برای توزیع، کتابفروشی‌ها هستند مشروط بر اینکه سود توزیع را در راستای حمایت از مردم کاهش دهند.»

کاظمی به برخی موانع و مشکلات توزیع در سال جاری نیز اشاره کرد و گفت: «یکی از مشکلات عمده ما ثبت سفارش دانش‌آموزان بعد از شروع سال تحصیلی به‌ویژه در ورودی‌هاست. بیشتر مشکلات ما در توزیع مربوط به پایه‌های اول، هفتم و دهم است. در پایه دهم به علت انتخاب رشته و عدم ثبت نام به موقع مشکلات ما بیشتر است.»

او ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدرسه بعد از شروع سال تحصیلی، تغییر رشته یا پایه تحصیلی برخی از دانش‌آموزان و عدم اصلاح سفارش و جابجایی محل تحصیل برخی از دانش‌آموزان و عدم اصلاح ثبت سفارش از موانع در عدم دریافت کتاب درسی توسط برخی از دانش‌آموزان عنوان کرد و گفت: «در سال 98 امکان توزیع کتاب درسی را برای معلمان فراهم کردیم و در بخشنامه سال 99 نیز به صراحت قید شده که معلمان می‌توانند با مراجعه به سامانه به صورت تک جلدی ثبت سفارش کرده و کتاب به قیمت پشت جلد خریداری کنند.»

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در پایان گفت: «تا ماه گذشته سامانه فعال بود. احیاناً اگر دانش‌آموزی دیر ثبت‌نام کرده یا به هر علت دیگری کتاب دریافت نکرده بود می‌توانست کتاب درسی را از طریق پست دریافت کند. در واقع مشکلی در تأمین و تعداد کتاب درسی نداشتیم. اگر هم دانش‌آموزان دیر ثبت نام می‌کردند امکان ثبت سفارش تک جلدی وجود داشت.»