دغدغه‌های کسب و کار در هزاره جدید
علی اصغر کیهانی*
از زمانی که انسانها کشاورزی و دامداری را ابداع کردند، زندگی نسل بشر وارد دوره جدیدی از تحولات در مناسبات اجتماعی شد که با زندگی غارنشینی پیش از آن تفاوتهای اساسی داشت.
مهمترین الزام زندگی در دوران کشاورزی تنظیم روابط مالی و قواعد داد و ستد بود. در نخستین قدمها اوزان و مقیاس‌ها بوجود آمدند. دوران اولیه کشاورزی [7000 سال تا زمان کشف و بکارگیری نخستین فلزات] باعث خروج انسان از غار و شکل گیری یکجا نشینی در دشتها و کوهپایه‌ها شده. در این بستر برخی الزامات روابط کاری و خرید و فروش بوجود آمد. به خاطر تنوع محصولات کشاورزی در هر منطقه و اقلیم، زمینه‌های خرید و فروش و تجارت فراهم شد و شهرنشینی شکل گرفت و به دنبال آن مشاغل خدماتی ایجاد شدند. در ادامه پس از کشف و بکارگیری انواع فلزات مشاغل تخصصی بیشتری در بستر توسعه شهرنشینی بوجود آمد و اینگونه بود که رفته رفته انواع کارگاهها در شهرهای کوچک و بزرگ دایر شدند. قوانین و مقررات صنفی و روابط کارفرمایی و کارگری نیز بر اساس ضرورت و نیاز بوجود آمدند.
2000 سال پیش در جوامع انسانی بیش از یکصد رشته شغلی وجود داشت که در قالب کسب و کارهای کوچک و بزرگ سازمان اقتصادی جوامع شهری و روستایی را اداره می‌کردند.
جوامع بشری در بخش آبخیزداری و مهار آب و ساخت ابزار و ادوات کشاورزی به آرامی رشد کردند و در کنار این، با گسترش دیوان سالاری، گروهی از مشاغل و کسب و کارهای اداری و خدماتی تحت عنوان مشاغل دیوانی نیز بوجود آمدند. سربازی و جنگاوری از جمله مشاغلی بود که فراوانی آن نسبت به سایر مشاغل به جز کشاورزی بیشترین عده را داشت.
با آغاز انقلاب صنعتی و توسعه مصرف گرایی و ورود ابزارها و کالاهای جدید به زندگی انسانها، سبک زندگی جوامع بشری دگرگونی تازه‌ای را تجربه کرد و باعث توسعه و شکل‌گیری مشاغل جدید و تخصصی شدن مشاغل قبلی شد، به نحوی که در ابتدای قرن بیستم، بیش از 200 رسته شغلی جدید بوجود آمده بودند که تا قبل از اختراع برق اسمی از آنها وجود نداشت. دنیای دیجیتال و الکترونیک و کامپیوتر و اینترنت نیز تحولاتی بس شگرف در ایجاد مشاغل جدید رقم زد که با ابتدای قرن بیستم قابل مقایسه نیست.
در تمام این ادوار در کنار قواعد و روابط مرتبط با مناسبات اقتصادی و دستمزد و حقوق که باعث تدوین و تکوین قوانین و مقررات می‌شد، موضوعاتی در حوزه‌های اجتماعی نیز اهمیت پیدا کردند. مواردی از قبیل اخلاق کسب و کار، رعایت حقوق مصرف کنندگان، تعهدات و تضمین‌های پس از فروش و مسئولیتهای اجتماعی و این اواخر، مسائل زیست محیطی و اقدامات بشردوستانه.
با توسعه روزافزون تجارت بین‌المللی، ضرورت تدوین استانداردهای واحدی برای نحوه انطباق کالاهای در حال مبادله ضرورت پیدا کرد. رفته‌رفته محصولات تولیدی و خدماتی که در سطح جامعه مبادله می‌شد، اگرچه نظام بازار رقابتی بسیاری از الزامات جاری را تعیین میکرد، لیکن استانداردهایی نیز بوجود آمدند که باعث تنظیم روابط در حوزه‌های دیگر می‌شد.
بررسی سیر تحول این جریان منظم و سلسله‌وار سؤالاتی بوجود می‌آورد، اینکه با تداوم این روند چه موضوعاتی در سالهای آتی برای انسانها مهم خواهد بود و این فرآیند چگونه تکمیل خواهد شد؟
کمیته توسعه کسب و کار یونسکو با توجه به مأموریت سازمان اصلی خود، به دنبال شناسایی چالش‌ها و مناسبات جدید دنیای کسب و کار است.
اگرچه ایجاد شغل برای تمام انسانها در دنیای جدید ضرورتی حیاتی پیدا کرده است، لیکن تکنولوژی روز به روز ماشینها و رباتها را جایگزین انسانها کرده و فرصتهای شغلی را یکی پس از دیگری از بین می‌برد. در میانه چنین کش و قوسی به نظر می‌رسد ایجاد و تداوم هر شغل نیازمند داشتن ارزش افزوده‌ای در قالب یک کسب و کار است. اما این کسب و کارها نیز دائماً توسط الزامات مختلفی مقید می‌شوند. مشکل بزرگتر این است که هر الزام و قیدی که پیدا می‌ود، برای همیشه ماندگار می‌شود و کتاب الزامات و محدودیت‌ها دائم قطورتر می‌شود. الزامات مربوط به حقوق فردی و انسانی، اولویت بخشیدن به اصل زندگی برای انسانها، مأموریتهای اجتماعی و عام‌المنفعه درون سازمانی و برون سازمانی و سلسله بحث‌های زیست محیطی و حفاظت از زمین، ایجاد و توسعه و حفظ فرصتهای شغلی را به کاری بس دشوار تبدیل کرده است.
سازمانهای مختلفی موضوعات متفاوتی را که آسایش و آسودگی انسانها را مبدأ تمام تحولات خود قرار داده‌اند، همه ساله پررنگ‌تر می‌کنند.
کاهش ساعات کاری روزانه و هفتگی، ضرورت توجه به وضعیت زنان باردار و بالا بردن مدت زمان مرخصی‌های این ایام، ضرورت توجه به شرایط کاری مادرانی که دارای کودکان خردسال هستند و ترتیب شرایطی برای مادران، ضرورت حفظ پاره‌ای از مشاغل تاریخی که حامل رگه‌هایی از فرهنگ عمومی هستند و نیز ضرورت دادن به برنامه‌های فرهنگی و تفریحی و خدماتی و یا هرگونه اقدام که به همبستگی درون سازمانی منجر شود، از جمله موضوعاتی است که نیازمند حفاظت از آنها در برابر بی رحمی رقابت تجاری بر اساس سود بیشتر و اقتصاد آزاد هستیم.
کمیته کسب و کار یونسکو به دنبال آن است که با هم‌اندیشی اساتید و کارشناسان و پژوهشگران حوزه‌های مختلف بتواند این دغدغه‌ها را بصورت نظام‌مند شناسایی و در جهت ترویج آنها در کشور اقدامات مؤثری انجام دهد.
امید است همانطوریکه بسیاری از مفاهیم اولیه کسب و کار اعم از تعیین اوزان به منظور دقت در مقدار کالاهای در حال مبادله، اخلاق کسب و کار و فعالیتهای انسان دوستانه کسبه و تجار که در طول تاریخ در سرزمین ایران شکل گرفته و توسعه یافته و به دنیا معرفی شده‌اند، در دوران جدید نیز بتوانیم به پشتوانه فرهنگ کهنسال ایرانی در پاسخگویی به دغدغه‌های جدید دنیای کسب و کار یادگاری از خود باقی بگذاریم.
رئیس کمیته تخصصی توسعه کسب و کار کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران
ارسال دیدگاه